تغییر در سبک زندگی، یکی از دستاوردهای مدرنیته بوده که جامعه بویژه جامعه شهری به آن دچار شده است. یکی از مواردی که دلالت بر تغییر سبک زندگی دارد، تغییر در شیوه تغذیه است. نمونه بارز آن رواج بیش از اندازه مصرف فست فودها در بین خانواده ها و افراد جامعه است. بدون تردید یکی از عوامل موثر در برقراری سلامت، وضعیت تغذیه است. امروزه با پیشرفت علم و فناوری و صنعت، شیوه زندگی تغییر کرده و استفاده از غذاهای فوری (فست فود) رواج پیدا کرده است که در نتیجه استفاده زیاد از این غذاهای پرکالری و پرچرب و عدم تعادل بین انرژی دریافتی و مصرفی، احتمال ابتلای افراد به چاقی، دیابت و بیماریهای متعاقب آن را افزایش می دهد.
فست فودها مولود جامعه صنعتی و مدرن غرب اند که به سایر جوامع از جمله کشور ما نفوذ پیدا کرده اند.غذاهای فست فودی که در اغلب کشورها مورد علاقه نوجوانان و جوانان بوده و جایگزین بسیاری از وعده های اصلی غذایی در برنامه غذایی روزانه آنها شده اند نمادی از زندگی مدرن و ماشینی در دنیای امروز است. همان طور که از نام آن برمی آید فست فود یعنی غذایی که در حداقل زمان ممکن برای خوردن آماده شود.
در جوامع صنعتی و مدرن به دلیل اشتغال تمام وقت افراد به کار، فرصت چندانی برای تهیه غذا به سبک سنتی برای آنان باقی نمی ماند و لذا برای سیر کردن خود و سایر افراد خانواده مجبور به تهیه غذایی هستند که در کمترین زمان برای سرو کردن آماده شود. به نظر می رسد یکی از علل رواج فست فودها در جوامع، همین موضوع یعنی اشتغال افراد خانواده به کار یا تحصیل است که مانع از آن می شود که همسر یا زن خانه فرصت کافی برای تهیه غذا داشته باشد. در محل کار و تحصیل نیز به دلیل محدودیت زمانی و مکانی شرایط برای تهیه غذا فراهم نیست لذا کارکنان، کارگران و حتی محصلان و دانشجویان مجبورند از غذاهایی که فست فود نام دارند استفاده کنند.
این پدیده در جامعه ما نیز رواج پیدا کرده و روز به روز بر مصرف آن افزوده می شود و اگر این پدیده ادامه پیدا کند و تغییر یا اصلاحی در شیوه تغذیه خانواده ها رخ ندهد سلامت جامعه با خطر جدی مواجه خواهد شد.ارتقای بهداشت و تأمین سلامت افراد جامعه یکی از ارکان مهم پیشرفت جوامع می باشد. امروزه ارتباط تغذیه و انتخاب غذا با سلامت افراد جامعه به طور کلی مورد تأیید و تأکید است. نوجوانی مرحله مهمی از رشد و تکامل به شمار می رود در حالی که به سالهای جوانی به عنوان زمانی برای شروع بیماریهای مزمن و به سالهای میانسالی به عنوان زمان ظهور این بیماریها توجه می شود.بروز بالای کمبودهای تغذیه ای و عادات غذایی نادرست در این دوران می تواند بیماریهای مزمن و غیرواگیر نظیر چاقی، بیماریهای قلبی- عروقی، سرطان،دیابت و غیره را به دنبال داشته باشد.
براساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی،کشورهای در حال توسعه در طی دو دهه آینده، با یک همه گیری بیماریهای غیرواگیر مواجه خواهند شد. با اینکه ممکن است غذاهایی که در رستوران ها و یا فروشگاه ها عرضه می شوند، طعم خوبی داشته باشند اما نباید جای غذاهای خانگی را بگیرند، غذاهای آماده که در فروشگاه ها عرضه می شوند معمولاً نمک زیاد و مواد نگهدارنده دارند،غذای رستورا نها بخصوص انواع ساندویچ و پیتزا، علاوه بر اینکه چربی بالایی دارند، مواد مغذی آنها کمتر است و احتمال آلودگی بالایی نیز دارند، متخصصان تغذیه توصیه می کنند که همراه با ساندویچ و پیتزا، سالاد میل شود، زیرا سبزیجات آنتی اکسیدان های خوبی دارند و میتوانند اثر نامطلوب مواد مضر این غذاها را کاهش دهند، در سوسیس و کالباس مواد مضری وجود دارد که در صورت مصرف زیاد می تواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد. نوع روغن مصرفی، نمک، انواع ترشی ها، نوع روش پخت و پز، مصرف چای، استفاده از غذاهای آماده و غیره از جمله عادات غذایی روزانه هستند که در صورت شیوه مصرفی نادرست، زمینه ساز بسیاری از بیماری های مزمن و غیر واگیر می شود.
با گسترش زندگی صنعتی، مصرف غذاهای آماده، پرچرب و سرخ کردنی افزایش چشمگیری یافته است و میزان اسیدهای چرب ترانس موجود در این محصولات غذایی موجب افزایش شیوع بیماریهای مزمن گردیده است. عادات نامطلوب غذایی در شیوه زندگی کشورهای در حال توسعه از جمله جامعه ما، علاوه بر اینکه تهدیدی برای سلامت کودکان و نوجوانان محسوب می شود، سایر افراد را نیز در معرض خطر ابتلا به بیماریهای غیرواگیر قرار داده است. مشکل تغذیه از یک طرف ناشی از تقلید ناآگاهانه از فرهنگ غذایی غرب و از طرف دیگر حاکی از پیشرفت صنعت تهیه غذاهای فرآوری شده است.
نحوه تغذیه رابطه مستقیمی در زندگی دارد اما در کشور ما بخصوص در شهرهای بزرگ افراد بیشتر به تغذیه فست فود یا غذاهای آماده روی آوردهاند و دیگر جایی برای سفره پهن کردن در خانه هانیست.با توجه به اینکه مصرف فست فود در جامعه ما افزایش پیدا کرده است،می تواند تأثیرات مهم اجتماعی در پی داشته باشد.امان قرایی مقدم، جامعه شناس درباره نحوه تغییر تغذیه در ایران می گوید:در جامعه شناسی بحثی وجود دارد تحت عنوان تغییر عناصر فرهنگی و می توان فست فود را یکی از تهاجم های فرهنگ و تمدن غرب دانست.به گفته وی باید توجه داشت که بنا بر تئوری روانشناسی اگر یک عنصر فرهنگی بیگانه مورد پذیرش فرهنگی قرار گیرد جامعه از آن استقبال کرده و اگر عنصر دیگری در جامعه حضور داشته باشد، جامعه با آن به مبارزه برخاسته و در صورت مبارزه آن عنصر پیروزخواهد شد. برای مثال در فرهنگ غذایی ایران خورش ها و غذاهای متنوع زیادی وجود دارد که ساندویج و امثال آن هم در فرهنگ تغذیه ایرانی جا باز کرده است.گسترش روی آوردن به فست فودها یا غذاهای آماده و حاضری یک مقوله اجتماعی است.
همان گونه که مردم یک جامعه برای مسائل گوناگون فرهنگی و اجتماعی از الگوهایی بهره می برند که با ویژگی هایشان سازگار و مطابق شرایط روز باشد، در زمینه تغذیه نیز بدینگونه عمل می کنند. این مسئله جزء مقتضیات نوین زندگی اجتماعی است. این مقتضیات ما را به سمت یک الگوی مشخص سوق می دهد.در زمینه فرهنگ غذا خوردن باید گفت با سرعت گرفتن شکل زندگی اجتماعی به نظرمی رسد برخی الگوهای سنتی مانند پهن کردن سفره یا چیدن میز غذا و حضور همه اعضای خانواده در کنار آن آرام آرام با شکل تازه زندگی، دیگر همخوانی چندانی ندارد و امروزه مردم بویژه نوجوانان و جوانان به استفاده از فست فودها و غذاهای زودآماده روی آورده اند. بدین ترتیب می توانند از زمان خود برای دیگر امور بهره ببرند. البته کانون خانواده هااکنون همچون گذشته نیست.
همه اعضای خانواده با پیدایش مشغله ها و کارهایی که جزء ویژگی های زندگی مدرن است، هر یک در پی کاری و مشغله ای هستند و کنار هم نشاندن آنها برای صرف یک غذای سنتی با آداب مشخص آن، چندان کار ساده ای نیست.البته این پدیده جالبی نیست و دور شدن از سفره های سنتی ایرانی که مخلفات متعارفی در کنار غذاهای آن قرار داشت و بخش عمده ای از نیازهای تغذیه ای بدن را تامین می کرد موجب شده فست فودها و مراکز عرضه اینگونه غذاها جایگاه قابل تأملی در میان جوانان امروزی به دست آورند؛ بدین ترتیب آنان از الگوی سنتی و معنادار تغذیه فاصله گرفته، بر سر خوان پرکشش فست فودهامی نشینند.ما می توانیم به جای استفاده از این غذاهای چرب و پر ادویه از فست فود های سالم و سنتی استفاده کنیم؛ مخلوط میوه ها و سبزی ها؛ تخمه ها و تنقلات قدیمی، میوه های خشک شده ( توت، آلو، پسته، انجیر، خرما و ...) که عوارض بسیار کمی دارند و چربی هایی که در این دانه های خوراکی وجود دارد برخلاف چربی هایی که در فست فودها استفاده می شود چربی های بسیار مفیدی هستند که نه تنها باعث بیماری نمی شوند، بلکه چربی بد خون را کاهش داده و باعث افزایش چربی خوب بدن می شوند.
باید توجه داشت که حتی فرهنگ ایرانی که خود دارای جایگاه ویژهای در تاریخ فرهنگ خوراک جهان است نیز در برابر فست فود تاب تحمل نداشته است تا جایی که امروزه شاهد حضور خوراکهای فست فود به وفور بر سر سفرههای ایرانیان هستیم.فست فود زدگی میتواند تمام سنتها و عادات خوب تغذیهای ما را نابود کند تا جایی که امروزه شاهدیم که جوانان به جای خوردن دوغ و شربتهای ایرانی به خرید نوشابه های شیمیایی می پردازندبه نظر می رسد یکی از علل رواج فست فود ها در جوامع،همین موضوع یعنی اشتغال افراد خانواده به کار یا تحصیل است که مانع از آن می شود که همسر یا زن خانه فرصت کافی برای تهیه غذا داشته باشد.در محل کار و تحصیل نیز به دلیل محدودیت زمانی و مکانی شرایط برای تهیه غذا فراهم نیست لذا کارکنان و کارگران و حتی محصلان و دانشجویان مجبورند از غذاهایی که فست فود نام دارند استفاده کنند.این پدیده در جامعه ما نیز رواج پیدا کرده وروز به روز بر مصرف آن افزوده می شود و اگر این پدیده ادامه پیدا کند و تغییر یا اصلاحی در شیوه تغذیه خانواده ها رخ ندهد سلامت جامعه با خطر جدی مواجه خواهد شد
جمع بندی:.یکی از مواردی که در بند دوازدهم «سیاستهای کلی سلامت» به آن اشاره شده، اصلاح سبک زندگی در زمینه تغذیه است. موضوعی که خاستگاه آن فقط خانواده است. بیتردید برای رسیدن به این مهم و تضمین سلامت خانواده باید روش و سبک زندگی را بر پایه آموزههای فرهنگ ملی، دینی و اصول علمی تدوین کرد. موضوع تغذیه و اصلاح شیوه و سبک غذا خوردن امروز به یکی از معضلات جدی در کشورهای در حال توسعه و صنعتی تبدیل شده است. سرعت و تکنولوژی با وجود رهاوردهای مثبت برای ایجاد آسایش در زندگی بشر پیامدهای ناگواری هم به دنبال داشته است.
امروزه در همه جای دنیا، تلاش میشود که در راستای مقابله با فست فودها، فرهنگ سازی صورت گیرد این در حالی است که متاسفانه در بین مردم کشور ما نه تنها توجه چندانی به رواج روز افزون فست فودها نمیشود بلکه بیشتر مردم شهرنشین خوردن خوراکهای فست فود را به منزله پناهگاهی برای گریز از واقعیتهای کنونی و جایگاهی برای خیال مصرف مدرنیسم می دانند.تغییر در سبک زندگی،یکی از دستاورد های مدرنیته بوده که جامعه ما بخصوص جامعه شهری به آن دچار شده است.یکی از مواردی که دلالت بر تغییر سبک زندگی ما دارد، تغییر در شیوه تغذیه است.نمونه بارز آن رواج بیش از اندازه مصرف فست فود ها در بین خانواده ها و افراد جامعه است.
متاسفانه در سالهای اخیر گرایش جوانان به مصرف غذاهای فست فود افزایش پیدا کرده است. تبعاتی که مصرف این نوع غذاها برای مصرف کننده و جامعه با خود به همراه دارد، موجب بروز برخی نگرانی های اجتماعی شده است تغذیه مناسب، به حداقل رساندن استرس و هیجان، مصرف کم نمک، استفاده از میوههای تازه و نکشیدن سیگار از راههای پیشگیری از بیماری های قلبی عروقی و انواع سرطانهاست.چاقی و بالا بودن کلسترول خون در بروز بیماریهای قلبی بسیار تأثیرگذار است.با توجه به اینکه جوانان تمایل بیشتری به مصرف غذاهای پرچرب بویژه فست فودها از خود نشان میدهند، آمار ابتلا به سکتههای قلبی در آنان رو به افزایش است. تغییر سبک زندگی، مصرف غذاهای فست فود و پرچرب و استعمال دخانیات از علل عمده شیوع بیماریهای قلبی در بین جوانان است.لذا باید به جوانان توصیه کرد تا جایی که امکان دارد به رستورانها و بوفههایی که با یک پرداخت اولیه میتوان هرچه خواست را خورد، مراجعه نشود.