شیوع اسهال عفونی در فصل گرما

اسهال و استفراغ از جمله بیماری‌های شایع عفونی در فصل گرماست که عوامل ویروسی، میکروبی، باکتریایی و انگلی در بروز آن دخالت دارند. این بیماری در اغلب موارد، پس از چند روز برطرف می‌شود.

به گفته کارشناسان، اسهال و استفراغ حتی در کشورهای توسعه‌یافته هم، پنجمین علت مرگ و میر به شمار می‌رود. در این زمینه متخصصان نسبت به مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد اسهال به ویژه در کودکان هشدار می‌دهند.

انواع اسهال

افزایش تعداد دفعات و تغییر قوام مدفوع نسبت به حالت همیشگی فرد، یک تعریف کلی از اسهال است. اسهال حاد در فصل گرم سال شایع هستند.

اسهال کمتر از 14 روز جزو اسهال‌های حاد محسوب می‌شوند. در صورتی که اسهال بین 14 روز تا یک ماه به طول بینجامد به عنوان اسهال پایدار و بیش از 30 روز به عنوان اسهال مزمن در نظر گرفته می‌شود.

اسهال مزمن

علل بروز اسهال مزمن موارد زیر هستند:

سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، بیماری التهابی روده (IBD)، بیماری کرون(Crohns) و کولون زخمی ایدز. (ulcerative colitis) بیماری‌هایی هستند که موجب التهاب روده کوچک و بزرگ و بروز اسهال   مزمن می‌شوند. معدودی از بیماری‌های عفونی نیز می‌توانند موجب اسهال مزمن گردند، مثل

رشد بیش از حد باکتری ها در روده کوچک، سرطان روده بزرگ (کولون)، بیماری‌های غدد مترشحه داخلی مثل پرکاری تیروئید و استفاده نادرست و زیاد از مواد و داروهای ملین نیز از دیگر علل بروز اسهال مزمن هستند.

اسهال حاد

عوامل عفونی و غیر عفونی از عوامل بروز اسهال حاد هستند. آلرژی نسبت به برخی غذاها از عوامل غیرعفونی اسهال حاد به شمار می‌رود که بدون دخالت عوامل میکروبی بروز می‌کند. همچنین شروع یک بیماری اسهالی با التهاب روده ممکن است با اسهال حاد همراه باشد.

برخی بیماری‌های داخلی مانند پرکاری تیروئید، حساسیت به برخی داروها و حتی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است علائم اسهال حاد را ظاهر کنند.

اسهال عفونی حاد در فصل گرما نسبت به نوع غیر عفونی آن شایع‌تر است. عوامل باکتریایی، ویروسی و انگلی از علل ایجاد اسهال عفونی حاد هستند

اسهال ویروسی

اغلب اسهال‌ها از نوع ویروسی هستند. معمولاً شدت اسهال‌های ویروسی و بروز علائم آن زیاد نیست. این نوع اسهال ممکن است یک تا 5 روز به طول بینجامد و در اغلب موارد با تب همراه نیست. تجویز آنتی‌بیوتیک در درمان اسهال‌های ویروسی بی‌تأثیر است، بنابراین سعی می‌شود آب، مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته بدن جایگزین شود.

اسهال باکتریایی

ضعف عمومی بدن همراه با دل‌درد، استفراغ و افزایش تعداد دفعات اجابت مزاج از علائم کلی اسهال باکتریایی است. همچنین ممکن است مدفوع با خون همراه باشد.

اسهال مسافرتی

اسهال‌های مسافرتی معمولاً 4 تا 18 روز بعد از مسافرت بروز می‌کنند. در اغلب موارد باکتری و عوامل میکروبی از عوامل بروز این اسهال‌ها بوده و از طریق غذا و آب آلوده منتقل می‌شوند. همچنین در بیشتر موارد، نوع خاصی از میکروبی کولای (میکروب روده‌ای) در بروز آن دخیل است. هر چه تعداد میکروب انتقال‌یافته بیشتر باشد، بیماری به صورت شدیدتری بروز می‌کند.

علائم اسهال‌های مسافرتی ممکن است به صورت خفیف، متوسط و یا شدید بروز کند. این نوع اسهال در موارد شدید دل‌پیچه، تب و استفراغ را به دنبال دارد.

اسهال مسافرتی خفیف نیازی به تجویز آنتی‌بیوتیک نداشته و خود به خود رفع می‌شود. در درمان این نوع اسهال باید از جایگزین‌های آب، مایعات و الکترولیت استفاده شود.

از آنجا که بیشترین عامل بروز این نوع اسهال، میکروب‌های روده‌ای هستند در اسهال‌های مسافرتی شدید می‌توان برای حدود 3 روز، تحت نظر پزشک آنتی‌بیوتیک مصرف کرد. همچنین داروهای ضد اسهال باید طبق نظر پزشک استفاده شوند. اسهال مسافرتی در صورتی که طولانی مدت شده و بیشتر از دو هفته به طول بینجامد، بررسی‌های آزمایشگاهی ضروری است.

اسهال وبا

اسهال‌های وبا نوع دیگر از انواع اسهال هستند که در صورت بروز، به شکل اپیدمی (همه گیر) در جامعه ظاهر می‌شوند. عوامل میکروبی در بروز اسهال‌های وبا دخالت دارند. این نوع اسهال در دو نوع شدید و خفیف بروز می‌کند که انواع اپیدمی آن معمولاً از نوع شدید است.

در این نوع اسهال، آب زیادی همراه با موادی سفید رنگ دفع می‌شود، بنابراین فرد شدیداً دچار کم آبی می‌شود، به نحوی که ممکن است هر یک ساعت، نیم تا یک لیتر آب بدن فرد از دست برود. در صورتی که این مقدار آب از دست رفته جایگزین نشود، احتمال مرگ وجود دارد. بر اساس نظر پزشک درمان‌های خاصی برای این نوع اسهال در نظر گرفته می‌شود.

مصرف دارو در اسهال

مصرف آنتی‌بیوتیک خودسرانه برای درمان اسهال به ویژه هنگامی که اسهال با تب همراه باشد، صحیح نیست، چرا که هر اسهالی نیاز به آنتی‌بیوتیک ندارد. ممکن است به دنبال مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان اسهال کودکان، سندرم همولیز تشدید شده و بیماری خطرناکی را برای وی در پی داشته باشد.

استفاده از داروهای ضد اسهال، حرکات روده را کند می‌کند که ممکن است به دنبال کند شدن حرکات روده، تعداد میکروب‌ها افزایش یافته و مشکلات جدی‌تری را برای فرد به وجود آورد. بنابراین باید از مصرف خودسرانه‌ی داروهای ضد اسهال پرهیز کرد.

بیماری‌های روده‌ای در تابستان

کارشناسان و متخصصان تغذیه، عفونت‌های روده‌ای را از شایع‌ترین بیماری‌های فصل تابستان می‌دانند که کودکان و سالمندان را به عنوان آسیب‌پذیرترین افراد جامعه بیش از هر گروه سنی دیگری تهدید می‌کنند.

دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم، گاه و بی‌گاه شاهد چالشی جدید در عرصه سلامت انسان‌هاست. برخی از بیماری‌ها به دلیل طبیعت واگیردار خود، در مقاطع زمانی متفاوت و گاه غیرقابل پیش‌بینی، جمعی از افراد جامعه را به صورت گروهی مبتلا کرده و موجب خسارت‌های جانی و مالی قابل توجهی می‌شوند. این‌گونه وقایع بهداشتی را اصطلاحاً اپیدمی یا همه‌گیری می‌نامند.

بیماری‌هایی چون آبله، طاعون، سرخک و آنفلوآنزا موارد متعددی از اپیدمی‌های وحشتناک را در جامعه بشری از خود به یادگار گذاشته‌اند.

هرچند ارتقای سطح زندگی و ابداع واکسن برای بسیاری از بیماری‌ها در جهان معاصر، خطر اپیدمی بسیاری از این بیماری‌ها را کاهش داده یا به کلی از بین برده است، اما هنوز در مواردی، برخی بیماری‌ها به ویژه در ماه‌های گرم سال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شود؛ چرا که بسیاری از میکروب‌ها و ویروس‌ها در فصول گرم و مرطوب سال فعالیت بیشتری دارند و از این رو در روزهای فصل گرم، شاهد ابتلای مردم به انواع بیماری‌های خطرناک و در عین حال شایع هستیم.

کارشناسان و متخصصان تغذیه، عفونت‌های روده‌ای را از شایع‌ترین بیماری‌های فصل تابستان می‌دانند که کودکان و سالمندان را به عنوان آسیب‌پذیرترین افراد جامعه بیش از هر گروه سنی دیگری تهدید می‌کنند.

مهم‌ترین علت شیوع عفونت‌های روده‌ای به ویژه در فصل تابستان استفاده از مواد غذایی مانده، حرارت ندادن کافی غذاهای سرد شده، مصرف زرده تخم‌مرغ نیم‌پز و مصرف بستنی‌ها و آب‌های آلوده است. از آنجا که بیماری‌های شایع در ماه‌های گرم سال اغلب هنگام مسافرت و در مکان‌های تفریحی و گردشی بروز می‌کنند، لذا بهتر است غذاها در منزل تهیه گردند یا از رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌های معتبر خریداری شوند.

غذا باید به طور کامل بپزد و از مصرف غذاهای نیم‌پز همانند بیفتک و... خودداری شود. ضمن این که حتی‌المقدور سعی شود غذا بلافاصله پس از تهیه، مصرف شده و از استفاده ی مجدد در وعده‌های غذایی دیگر پرهیز شود. در غیر این صورت غذای باقی‌مانده در یخچال نگهداری شود و در صورت استفاده مجدد حتماً غذای مصرفی در دمای بالای 60 درجه گرم شود.

این استاد دانشگاه همچنین جوشاندن آب را مهم‌ترین راه از بین بردن باکتری‌ها و انگل‌ها دانسته و تصریح می‌کند آب آلوده یکی از مهم‌ترین راه‌های ابتلا به بیماری اسهال در افراد به ویژه کودکان است.

مسمومیت‌های غذایی

اغلب متخصصان، شایع‌ترین بیماری‌های فصل گرما را مسمومیت‌های غذایی و در پی آن اسهال و استفراغ می‌دانند. به گفته کارشناسان، این بیماری اغلب کودکان زیر 5 سال را گرفتار می‌کند.

بر اساس پژوهش‌های به عمل آمده، هر کودک زیر 5 سال، به طور تقریبی سه بار در سال به بیماری اسهال مبتلا می‌شود که این آمار در برخی مناطق، 9 بار در سال است.

این پژوهش ها همچنین نشان می‌دهد کودکان زیر 5 سال، 15 درصد روزهای زندگی خود را با بیماری اسهال می‌گذرانند و همچنان 80 درصد مرگ و میر کودکان زیر 2 سال ناشی از اسهال است.

این آمارها به خوبی گویای اهمیت و ضرورت جلوگیری از بیماری‌های شایع فصل تابستان به ویژه اسهال در کودکان زیر 5 سال است.

اهمیت درمان اسهال از آن روست که باعث از دست رفتن آب بدن و الکترولیت‌ها، بروز سوءتغذیه و در نهایت بیماری‌های عفونی در کودکان می‌شود و آنان را مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها می‌کند

خوشبختانه این بیماری در سال‌های اخیر از طریق مصرف محلول خوراکی او. آر. اس کنترل شده و میزان مرگ و میر کودکان به حداقل رسیده است.

در اسهال حاد که بین 7 تا 14 روز به طول می‌انجامد، در هر بار مقدار زیادی آب از بدن بیمار دفع شده و مدفوع فرم آبکی دارد، ولی در اسهال مزمن مدفوع کمتر آبکی بوده و خون و بلغم دارد. ضمن این که عامل اسهال حاد، ویروس‌ها و در برخی موارد باکتری‌ها هستند، حال آن که عامل اسهال مزمن، باکتری‌هایی چون آمیب و انگل هستند.

دکتر محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذای وزارت بهداشت نیز در این خصوص می‌گوید:

وقتی سطح سواد عمومی بالا می‌رود و مردم نکات آموزشی را مطالعه می‌کنند و پیام‌های بهداشتی به آن‌ها منتقل می‌شود، شاخص‌های بهداشتی ارتقا می‌یابد و بیماری‌های روده‌ای قابل کنترل‌تر می‌شوند.

بیماری‌های عفونی روده‌ از جمله وبا، اسهال خونی، بیماری‌های انگلی و حصبه از مهم‌ترین بیماری‌هایی هستند که طی سال‌های گذشته باعث مرگ و میر بسیاری در کشورمان شدند.

مهم‌ترین راه انتقال این بیماری‌ها، عدم رعایت بهداشت فردی و نشستن دست‌ها قبل از غذا است. مردم تصور می‌کنند که آب چاه، برکه، رودخانه‌ها و چشمه‌ها که ظاهر شفافی دارند، برای نوشیدن مناسب هستند، در حالی که این آب‌ها دارای انواع انگل هستند و خوردن آن‌ها باعث بیماری‌های روده‌ای می‌شود که ممکن است چندین سال علائمی نشان ندهند.

گندزدایی آب در محل مصرف از راه‌های پیشگیری از وباست، به طوری که با استفاده از کلر به موازات تهیه و تدارک مخازن مطمئن می‌توان از آب آشامیدنی سالم استفاده کرد.

گندزدایی آب، یک فرآیند از عملیات تصفیه است که در نتیجه آن باکتری‌های موجود در آب از بین می‌روند. یک فرد می‌تواند با داشتن حداقل یک لیتر آب برای آشامیدن و دو لیتر برای تهیه غذا و مصرف ضروری شستشو در روز، زنده بماند.

سبزیجات و میوه های خام باید به دقت شسته و ضدعفونی شوند، در غیر این صورت باعث ابتلا به بیماری‌های روده‌ای می‌گردند. گاهی اوقات می‌بینیم افراد کاهو را بدون این که خوب ضدعفونی کنند، مصرف می‌کنند و این باعث ایجاد بیماری کیست هیداتیک می‌شود.

بیماری کیست هیداتیک توسط نوعی کرم ایجاد می‌شود که انتقال آن از طریق سبزی‌های آلوده است. برای اطمینان از انتقال نیافتن این بیماری‌ها، باید پس از پاک کردن انواع سبزی، آن‌ها را در ظرف پر از آبی قرار داد و مقداری مایع ظرف‌شویی یا پرکلرین روی آن ریخت و پس از 5 دقیقه شست، طوری که کفی روی آن‌ها باقی نماند تا کاملاً آلودگی آن‌ها برطرف شود.

بیماری‌های فصلی هر ساله آسیب‌های فراوانی را به جامعه وارد می‌سازند، در حالی که در اکثر موارد می‌توان با احتیاط‌ها و پیشگیری‌های ساده، جلوی بروز بسیاری از این بیماری‌ها را گرفت.

جلوگیری از سنگ کلیه در تابستان

سنگ‌های کلیوی در دستگاه جمع کننده ادرار در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها هنگامی که غلظت بعضی از مواد به قدری بالا می‌رود که قابلیت حل شدن خود را از دست می‌دهند ، به صورت بلورهای کوچک شروع به رسوب کردن در ادرار می‌کنند.

سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که بدن نتواند به درستی املاح و مواد جذب شده مثل کلسیم، فسفات، اسیداوریک و اگزالات را دفع کند.

این سنگ‌ها باعث ایجاد درد در کلیه می‌شوند و اگر خیلی بزرگ شوند، ممکن است شما را بیمار کنند. آب، این سنگ‌ها را از بدن خارج می‌کند.

با عمل به توصیه‌های زیر می‌توانید احتمال تشکیل سنگ را کاهش دهید:

1- به مقدار کافی آب بنوشید.

6 تا 8 لیوان و حتی بیشتر در روز آب بنوشید. اگر بیرون کار می‌کنید یا در منطقه خیلی گرم زندگی می‌کنید حتی باید بیشتر از این هم آب بنوشید.

این مقدار آب را در طی روز کم کم مصرف کنید، نه این که یک مرتبه مقدار زیادی آب بنوشید؛ مثلا یک لیوان ساعت 8 صبح، یک لیوان 10 صبح و به همین ترتیب بنوشید، نه این که یک دفعه 3 لیوان آب بنوشید، چون در این صورت ممکن است از این کار زده شوید و میلتان به آب نکشد.

کلسیم موجود در شیر، خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد، اما مصرف قرص‌های کلسیم در تشکیل سنگ موثرند

2- غذاهای شور را کمتر مصرف کنید تا دریافت سدیم کم شود.

گوشت‌های ادویه دار (مثل سوسیس و کالباس) را خیلی کم مصرف کنید، خصوصاً وقتی هوا خیلی گرم است.

3- شربت آب‌لیمو بنوشید.

پزشکان معتقدند اسید سیتریک و آب موجود در شربت آب لیمو از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می‌کنند.

4- به جای نوشابه گازدار از آب یا شربت آب لیمو استفاده کنید.

نوشابه‌های سیاه (کولا) حاوی اگزالات و اسید هستند که منجر به تشکیل سنگ می‌شوند.

5- مرتب ورزش کنید.

ورزش منظم باعث می‌شود، بدن شما غذا و مایعات مصرفی را مورد استفاده قرار دهد. حفظ عملکرد صحیح تمامی اندام‌های بدن از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می‌کند.

* هشدارها:

1- آب معدنی ننوشید. این آب‌ها میزان املاح بدن را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند سنگ کلیه سریع‌تر تشکیل شود و پیشرفت کند.

2- مصرف شیر را ترک نکنید. کلسیم موجود در شیر، خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد، اما مصرف قرص‌های کلسیم در تشکیل سنگ موثرند، لذا قبل از مصرف این قرص‌ها با پزشک مشورت کنید.

توصیه‌های سنتی برای مقابله با گرمازدگی

هوای داغ تابستان بسیاری از مردم را دچار گرمازدگی می‌کند و متخصصان طب سنتی معتقدند که مصرف شربت سکنجبین برای رهایی از گرمازدگی این روزها بسیار مفید است.

توصیه ابو علی سینا برای جلوگیری از گرمازدگی

به گفته شیخ‌الرییس، دوغ ترش نیز برای گرمازدگی مناسب است. اگر فرد آفتاب زده شده بهتر است در سایه بنشیند و پای خود را در آب سرد بشوید و اگر تشنه بود اندک اندک از ظرفی با دهانه باریک آب بنوشد. علاوه بر این خوراکش هم باید از غذاهای زود هضم باشد.

ابوعلی سینا در این باره توصیه کرده است:

- مالیدن روغن بنفشه روی پیشانی، برای جلوگیری از گرمازدگی و سردردهای صفراوی مفید است.

- فرد بعد از سفر، حمام آب سرد بگیرد تا از آسیب سفر به دور باشد و سرحال آید. البته نباید در این کار عجله کند و باید به تدریج آب تنی کند.

- فرد مسافر، سر و سینه خود را از تابش مستقیم نور خورشید بپوشاند و در راه قاووت جو و عصاره میوه تناول کند و قدری برای حرکت صبر کرده و سپس به راه افتد.

- کسانی که از باد سر می‌ترسند بهتر است دهان و بینی خود را بپوشانند و در سفر از دوغی که 24 ساعت قبل از سفر در آن پیاز خرد شده باشد، استفاده کنند. همچنین بوییدن روغن گل سرخ و روغن تخم کدو و خوردن روغن تخم کدو مفید خواهد بود.

زکریای رازی مصرف سکنجبین با یخ را مفید می‌داند

زکریای رازی گفته است: نوشیدن شربت سکنجبین منافع بسیار دارد. یکی از منافع سکنجبین آن است که چون آن را با یخ خنک کرده و بنوشند، صفرا را می‌برد و از التهاب حرارت معده می‌کاهد، و آن چه بلغم در معده و روده‌ها باشد، خارج می‌کند.

اگر سکنجبین را با ریشه و تخم کاسنی مخلوط کرده و کمی گلاب به آن اضافه کنند، نوشابه‌ای پر سود و شگفت آور می‌شود، به خصوص برای کسانی که جگر و معده‌ای گرم داشته و یا دچار گرفتگی معده شده‌اند و نیز برای کسانی که مبتلا به نفخ می‌باشند منافع زیاد دارد، اما برای مبتلایان به زخم معده و روده، مضر است.

از آنجا که فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد دارد، باید به تدریج و آهسته مایعات را بنوشد تا معده وی دچار تحریک و درد نشود

عناب و شکر

برای رفع گرمازدگی بهتر است عناب را در آب جوشانده و با کمی شکر به صورت خنک میل کنید. همچنین خوردنی‌های سرد و تر مانند گل بنفشه، خاکشیر، هندوانه و تخم خیارین (خیار، کدو، هندوانه و خربزه) نیز توصیه می‌شود. البته بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم کرده عناب و زرشک است که همراه با مقداری شکر میل می‌شود.

خاکشیر یخ زده و شربت آب‌لیمو

استفاده از خاکشیر یخ زده و شربت آب‌لیمو برای جلوگیری از گرمازدگی موثر است.

برای جلوگیری از اسهال و تأثیر خنکی، خاکشیر باید به شکل یخ زده یا همراه خورده یخ مصرف شود، در غیر این صورت ملین و اسهال آور است.

با توجه به گرمی و آلودگی هوا، مصرف آب‌لیمو نیز به دلیل داشتن ویتامین C که دارای خاصیت ضدعفونی‌کننده است توصیه می‌شود و نیاز است هر دو روز یک بار، یک عدد لیمو در آب مصرفی استفاده شود.

تـخـم شـربـت

تخم شربت در حقیقت دانه گیاه ریحان است که به علت داشتن ترکیبات لعاب‌دار به صورت محلول در آب (شربت) استفاده می‌شود. لعاب این دانه‌ها پس از جذب آب، به صورت ژله‌ای درمی‌آید که می‌تواند برای رفع عطش مورد استفاده قرار گیرد.

تخم شربت در طب سنتی ایران به عنوان رفع کننده التهابات دستگاه تناسلی و مجاری ادرار کاربرد بسیار داشته است.

بـه‌لیــمــو

به‌لیمو گیاهی به صورت درختچه است که از برگ آن استفاده می‌شود. این گیاه از قدیم در طب سنتی ایران به عنوان آرام‌بخش، ضد تشنج، ادرارآور، رفع کننده‌ی سرگیجه و تپش قلب مورد استفاده بوده و در حال حاضر نیز از آن استفاده می‌شود.

هندوانه

هندوانه یک میوه تابستانی لطیف، آبدار، خنک کننده، آرام بخش و مسکن التهابات درونی است که اصولاً برای رفع عطش در اوج گرمای تابستان مصرف می‌شود و مورد پسند بسیاری از مردم است. طبیعت هندوانه سرد و تر است و برای افراد گرم مزاج بسیار مطلوب است. مربای پوست هندوانه برای رفع حرارت بدن، رفع تشنگی و گرمازدگی بسیار مفید است.

گلاب

برای معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خوراندن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدری که باعث استفراغ شده و صفرا را خارج نماید. نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین می‌برد و بدن را تقویت می‌کند. بوییدن گلاب برای تقویت قلب و رفع بیهوشی و تقویت حواس باطنی مفید است.

نکات قابل ذکر

- هنگام گرمازدگی از گرفتن دوش آب سرد به جهت ایجاد شوک، از قرار گرفتن در معرض باد مستقیم کولر به دلیل ایجاد عفونت‌های تنفسی و از نوشیدن سریع مایعات بسیار سرد به جهت به هم خوردن وضعیت سیستم ایمنی و گوارشی بدن خودداری کنید.

- با مالیدن حوله خنک به بدن فرد گرمازده، وی را به حالت طبیعی بازگردانید.

- میوه‌هایی مانند آلبالو، خیار و هندوانه نقش بسزایی در تنظیم درجه حرارت بدن دارند.

- از آنجا که فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد و یخ دارد، باید وی را تشویق کرد تا به تدریج و آهسته مایعات را بنوشد تا معده وی دچار تحریک و درد نشود.

- با چکاندن چند قطره آب‌لیمو در آب آشامیدنی و افزودن مقدار کمی نمک، ترکیب مناسبی به دست می‌آید که می‌تواند کمک زیادی به پیشگیری از بروز گرمازدگی کند.

26 نکته بهداشتی در سفر تابستانی

اگر بیماری خاصی دارید، قبل از رفتن به سفر حتماً با پزشک معالج خود مشورت کرده و آزمایشات و معاینات لازم را انجام دهید در طول تعطیلات نیز انجام آزمایش ضروری را در زمان تعیین شده، فراموش نکنید.

1- برای مراقبت از خود در برابر میکروب‌ها و بیماری‌ها، دست‌های خود را مرتباً با آب و صابون بشویید.

2- بدن خود را با پوشیدن لباس مناسب (نخی و نازک با رنگ روشن) خشک و گرم نگه دارید.

3- کلاه لبه داری که بر صورت، گردن و گوش‌هایتان سایه بی اندازد، بر سر بگذارید.

4- استرس خود را کنترل کرده و سعی کنید در تعطیلات از اضطراب و فشار روحی جلوگیری کنید.

5- هرگز الکل مصرف نکنید و یا مراقب باشید که راننده ماشین شما از الکل استفاده نکرده باشد.

6- سیگار نکشید و حتی‌المقدور با کسانی که سیگار می‌کشند ارتباط نداشته باشید تا از دود سیگار آن‌ها در امان بمانید.

7- هنگام رانندگی حتماً کمربندهای خود را محکم ببندید. کودکتان را در صندلی کودک و در صندلی پشت خودرو بنشانید و کمربند صندلی کودک را متناسب با قد، وزن و سن او تنظیم کنید.

8- اگر بیماری خاصی دارید، قبل از رفتن به سفر حتماً با پزشک معالج خود مشورت کرده و آزمایشات و معاینات لازم را انجام دهید در طول تعطیلات نیز انجام آزمایش ضروری را در زمان تعیین شده، فراموش نکنید.

9- حتماً واکسیناسیون لازم را انجام دهید تا شما را در برابر بیماری‌ها مصون نگه داشته و جانتان را نجات دهد.

10- اگر نیاز به اجاق و آتش دارید، حتماً تمام نکات ایمنی را رعایت کنید و هرگز وسایل آتش زا مثل اجاق، شومینه و یا حتی شمع‌ها را بدون مراقبت رها نکنید. همچنین صحت کار آیی آن‌ها را به طور مرتب کنترل کنید.

11- حتماً تغذیه سالم داشته باشید و تحرک بدنی را فراموش نکنید. مقدار زیادی از سبزیجات و میوه‌ها را که خوب شسته شده‌اند در رژیم غذایی خود بگنجانید و مصرف غذاهای شیرین و چرب را تا حد امکان محدود کنید. در هفته حداقل 2 تا 3 ساعت فعالیت بدنی داشته باشید و به کودکان و نوجوانان خود اجازه دهید که حداقل یک ساعت در روز تحرک داشته باشند.

12- از استحمام فرد گرمازده با آب سرد جدا خودداری کنید، چون می‌تواند موجب شوک یا مرگ وی شود. فرد گرمازده می‌تواند با نوشیدن مقادیر کافی مایعات، حجم مایعات از دست رفته بدن بر اثر تعریق را تأمین کند

13- بهترین شیوه خنک کردن فرد گرمازده و پایین آوردن دمای بدن این افراد، استفاده از پارچه مرطوب با دمای 2 تا 3 درجه خنک‌تر از دمای بدن فرد گرمازده است و در صورت هوشیاری فرد مصدوم، مایعات خنک به فرد خورانده شود تا پس از رسیدن دمای بدن فرد به حد طبیعی، فوراً به یک مرکز درمانی منتقل شود.

14- برای جلوگیری از کم آبی بدن در طی سفر، آب زیادی بنوشید. نباید از هر شیر آبی، آب بنوشید و حتی برای شستن دهان پس از مسواک زدن هم باید شیر آبی سالم و بهداشتی را انتخاب کنید.

15- در طول مسافرت، شیر یا محصولات پاستوریزه نشده ننوشید و از یخ‌هایی که دست‌فروش‌ها می‌فروشند و امکان دارد از آب لوله کشی درست نشده باشد، استفاده نکنید.

16- در مسافرت‌ها، به خصوص مسافرت‌های تابستانی از میوه‌ها و سبزیجات خام پرهیز کنید، مگر این که از شستشوی کامل و ضد عفونی کردنشان کاملاً مطمئن باشید و خودتان آن‌ها را پوست کنده باشید.

17- بهتر است در طول سفر از خوردن گوشت خام یا ماهی یا مرغ به پرهیزید و به هیچ وجه از دست‌فروش های خیابانی، خوراکی نخرید.

18- توجه داشته باشید که اگر شخص مبتلا به اسهال، یبوست یا تب بالا شده باشد، یا خون در مدفوعش مشاهده شود، یا نشانه‌های کم آبی یا اسهال در او بیش از 3 روز طول بکشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کند.

19- در نواحی گرم، درجه یخچال باید کمتر از 5 درجه سانتی‌گراد بوده و مواد غذایی خنک باید زیر این دما نگهداری شوند.

20- برای بریدن و خرد کردن مواد غذایی خام و پخته از کارد و تخته برش جداگانه استفاده شود.

21- خوراکی‌های میان وعده را از مواد کم چرب و کم نمک انتخاب کنید که نیازی به خنک نگه داشتن نداشته باشند. میوه تازه، کیک، چای ساده، بیسکوییت و میوه خشک از جمله انتخاب‌های مناسب هستند.

22- برای رسیدن به وزن دلخواه، در دام رژیم‌های خیلی کم کالری نیفتید. یک برنامه کاهش وزن مناسب، شامل خوردن غذاهایی سالم و انجام ورزش است. جایگزین کردن غذاهای پرچربی و شیرین با میوه و سبزیجات، همراه با 30 دقیقه ورزش ملایم در اکثر روزهای هفته، بهترین روش کنترل وزن است.

23- اگر در منزل استخر یا حوض عمیقی دارید (عمیق از نظر کودک)، آن را با حفاظی مطمئن محصور کنید.

24- پشه عامل انتقال بسیاری از بیماری‌هاست. در صورتی که به هر دلیلی در مکانی پر پشه حضور داشتید، تا حد ممکن بدن خود را بپوشانید و از کرم‌های ضد پشه استفاده کنید.

25- کنه و ساس نه تنها در بیشه و باغ پنهان می‌شوند، بلکه علاقه فراوانی به پارچه دارند و در میان رختخواب‌ها پنهان می‌شوند. هنگام اقامت در هتل‌ها بهتر است از ملحفه و روبالشی شخصی خود استفاده کنید.

26- مارها و عنکبوت‌های گزنده نیز در جنگل‌ها فراوان هستند. هنگام گزیده شدن توسط این جانوران باید سریعاً عمل نموده و شخص را پس از انجام کمک‌های اولیه به درمانگاه منتقل نمود. کمک‌های اولیه هنگام گزیدگی حیوانات سمی از این قرارند:

* عضو گزیده شده در دو طرف قسمت گزیدگی باید محکم بسته شود تا جریان خون مسموم آهسته شود.

* عضو مذکور باید بی حرکت نگه داشته شود.

* شخص نباید راه برود یا بدود و باید توسط همراهانش یا اتومبیل به درمانگاه منتقل شود.

* بانداژ عضو گزیده شده نباید تا رسیدن به پزشک باز شود.

راه‌هایی برای فرار از گرما

در صورت قرار گرفتن فرد در محیط گرم، سیستم تنظیم درجه حرارت بدن از کار می‌افتد. تولید گرما در بدن به علت افزایش شدید حرارت محیط و ناتوانی در دفع حرارت ایجاد شده باعث بروز گرمازدگی می‌شود. این وضعیت در محیط‌های گرم و مرطوب و با انجام فعالیت‌های بدنی شدید تشدید می‌شود.

با افزایش درجه حرارت بدن، تعریق بیشتر شده و متعاقب آن جریان خون به سمت نواحی سطحی بدن (پوست) افزایش می‌یابد. با افزایش میزان درجه حرارت محیء درجه حرارت مرکزی بدن هم افزایش می‌یابد. از عوارض تعریق شدید، از دست دادن مقادیر فراوان آب بدن به همراه املاح است.

نشانه‌های گرمازدگی چیست؟

افزایش دمای مرکزی بدن، افزایش تعداد تنفس، حالت گیجی و در نهایت عدم هوشیاری از علائم شایع گرمازدگی هستند.

در گرمازدگی، پوست برافروخته و حتی بی‌رنگ و رنگ پریده و گاهی تیره می‌شود و سردرد و در موارد شدیدتر گرفتگی و درد شدید عضلات، اختلال در ذهن و تکلم، پرخاشگری، خواب آلودگی، گیجی، کاهش و سستی عکس‌العمل تشنج و در بدترین شرایء کما و مرگ بروز می‌کند.

از سوی دیگر، علائمی مانند پوست خشک و داغ، تهوع یا استفراغ، سنکوپ، تشنج، اختلال ضربان قلب، افت فشار خون (به دلیل کم آبی بدن و اتساع عروق محیطی)، نبض ضعیف، هذیان، کاهش حجم ادرار و در موارد پیشرفته عدم هوشیاری دیده می شود که در صورت عدم رسیدگی به بیمار می‌تواند کشنده باشد.

به فرد گرمازده چه کمکی کنیم؟

در نخستین اقدام برای کمک به فرد گرمازده، باید سریعاً وی را از محیط گرم خارج کرد و در وضعیت پشت خواباند. سپس با پارچه‌ای مرطوب یا کیسه یخ، گرم‌ترین نواحی (چین‌های بدن) نظیر گردن، کشاله ران، زیر بغل و پشت زانو را خنک نگه داشت.

غلظت خون فرد گرمازده افزایش می‌یابد؛ بنابراین خون‌رسانی به قلب و مغز دچار اختلال می‌شود. در این شرایط بالا نگه داشتن پاها توصیه می‌شود.

چنانچه فرد گرمازده هوشیار است، می‌توان مایعات خنک را به وی خوراند و برای جبران نمک از دست رفته، یک قاشق چای‌خوری نمک به یک لیتر آب (معادل 4 لیوان) اضافه کرد و در صورت امکان به این محلول اندکی مواد شیرین افزود.

در صورت عدم توانایی نوشیدن مایعات توسط فرد گرمازده انتقال وی به یک مرکز درمانی الزامی است. برای افراد گرمازده استراحت 24 ساعته توصیه می‌شود.

در هوای گرم چی بپوشیم، چی بخوریم و چطور ورزش کنیم؟

پوشیدن لباس‌های گشاد نخی و پنبه‌ای نازک و با رنگ روشن که امکان تبادل هوا در آنها وجود دارد، توصیه می شود. بدین ترتیب با تبخیر مناسب عرق از سطح پوست و خنک نگه داشتن بدن، از بروز گرمازدگی جلوگیری می‌شود.

در هوای گرم از خوردن غذای چرب و سنگین خودداری شود.

افرادی که ناچار به انجام فعالیت‌های ورزشی در هوای گرم هستند، باید برای سازگاری بدن از نرمش‌های سبک آغاز کنند و فعالیت‌های ورزشی سنگین را به ابتدای صبح و یا انتهای عصر موکول کنند.

توصیه‌های کارشناسان را جدی بگیرید

کارشناسان بهداشتی توصیه‌هایی را برای آسیب ندیدن از گرمای هوا بیان کرده‌اند. مهم‌ترین این توصیه‌ها و نکات برای عبور سالم از این فصل داغ، به قرار زیر است:‌

* منتظر تشنگی نباشید. به یاد داشته باشید انسان زمانی احساس تشنگی می‌کند که آب بدنش کم شده باشد.

* از پوشیدن لباس زیاد به خصوص لباس تنگ، و از انجام ورزش شدید در هوای گرم و پر رطوبت خودداری کنید.

تا حد امکان سعی کنید بین ساعات 10 صبح تا 5 بعد از ظهر بیرون نروید و در مکان‌های سرپوشیده به سر ببرید و فعالیت‌های بدنی شدید را به ساعات ابتدای صبح و عصر محدود کنید

* در هوای گرم تابستان از مایعات و آب میوه زیاد استفاده کنید و از مصرف قهوه، چای و انواع نوشابه خودداری کنید، زیرا این مواد باعث دفع بیشتر آب بدن می‌شوند.

* استفاده از سبزی‌ها و میوه‌ها را در تابستان به جای غذاهای پرچرب و دیر هضم یا دارای پروتئین بالا در برنامه غذایی خود قرار دهید. مصرف میوه‌ها و سبزی‌های سرشار از پتاسیم کمک می‌کند تا بدنتان خودش را با گرما تطبیق دهد.

* حتی الامکان از کلاه و یا چتر در زیر نور آفتاب استفاده کنید.

* با نوشیدن خاکشیر خنک با شربت آب‌لیمو خود را در قبال گرمازدگی محافظت کنید، زیرا خاکشیر دارای ماده‌ای ضد میکروبی است که در هوای سرد، پایدار و فعال می‌شود. خاکشیر باید به شکل یخ زده یا همراه با خرده یخ مصرف شود، در غیر این صورت اسهال آور است.

* با توجه به گرمی و آلودگی هوا، مصرف آب‌لیمو نیز به دلیل داشتن ویتامین C که خاصیت ضدعفونی کننده دارد، توصیه می‌شود و بهتر است هر دو روز یک بار یک عدد لیمو با آب مصرف کنید.

* بیمار گرمازده‌ای که دچار درد و گرفتگی عضلانی است، پوستش خنک و مرطوب است و فشار خونش پایین می‌آید. درمان وی ماساژ نیست، بلکه دادن آب و نمک به وی مهم است، چرا که گرفتگی عضلانی بیشتر در عضلات بازو، ران و شکم به خاطر خروج بیش از حد نمک در حین تعریق شدید یا کاهش جذب نمک به وجود می‌آید.

* شخص گرمازده را به یک اتاق خنک ببرید، وی را وادار کنید تا دراز بکشد، پاهایش را بالا و سرش را پایین بیاورد تا جریان خون کافی به مغزش برسد. به بیمار هر 15 دقیقه یک بار در چهار نوبت نصف لیوان آب و نمک بدهید و اگر بیمار استفراغ کرد، سریع وی را به بیمارستان برسانید تا سرم تجویز شود.

* مردان بیش از زنان مستعد ابتلای به گرمازدگی هستند. علت این امر عرق کردن بیشتر مردان و همچنین از دست دادن سریع‌تر آب بدن است.

* افراد مستعد گرمازدگی یعنی افراد چاق، کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و دیابتی، فشار خونی ها، مبتلایان به نارسایی کلیه و برخی بیماری‌های پوستی که با اختلالات غدد عروقی مواجهند و افرادی با سابقه مصرف داروهای ضد افسردگی، پارکینسون و پرفشاری خون، سعی کنند در ساعات اوج گرما (ساعت 10 صبح تا 5 بعد از ظهر) از منزل خارج نشوند.

چگونه بر گرمای تابستان غلبه کنیم؟

هنگامی که فرد در یک محیط خیلی گرم یا مرطوب قرار می‌گیرد، یا این که فعالیت بدنی شدیدی دارد، برای رها شدن از این گرمای زیاد، مکانیسم‌هایی در بدن فعال می‌شوند که باعث بروز گرمازدگی در فرد می‌شوند. در این حالت بدن نمی‌تواند گرمای اضافی خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن خیلی افزایش می‌یابد که می‌تواند عملکرد اندام‌های اصلی را تخریب کند.

در گرمازدگی به دلیل دفع زیاد آب و املاح ( نمک ) ، بدن دچار خستگی و ضعف می‌شود. گرمازدگی می‌تواند باعث گرفتگی عضلات نیز شود که با احساس درد در دست‌ها، پاها و گاهی شکم همراه است.

در این جا یک سری توصیه وجود دارد که باعث می‌شوند در تابستان خنک بمانید:

1- به مقدار کافی آب و مایعات بنوشید. بهترین راه برای خنک ماندن، مصرف یک نوشیدنی خنک است. شربت آب لیمو یا خاکشیر یا چای سبز خنک برای فصل تابستان مناسب هستند. از مصرف نوشابه‌های گازدار شیرین پرهیز کنید، زیرا کافئین و قند موجود در آن‌ها، شما را تشنه‌تر می‌کنند و دارای مقدار زیادی کالری، بدون مواد مغذی هستند. یک بطری آب خنک همیشه دم دستتان باشد.

2- از کولر، فن‌کوئل و دستگاه‌های خنک کننده هوا استفاده کنید. پوشال کولر یا فیلتر سیستم خنک کننده را عوض کنید تا به خوبی هوای اتاق را خنک کنند. سعی کنید تا حد امکان در محیط‌های سر بسته و خنک باشید. هنگامی هم که رانندگی می‌کنید، کولر ماشین را روشن کنید.

اگر در معرض نور آفتاب هستید، از ضد آفتاب استفاده کنید، حتی برای یک مدت کوتاه، زیرا در غیر این صورت باعث آفتاب سوختگی می‌شود

3- در تابستان لباس‌های نخی با رنگ روشن بپوشید. سعی کنید تعداد لباس‌های تان کم باشد. لباس‌های تیره، گرمای بیشتری را جذب می‌کنند و در خود نگه می‌دارند.

4- از پنکه‌های کوچک دستی در هوای گرم استفاده کنید.

5- هنگامی که بیرون از منزل هستید، سعی کنید در سایه باشید و از سایبان استفاده کنید. اگر برای مدت طولانی در معرض تابش نور آفتاب هستید، از کلاه‌های لبه دار استفاده کنید.

6- کفش‌های سبک و راحت بپوشید. کفش‌های زمستانی و گرم برای تابستان مناسب نیستند. اگر پاهای شما خنک باشند، شما نیز احساس خنکی خواهید کرد.

7- شنا کنید. شنا کردن در استخر، هم شما را خنک می‌کند و هم یک ورزش مناسب است.

8- اگر در معرض نور آفتاب هستید، از ضد آفتاب استفاده کنید، حتی برای یک مدت کوتاه، زیرا در غیر این صورت باعث آفتاب سوختگی می‌شود.

9- اگر احساس ضعف، تهوع، سرگیجه و بی حالی می‌کنید، در معرض خطر گرمازدگی و هایپرترمیا(افزایش دمای بدن) قرار دارید که خطرناک هستند و حتی در صورت وخامت، می‌توانند منجر به مرگ شوند. لذا سریعا دنبال راه چاره باشید.

تابستان و مسائل مربوط به آن

ابستان یکی از فصول گرم سال است. افراد غالباً، در این فصل زود خسته می شوند و نیروی بدنی خود را از دست می‌دهند. در این فصل، بیماری‌های پوستی همانند اگزما زیاد می‌شود.

چگونه خنک و سالم بمانیم؟

- نوشیدنی‌های خنک بنوشید. از بهترین نوشیدنی‌ها در این فصل خاکشیر، آب هندوانه و شربت آب لیمو می‌باشد.

- در نوشیدنی‌های خود یخ نیندازید، مخصوصاً یخی را که ندانید، آب آن سالم بوده است یا خیر.

- اگر در جایی ناآشنا هستید، بهتر است یا آب جوشیده خنک و یا آب معدنی بسته بندی شده و بهداشتی بنوشید.

- غذاهای پر ادویه، شور، خشک و ترش برای این فصل مناسب نیستند.

- از مصرف الکل، نمک ، قهوه و سیگار دوری کنید.

- دم کرده‌های گیاهی و سبز خوب هستند.

- کمتر ورزش کنید.

وقتی کولر روشن می‌کنید، پنجره را کمی باز کنید تا هوای اتاق عوض شود

- از ساعت 11 صبح تا 4 بعد از ظهر از خانه بیرون نروید.

- اتاق خود را خنک کنید.

- دوش آب سرد بگیرید؛ و یا با آب سرد بدن‌تان را خیس کنید.

- حداقل یک و نیم ساعت قبل از بیرون رفتن، آب زیادی بنوشید.

- میوه و سبزیجات زیادی مصرف کنید. میوه‌ها و سبزیجات دارای مقدار کافی آب می‌باشند و دارای املاح مناسبی هستند.

- برای فرار از خشکی و داغی هوا، سر و گردن خود را با آب سرد بشویید.

- لباس کم و گشاد و نازک بپوشید. جنس لباس‌تان نخی و رنگ آن روشن باشد. بهترین رنگ برای این فصل، سفید می‌باشد. رنگ سفید، گرما را برمی گرداند و آن را جذب نمی کند. در نتیجه کمتر احساس گرما خواهید کرد.

- برای جلوگیری از تابش نور خورشید به سر و گردن، از چتر و یا کلاه لبه‌دار استفاده کنید.

نکات سلامتی در تابستان و هوای گرم

* هوای خیلی گرم برای بیماران قلبی و تنفسی مشکلاتی را در پی خواهد داشت. از دست دادن آب بدن، ضربان نامنظم قلب و خستگی قلبی در هوای خیلی گرم رخ می‌دهد.

افراد زیر باید مراقب سلامتی خود در تابستان و در هوای گرم باشند: افراد مسن بیشتر از 75 سال، نوزادان و کودکان، بیماران قلبی و ریوی، بیماران مبتلا به پارکینسون، بیماران با مشکلات روحی و روانی، بیماران استفاده کننده از داروهای خاص و افراد بسیار فعال.

*در هوای گرم بی نظمی در ضربان قلب ممکن است رخ دهد. این بی نظمی در ضربان قلب دارای علائمی چون: تشنج، سرگیجه، تهوع، سردرد، کاهش فشار خون، خستگی، عدم تمرکز و کاهش اشتها می‌باشد.

* اگر فردی دچار علائم بی نظمی در ضربان قلب شد، فوراً او را به محل خنک ببرید. به او آب بدهید. آب کمی خنک بر روی پوست او بریزید.

* اگر شما دارای خال گوشتی و یا دارای لک پوستی هستید، باید مراقب باشید تا به سرطان پوست دچار نشوید. از آفتاب گرفتن (برنزه شدن زیر نور آفتاب) پرهیز کنید. از سایه، لباس و کرم‌های ضد آفتاب (با SPF حداقل 15) برای حفاظت از پوست استفاده کنید.

* آفتاب سوختگی و برنزه کردن خوب نیست. آفتاب سوختگی باعث صدمات زیادی به پوست می‌شود. قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث سرطان پوست، پیری زودرس، قرمزی و التهاب پوست می‌شود.

* افرادی که داری پوست روشن هستند، ملانین کمتری نسبت به افراد تیره پوست دارند. ملانین، یکی از رنگدانه های پوست است که اشعه ماورای بنفش یا UV را جذب می‌کند و محافظ پوست می‌باشد.

اگر غذا خورده‌اید، نیم ساعت صبر کنید و بعد شنا کنید، زیرا وقتی غذا می‌خورید، گردش خون بیشتری به سمت معده و روده می‌رود و کمتر به طرف عضلات می‌رود. لذا هم از درد گرفتگی عضلات و هم از غرق شدن جلوگیری می‌کنید

* از کرم ضد آفتاب برای جلوگیری از برخورد اشعه خورشید به بدن استفاده کنید. به مقدار 2 قاشق غذاخوری کرم ضد آفتاب را به نواحی در معرض نور خورشید بمالید. کرم ضد آفتاب را حداقل هر 2 ساعت یک‌بار تجدید کنید (یعنی مجددا بزنید).

* بعد از این که صورت‌تان را شستید یا از استخر شنا بیرون آمدید، کرم ضد آفتاب را دوباره بزنید، هر چند که کرم شما، ضد آب باشد.

* افرادی که دارای پوست روشن، موی قرمز یا بور، مقدار زیادی خال و لک و پیس، تاریخچه سرطان پوست در خانواده و آفتاب سوختگی باشند، جزو افراد در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست می‌باشند.

* زیاد در معرض اشعه خورشید قرار گرفتن، باعث به وجود آمدن آب مروارید در چشم می‌شود.

«سلامتی و شادابی و نشاط را در این فصل گرم با نکات مطرح شده، تجربه کنید».