نقش تغذیه در سلامت دهان و دندان

آشامیدنى ها و تعداد وعده هاى غذایى با تاثیر بر روى میکروب هاى موجود در دهان، نقش مهمى را در تکامل دندان، لثه، نسوج و ساختار استخوانى محیط دهان و همچنین پیشگیرى از انواع بیمارى هاى دهان ایفا می کنند که عمدتاً این تاثیرات به شکل سیستمیک است.

کمبود ویتامین هاى B12  ، C ، ریبوفلاوین ، فولات  و مواد معدنى مثل روى ، آهن، در کاهش روند ترمیم نسوج دهانى موثر است. به همان نسبت که کمبود مواد یاد شده در شکل گیرى و سلامت دهان موثر است، متقابلاً شکل و سلامت حفره ی دهان نیز در دریافت مواد فوق و استفاده از آنها نقش دارد؛ به عبارتى مى توان گفت این دو وضعیت به گونه اى به هم وابسته اند.

بیمارى هاى دهان عمدتاً در پى پوسیدگى دندان ها ایجاد مى شود. فقدان یک یا چند دندان و یا بى دندانى کامل در سنین بالاى 65 سال رایج است که این مشکل تاثیر بسزایى در تغذیه ی این دسته از افراد دارد و علاوه بر آن باعث اختلال در رشد، تکامل، بقا و ساختار حفره دهانى مى شود.

جزئیات اشاره شده در ذیل بخشى از این مشکلات را مطرح مى سازد.

بیمارى هاى پریودنتال به صورت یک بیمارى موضعى و سیستمیک محسوب مى شود. کمبود موادى مانند ویتامین هاى A، C، E  ، فولات و بتاکاروتن  و املاح معدنى چون کلسیم ، فسفر  و روى در ایجاد بیمارى یاد شده نقش موثرى دارند.

سرطان دهان که اغلب در اثر استفاده ی بیش از حد تنباکو و الکل رخ مى دهد، از سویى باعث افزایش نیاز به کسب انرژى و مصرف مواد غذایى در بیمار مى شود و از طرف دیگر در خوردن و تغذیه ی بیمار مشکلاتی را به وجود می آورد که عمدتاً مى تواند ناشى از روش هاى درمانى مانند جراحى ها، رادیوتراپى، شیمى درمانى و سایر موارد درمانى باشد.

از بیمارى هاى حاد و مزمن دیگرى که مى تواند در توانایى خوردن فرد، تاثیر منفى داشته باشد مى توان به دیابت  کنترل نشده اشاره کرد که توام با سندرم سوزش زبان، برفک و خشکى دهان  است. همچنین مشکلات دهانى می تواند ناشى از نقص سیستم ایمنى بدن مانند ایدز  باشد.

* نقش تغذیه در تکامل دندان ها

تکامل دندان هاى شیرى در ماه دوم و سوم جنینى آغاز مى شود و معدنى شدن آنها از ماه چهارم جنینى تا دهه ی اول زندگى فرد ادامه دارد. مواد غذایى که جنین از بدن مادر دریافت مى نماید، نقش موثرى در تشکیل و تکامل ساختار دندان ها در مرحله قبل از رویش آنها دارد.

تشکیل دندان ها با معدنى شدن ماتریکس پروتئینى آنها همراه است. در عاج دندان، پروتئین به صورت الیاف کلاژن است که براى ساخت آنها وجود ویتامین C  ضرورى است. ویتامین D  جزء اساسى جهت تشکیل بلورهاى هیدروکسى آپاتیت از کلسیم و فسفر است. فلوراید نیز با اضافه شدن روى بلورهاى هیدروکسى آپاتیت، لایه ی مقاوم به پوسیدگى را روى دندان ها ایجاد مى کند.

تغذیه و رژیم غذایى در تمام مراحل تکامل، رویش و بقاى دندان موثر است. پس از رویش دندان، تغذیه نقش موثر و مداومى در تکامل، تقویت و معدنى شدن مینا و بقیه ی اجزاى دندان دارد.

نقش موضعى مواد غذایى مصرفى به ویژه کربوهیدرات ها و دفعات مصرف غذا را نباید فراموش کرد که در پی آن باکترى هاى دهان باعث تولید اکسیدهاى آلى از این مواد غذایی و در نتیجه پوسیدگى دندان ها می شوند.

در طول زندگى فرد رژیم غذایى نقش موثرى را در دندان ها، استخوان ها، پایدارى نسوج دهان و مقاومت در مقابل عفونت و افزایش عمر دندان ها دارد.

شناخت علل پوسیدگی دندان

مشکلات دهان  و دندان  امروزه یکی از رایج ترین مشکلات مردم در سرتاسر جهان است. البته امروزه با پیشرفت وضعیت بهداشت  ، میزان فساد و از بین رفتن دندان بسیار کمتر از گذشته است ولی با توجه به نوع تغذیه، عادات غلط و عدم به کارگیری صحیح روش های بهداشتی ، معضلات دندان هنوز هم وجود دارد.

آیا حتی بدون وجود درد و یا عفونت لثه باید دندان عقل را خارج کرد؟

اگر دندان های عقل مزاحمتی نداشته باشند، احتیاج به درآوردنشان نیست. این مزاحمت می تواند به صورت عفونت، درد و یا در موقع رویش فشار به بقیه دندان ها و نامرتب کردن دندان ها باشد ، اگر این مسائل موجود باشد، باید دندان ها درآورده شوند. ولی اگر در دهان جای کافی برای رویش این دندان باشد و دندان عقل به خوبی رویش پیدا کرده و نیمه نهفته باقی نماند، احتیاجی به درآوردن آن نیست.

چرا با وجود مسواک مرتب و استفاده از نخ دندان باز هم دندان ها دچار پوسیدگی می شوند؟

پوسیدگی دندان 4 عامل احتیاج دارد:

1- باید دندان در دهان باشد تا پوسیدگی ایجاد شود.

2- میکروب باشد.

3- مواد قندی، هر ماده ای که قند باشد یا تبدیل به قند شود مثل نان.

4- زمان.

هر فرد باید دندانی داشته، میکروبی موجود باشد و قندی را مصرف کند و در کنار این موارد باید زمان کافی به میکروب و قند داده شود تا میکروب بتواند قند را تبدیل به اسید کرده و در دندان ایجاد پوسیدگی کند.

هنگامی که ما مسواک می زنیم، زمان را عقب می بریم، یعنی اگر احتیاج است زمانی طول بکشد تا میکروب به طور کافی قندها را مصرف کند و اسید تولید شود، با مسواک زدن ، قند و میکروب از بین می رود و زمان کافی نیزاز این دو گرفته می شود. ولی پوسیدگی دندان نمی تواند بدون این دلایل باشد.

بسیاری از بیماران ابراز می کنند که مسواک می زنیم و نخ نیز مرتب می کشیم ولی باز هم دچار پوسیدگی دندان ها می شویم، حال علت چیست؟

علت ایجاد پوسیدگی در این حالت بدین دلیل است که شاید فرد همیشه مسواک زده ولی در کنار این وضعیت همیشه نیز 

آدامس  بجود و قند دائمی را در داخل دهان داشته باشد و یا فرد ممکن است مرتب نوشابه های گازدار مصرف کند ( در داخل نوشابه هم قند و هم اسید وجود دارد) و یا هم چنین خوردن دائم آب نبات، شربت و کلیه چیزهایی که قند دارد.

در هنگام نوشیدن نوشابه با «نی » اگر نی را بین دندان ها قرار دهید میزان پوسیدگی بسیار بیشتر می شود، زیرا در این حالت نوشابه مرتب در کنار دندان ها وجود دارد. نی بهتر است در داخل دهان قرار گیرد.

بهترین نوع تغذیه برای داشتن دندان های خوب چیست؟

باید بدانید تغذیه بعد از سن 12 سالگی نقش زیادی روی تاج دندان ندارد قبل از این سن بهتر است تغذیه حاوی مواد پر از 

کلسیم  و ویتامین  باشد. مصرف لبنیات از اهمیت بالایی برخوردار است.

مضرترین چیز برای دندان چیزهای چسبناک است که بر روی دندان باقی می ماند مانند گز و سوهان،در مورد بچه هایی که دندان های شان کامل شده،مادر باید  با استفاده از چیزی مثل پنبه دندان ها را پاک کند.

چرا دندان ها با بالا رفتن سن ، شل و لق می شود؟

هیچ دندانی با بالا رفتن سن شـُل نمی شود، با بالا رفتن سن ، زمان فراموش کردن مسواک طولانی تر می شود، یعنی هر چه سن فرد بالاتر می رود، عدم رعایت بهداشت اثر بدتری را بر روی بدن می گذارد و به دنبال تجمع جرم ها ، دندان ممکن است به وسیله جرم ها از بین برود، ولی کسی که تمام مراقبت ها را انجام دهد دندان های سالم خواهد داشت.

صحیح مسواک زدن(با تصاویر)

مسواک زدن صحیح از ارکان اصلی مقوله ی بهداشت دهان و دندان است. کمتر کسی را می توان یافت که در طی شبانه روز مسواک نزند، ولی چیزی که کمتر به آن توجه می شود، نحوه صحیح مسواک زدن می باشد، طوری که در اکثر موارد مسواک زدن با مسواک نزدن زیاد تفاوتی نمی کند.

یادگیری مسواک زدن صحیح، کمک شایانی در امر بهداشت دهان و دندان خواهد داشت، هر چند که آموزش صحیح مسواک زدن حضوری بهتر است.

اگر هدف اصلی از مسواک زدن را بدانیم، تاثیر مهمی در عملکرد ما خواهد گذاشت.

هدف اصلی از مسواک زدن، پاک کردن کلیه ی مواد غذایی همراه با مواد رسوبی مختلف و میکروارگانیسم هایی است که به طور طبیعی بر روی سطوح دندان جایگزین شده اند.

مسواک زدن وقتی کامل خواهد شد که سطح زبان و بین دندان و لثه را نیز تمیز کنیم.

پس به طور کلی سه نوع مواد است که در شیارهای هر دندان، بین دندان ها و بین دندان ها و لثه رسوب می کنند :

1- مواد غذایی که در طی روز مصرف می شود.

2- پروتئین های بزاق و موادی که در طی شبانه روز براثر تجزیه مواد غذایی توسط آنزیم ها و میکروب های موجود در دهان بوجود می آید.

3- میکروب هایی که به طور طبیعی در محیط دهان وجود دارند.

هدف اصلی از مسواک زدن پاک کردن کلیه این مواد از سطوح مختلف دندانی است.

روش مسواک زدن :

قبل از شروع مسواک زدن باید از تمیز و سالم بودن مسواک خود مطمئن باشیم. به مقدار کافی خمیر دندان روی مسواک می گذاریم. سپس دهان را با آب خیس می کنیم تا خمیر دندان خوب کف کند.

1- اول از سطح جونده ی دندان ها شروع می کنیم که با حرکت رفت و برگشت روی سطح جونده، خمیر دندان به خوبی کف می کند و شیارهای موجود بر روی دندان تمیز می شوند. سطوح جونده در هر فک، در دو ردیف سمت چپ و راست قرار دارد که از یک سمت در فک پایین شروع کرده و به سمت دیگر می رویم. سپس همینطور برای فک بالا اقدام می کنیم. تمیز کردن سطوح جونده مشکل خاصی ندارد و اگر دقت شود و وقت کافی گذاشته شود به خوبی تمیز می شود.

2- سپس می رویم سراغ بین دندان ها که این کار بدون استفاده از کمک نخ دندان امکان پذیر نیست.

3- بعد از تمیز شدن بین دندان ها، می رویم سراغ مجاورت دندان با لثه که به نظر من مهم ترین قسمت آموزش مسواک زدن، نحوه ی تمیز کردن این ناحیه است. در حالیکه مردم اکثرا به این قسمت کمتر توجه می کنند و مشکل اصلی در رعایت بهداشت هم در تمیز کردن این ناحیه می باشد. لذا این بخش را همراه با تصاویر و دقیق تر توضیح می دهم.

(با کلیک کردن بر روی تصاویر پایین، می توانید آنها را بزرگ تر و واضح تر مشاهده کنید.)

  

به تصویر بالا دقت کنید. حاشیه بین لثه و دندان طوری است که شکل آناتومیکی آن فضاهای متعددی را ایجاد می کند.

در یک بررسی سه بُعدی می توان فهمید که در هر سه بُعد دارای فضاهایی است که دسترسی مسواک به این نواحی مشکل است.

 این تصویر را به خاطر بسپارید. دوباره برمی گردیم.

  

تصویر کناری را می بینید. به طور معمول ما مسواک را به صورت رفت و برگشت در سطوح کناری دندان ها حرکت می دهیم که این اشتباه است. زیرا اولا در درازمدت باعث سایش روی دندان در مجاورت لثه می شود و ثانیا با پریدن پُرزهای مسواک از روی برجستگی یک دندان بر روی برجستگی دندان مجاور، عملا بین دندان ها خوب تمیز نمی شود. خوب، پس چه کار

باید کنیم؟

قبلا پیشنهاد می کردند که به جای حرکت رفت و برگشتی مسواک روی سطوح کناری دندان، این حرکت به صورت بالا و پایین باشد؛ یعنی مسواک را از سمت لثه به طرف بالا یا پایین حرکت داده و مسواک بزنیم. این کار نیز جوابگوی ما نخواهد بود.

 علت هم این است که باز حاشیه مجاور بین لثه و دندان تمیز نخواهد شد.

چرا؟ خوب به عکس اول نگاه کنید. خود لثه یک برجستگی دارد که هر چه به سمت دندان پیش می رویم فرورفتگی ایجاد شده و به دندان ختم می شود.

دندان نیز یک قوس دارد که در وسط هایش به حداکثر بر جستگی می رسد. لذا در صورت کشیدن پُرز مسواک از پایین به بالا و برعکس، این پُرزها از روی برجستگی لثه می پَرَند و روی برجستگی دندان قرار می گیرند و عملا حاشیه ی بین دندان و لثه تمیز نمی شود. خوب چه کار باید کرد؟

  

به این تصویر دقت کنید و خوب گوش کنید به ادامه مبحث؟! مسواک را با یک زاویه 45 درجه نسبت به محور طولی دندان بر روی شیار لثه و دندان قرار داده و مقداری به سمت پایین فشار می دهیم تا پُرزهای مسواک کاملا بین لثه و دندان و همچنین بین دندان ها فرو رود. بعد با یک حرکت لرزشی مناسب و با دامنه ی کم مسواک را به سمت بالا حرکت می دهیم. این حرکت لرزشی محدود باید 4-3 دفعه تکرار شود تا تمامی سطوح غیر قابل دسترس برای مسواک تمیز گردد.

  

برای مسواک زدن سطوح داخلی دندان ها نیز مانند شکل بالا عمل می کنیم. تصویر به خوبی گویا می باشد.

 برای سطوحی از دندان که در قوس فک قرار دارند، باید با مانوری مناسب و چرخاندن جهت مسواک دسترسی به نواحی را که توضیح دادم، فراهم سازیم و هر چه از ناحیه ی دندان های عقب فک به سمت جلو پیش می رویم جهت مسواک را هم تغییر می دهیم، طوری که در دندان های جلو، کاملا از از پُرزهای جلویی مسواک برای تمیز کردن استفاده می کنیم.

متخصصین گفته اند که طول مدت مسواک زدن صحیح بین 5 الی 7 دقیقه می باشد.

 

چند نکته فنی در مسواک زدن

در طی مدت مطب داری متوجه شدم که بیمارانم قسمت هایی از دندان را به خوبی تمیز نمی کنند که این نواحی عبارتند از:

1- ناحیه دندان های عقل که معمولا به دلیل حالت تهوعی که به افراد دست می دهد، کمتر این قسمت را مسواک می زنند و به همین علت، با اینکه دندان های عقل دیرتر از همه ی دندان ها در می آیند، زودتر از بقیه می پوسند.

2- قسمت هایی که در قوس فکی قرار دارند، بخصوص از قسمت داخل. زیرا مانور دادن مسواک در این نواحی سخت است، یعنی بیمار دندان های عقبی را مسواک می زند و بعد سراغ دندان های جلویی می آید و در قوس فک ها (در ناحیه دندان نیش) کمتر دقت می کند.

3- روی سطح زبان که حتما باید مسواک کشیده شود و لای پُرزهای زبان نیز تمیز گردد. البته این کار باید آهسته و آرام انجام شود تا به به بافت زبان آسیبی وارد نشود.

معمولا موقع مسواک زدن فکرمان جای دیگری است و به همه چیز فکر می کنیم، غیر از مسواک زدن!! اگر با حواس جمع مسواک بزنیم، موثرتر است.

سعی کنید بعد از شستن خمیر دندان، یک بار هم بدون خمیر، مسواک بزنید.

مراحل عصب کشی دندان(با تصاویر)

  

خیلی از شماها حداقل یک بار عصب کشی را تجربه کرده اید. معمولا کسی که کارش به عصب کشی می رسد، قبل از آن یک دوره درد دندان را تحمل کرده است و معمولا خود مراحل عصب کشی هم ممکن است همراه با درد باشد. در نهایت بعد از عصب کشی هم ممکن است چند روزی درد داشته باشیم. همه این موارد باعث می شود که عصب کشی یاد آور درد برایمان باشد.

من طی این 12 سال مطب داری دریافته ام که بیماران درباره ی عصب کشی و مراحل اجرای آن ابهامات زیادی دارند. لذا در مطب سعی می کنم در طی انجام کار، بیماران را با مسائل پیرامون آن آشنا کنم. در این مطلب هم سعی کرده ام مراحل مختلف عصب کشی را برای شما توضیح دهم. (روی تصاویر کلیک کنید تا آنها را واضح تر مشاهده کنید.)

1- تصویر بالا دندانی را نشان می دهد که دچار پوسیدگی شده و به عصب رسیده است.

ورود میکروب ها به پالپ دندان باعث ایجاد التهاب در پالپ شده و این التهاب باعث افزایش حجم پالپ می شود. با توجه به اینکه پالپ دندان در یک محفظه بسته واقع شده، باعث افزایش شدید فشار داخلی آن می شود. این افزایش فشار، منجر به فشار آمدن به پایانه های عصب دندان شده و درد دندان شروع می شود.

علت افزایش درد دندان در شب این است که موقعی که دراز می کشیم، فشار داخلی پالپ دندان باز هم بیشتر می شود.

در زمان های قدیم سیخ داغ شده را به محل پوسیدگی وارد می کردند و دندان درد خوب می شد. علت آن بود که با سوراخ کردن سقف پالپ و جاری شدن خون، فشار داخل پالپ کاهش پیدا کرده و درد کم می شد.

ما هم در مطب، جلسه ی اول چنین کاری می کنیم، البته مُدرن تر و استریل تر؟! ما با بی حسی و فرز و توربین دندان پزشکی پالپ را باز کرده و پانسمان می کنیم و این کار باعث خوب شدن دندان درد می شود.

  

2- بعد از تمیز کردن و برداشتن پوسیدگی به کانال های داخل ریشه دسترسی پیدا می کنیم. این کانال ها باید از هر نوع بافت نرم و احتمالا میکروب پاک سازی شده و کانال ها فرم داده شوند. این کار به وسیله فایل ها انجام می شود. بعد از این مرحله کانال های ریشه، آماده پُر کردن می شود .

  

3- کانال های ریشه با موادی به نام گوتا پرکا پُر می گردد. این مواد سازگار با نسوج انسانی است و موادی همراه دارد که باعث مشاهده ی آن توسط رادیوگرافی می شود. در ضمن توانایی شکل پذیری و فشرده شدن را دارد.

تا این مرحله به دو بار رادیو گرافی نیاز است تا بتوان طول کامل ریشه دندان را اندازه گرفت و از پُر شدن کامل ریشه مطمئن شد. پُر کردن کامل دندان اهمیت به سزایی دارد و عدم مهر و موم شدم کامل ریشه، باعث شکست درمان ریشه دندان خواهد شد.

بعد از پُر کردن ریشه، معمولا دندان به دو علت پانسمان موقت می شود: اول اینکه این درمان ها وقت گیر است و معمولا بیمار خسته می شود. ثانیا این کارها احتمال درد و ناراحتی های بعد از عصب کشی را به همراه دارد.

بنابراین معمولا پُر کردن کامل دندان را به جلسه ی بعد و اطمینان از قطع شدن درد احتمالی، موکول می کنیم.

  

4- ترمیم تاج دندان های عصب کشی شده باید با دقت صورت بگیرد، چون هم نسج دندانی زیادی تخریب شده و هم به علت عصب کشی دندان خشک و شکننده می شود.

معمولا دندان عصب کشی شده باید با پین داخل کانال همراه با یک ماده ی محکم مثل آمالگام پر شود و بعد حتما روکش گردد. هر چند روکش دندان هزینه بردار است، اما ارزش آن را دارد، زیرا از شکست احتمالی دیواره های دندان جلوگیری می کند.

بیماران متعددی را سراغ دارم که بعد از عصب کشی به آنها توصیه کردم دندان خود را روکش کنند، ولی به علت سهل انگاری، بعد از مدتی دندانشان تحت فشار، شکسته و در نهایت کشیده شده است.

معمولا ضایعات نوک ریشه و آبسه ی احتمالی با یک درمان خوب ریشه بهبودی پیدا می کند

آشنایی با انواع دندان ها

دندان بهترین نقش و سخت‌‌ترین ساختار را در فک انسان و بسیاری از جانوران مهره‌دار به عهده دارد. عمده ترین کاربرد دندان ، تکه تکه و آسیاب کردن غذا‌ها می‌باشد. علاوه بر این ، در انسان ها، دندان نقش بسیار مهمی در تکلم و ادای صحیح کلمات ایفا می‌کند. 

هر فرد در دوره زندگی اش دارای دو سری دندان می‌شود: دندان های شیری و دندان های دایمی.

دندان های شیری (Deciduous Teeth)

تعداد دندان های شیری 20 عدد است که به طور مساوی در هر فک جای می‌گیرد. پس از مدتی 32 دندان دائمی به مرور جایگزین دندان های شیری می‌گردند.

از آنجا که دندان های شیری پایه و اساس دندان های اصلی و دائمی هستند، مراقبت از آنها و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان ضروری می‌باشد. این دندان ها 20 عدد (10 عدد در هر آرواره) می‌باشد که در نیمه هر آرواره دو دندان پیشین، یک دندان نیش، دو دندان آسیاب کوچک قرار گرفته است( روی تصویر بالا کلیک کنید).

تکامل دندان های شیری از دوره جنینی شروع می‌شود و در آمدن آنها پس از تولد نوزاد و از شش ماهگی شروع می‌شود.

دندان های دایمی (Permanent Teeth)

این دندان ها 32 عدد (16 عدد در هر آرواره) می‌باشند که در نیمه هر آرواره دو دندان پیشین، یک عدد دندان نیش، دو دندان آسیاب کوچک و سه دندان آسیاب بزرگ قرار دارد. رویش دندان های دایمی از شش ماهگی شروع می شود و آخرین دندان های آسیاب بزرگ به نام دندان های عقل در سنین 20 سالگی در می‌آیند.

توضیح اینکه دندان های آسیاب بزرگ فاقد دندان های شیری هستند. 32 دندان دائمی، به شرح ذیل تقسیم بندی و نامگذاری شده‌اند( روی تصویر پایین کلیک کنید):

دندان های پیشین

به چهار دندان جلویی در فک بالا و پائین (جمعا 8 دندان)، دندان های پیشین گفته می شود. دندان های پیشین بزرگ، تخت و دارای لبه تیز و باریک هستند که برای بریدن لقمه ی غذا کاربرد دارند. دندان های پیشین، تک ریشه ای هستند.

دندان های نیش

در طرفین دندان های پیشین، دندان های نیش قرار دارند. شکل و ساختار آنها ضخیم و برجسته است که منتهی به یک سر تیز و برنده می‌شوند. این دندان ها برای بریدن قطعات گوشت بسیار مناسب هستند.

دندان های آسیاب کوچک

کنار هر دندان نیش، دو دندان آسیاب کوچک (جمعا 8 عدد) قرار دارند که فاصله بین دندان های نیش تا آسیاب بزرگ را پُر می‌کنند. سطح روی آنها پهن و تخت و لبه‌های آنها تیز و عاج دار می‌باشد. دندان های آسیاب کوچک کنار نیش ها، دو ریشه‌ای و دندان های آسیاب کوچک کنار آسیاب های بزرگ، تک ریشه‌ای هستند.

در فک پایینی، تمامی دندان های آسیاب کوچک، تک ریشه‌ای می‌باشند.

دندان های آسیاب بزرگ

سه دندان آخر در طرفین فک های بالا و پایین، دندان های آسیاب بزرگ هستند که تعداد آنها جمعا ‌به 12 عدد می‌رسد که به ترتیب آسیاب اول، دوم و سوم نامیده می‌شوند.

دندان های آسیاب اول، دقیقا‌ کنار دومین دندان آسیاب کوچک قرار دارد و به دندان های آسیاب شش سالگی هم معروف می‌باشد.

دندان عقل

دندان های آسیاب بزرگ سوم که به دندان عقل نیز معروف می‌باشند، در انتهای فک ها واقع شده اند و معمولا بین 16 تا 20 سالگی شروع به در آمدن می‌کنند. از آنجایی که دندان های عقل، آخرین دندان هایی هستند که در می‌آیند، عمدتا روی فک جای کافی برای رشد آنها باقی نمی‌ماند. اگر دندان ها به هم فشرده و فک کوچک باشد، ممکن است دندان های عقل زیر دندان های دیگر یا استخوان فک نهفته شوند. اگر تنها قسمتی از دندان عقل دربیاید، ایجاد درد و ناراحتی خواهد کرد که در آن صورت باید با جراحی از دهان خارج شود.

بین دندان های عقل و آسیاب بزرگ اول، دندان های آسیاب بزرگ اول دندان های آسیاب بزرگ دوم یا دندان های آسیاب دوازده سالگی وجود دارد. دندان های آسیاب بزرگ، دندان های درشتی هستند که سطح آنها پهن بوده و برای آسیاب کردن و جویدن غذا کاربرد دارند. آسیاب های بزرگ واقع بر روی فک بالایی، ریشه‌های مجزا دارند، ولی دندان های آسیاب بزرگ فک پایینی، دو ریشه‌ای هستند.

نکاتی درباره دندان‌های شیری

اگر شما دختر کوچولو یا پسرکوچولوی شیطانی داشته باشید، حتما دیده‌اید که گاهی دندان‌های شیری‌اش درد می‌گیرد و احتمالا یک عالمه سوال درباره دندان‌های شیری او در ذهن‌تان است و دنبال یک دندانپزشک خوب می‌گردید که این پرسش‌ها را از او بپرسید.

ما در اینجا 8 نکته مهم درباره دندان‌های شیری را برای شما جمع‌‌آوری کرده‌ایم. ببینید جواب سوال‌هایتان را پیدا می‌کنید یا نه.

هر 6 ماه یک بار فلوراید را فراموش نکنید:

فلوراید یکی از املاح معدنی است که با نفوذ به ساختمان دندان می‌تواند به استحکام آن کمک کرده و از پوسیدگی‌ آن جلوگیری کند.

فلوراید، می‌تواند به‌صورت خوراکی یا موضعی وارد ساختمان دندان شود.

فلورایدتراپی روشی است که به کمک آن، فلوراید روی دندان کودکان شما قرار گرفته و به استحکام آنها کمک می‌کند. این عمل از حدود 3 سالگی برای کودکان توصیه می‌شود.

شما می‌توانید برای این درمان، کوچولویتان را هر 6 ماه یک بار، نزد دندانپزشک ببرید.

برای زیر 2 ساله‌ها مسواک انگشتی بخرید:

دندان‌های شیری از هنگام رویش نیاز به مراقبت دارند. از زمانی که دندان‌های شیری در دهان کودک رشد می‌کنند، باید تمیز نگه داشته شوند تا امکان پوسیدگی آنها کاهش یابد.

برای کودکان زیر 2 سال امکان مسواک زدن به روش‌های معمول وجود ندارد.

دندان‌های کودک زیر 2 سال باید به کمک یک تکه گاز یا پارچه تمیز مرطوب، تمیز شود و یا از مسواک‌های مخصوصی به ‌نام مسواک انگشتی استفاده کرد که در انگشتان والدین قرار گرفته و به کمک موهای نرم آن، دندان‌های کودک تمیز می‌شود.

حواستان باشد کوچولوها با شیشه‌ حاوی شیر یا قند داغ نخوابند:

‌شیر،‌ چه به صورت شیرخشک یا شیر مادر یا شیر پاستوریزه، به‌خصوص اگر شیرین شده باشد، می‌تواند موجب پوسیدگی‌ دندان کودک شود، بنابراین مراقبت باشید که کوچولویتان با شیشه ی شیر یا قند داغ نخوابد، زیرا ماندن طولانی مدت شیر یا قند روی دندان‌های شیری، موجب پوسیدگی دندان می‌شود.

در صورت امکان بعد از آنکه کودکتان شیر نوشید، دندان‌هایش را تمیز کنید و یا برای پاک شدن بقایای شیر از روی دندان‌هایش به او مقداری آب بخورانید.

هرگز شیرکودکتان را با قند، شکر، نبات، عسل و یا موادی مانند این ها شیرین نکنید.

بعد از آنکه کودکتان شیر خورد، دقت کنید تا حتما آروغ بزند، زیرا برگشت شیر به همراه گاز معده به دهان در هنگام خواب و باقی ماندن شیر روی دندان‌های شیری، موجب پوسیدگی دندان‌ها خواهد شد.

از دادن آب میوه‌های شیرین به کودک هنگام خواب پرهیز کنید.

در صورت نیاز پستانک ارتودونتیک بخرید:

بی‌نظمی‌های دندانی در کودکانی که از شیشه‌ ی شیر یا پستانک استفاده می‌کنند، بیشتر است.

در صورتی که کودک شما ناچارا باید از شیشه یا پستانک استفاده کند،‌ بهتر است از نوعی سرشیشه‌های مخصوص به ‌نام سرشیشه‌های «ارتودونتیک» استفاده نمایید تا احتمال ایجاد مشکلات بی‌نظمی‌دندانی کاهش یابد.

مواظب باشید قطره آهن، دندان‌های شیری را سیاه نکند:

حتماً شما هم دیده‌اید که دندان‌های بعضی بچه‌ها به دلیل مصرف قطره آهن، بدرنگ و تیره شده است.

برای اینکه چنین اتفاقی برای دندان‌های فرزند شما پیش نیاید، از کودک بخواهید دهانش را کاملاً باز کند و قطره آهن را با قطره‌چکان در حلقش بچکانید تا با دندان‌هایش تماسی نداشته باشد.

همچنین پس از چکاندن قطره آهن در دهان کودک، با یک پارچه مرطوب و تمیز دندان‌های او را تمیز کنید.

 

وقتی دندان شیری را می‌کشید، فضای نگه‌دارنده را فراموش نکنید:

اگر کودکتان دندان شیری خود را زودتر از موعد از دست داد، او را نزد دندان‌پزشک ببرید تا در جای خالی دندان شیری او، وسیله‌ای به نام «فضانگه‌دار» قرار دهد.

این وسیله اجازه حرکت دندان‌های مجاور را به این فضا نمی‌دهد و فضا را برای رویش دندان دایمی زیر لثه حفظ می‌کند. در غیر این صورت دندان‌های شیری کناری به سمت فضای دندانی خم شده و جلوی رویش دندان دایمی را می‌گیرند و دندان‌های کودک شما نامنظم می‌شوند.

خداحافظی با دندان شیری؛ سلام به دندان دائمی:

هنگامی‌ که اولین دندان آسیای دایمی در سن 6 سالگی در دهان فرزندتان پیدا شد او را نزد دندانپزشک ببرید تا عمل فیشور سیلانت را برای دندان او انجام دهد.

فیشورسیلانت، ماده‌ای همرنگ دندان است که داخل شیارهای عمیق سطح دندان را پُر و مسدود می‌کند، بنابراین دیگر باقی‌مانده مواد غذایی در این شیارها گیر نخواهند کرد که ایجاد پوسیدگی کند.

این روش، مناسب‌ترین روش برای پیشگیری از پوسیدگی این دندان مهم است.

جدول زمانی رویش دندان‌های شیری را بدانید:

نخستین دندان کودک معمولاً در 6 ماهگی و آخرین دندان شیری او در 3 سالگی در می‌آید.

بعد از تولد نوزاد، دندان‌های شیری او به تدریج در فک فوقانی و تحتانی ظاهر می‌شوند. تعداد دندان های شیری 20 عدد است.

بیرون آمدن دندان‌های پیش اغلب با کمی درد همراه است، ولی دندان‌های نیش و آسیا برای کودک ناراحتی بیشتری ایجاد می‌نمایند.

اولین علامت دندان درآوردن، قرمزی تدریجی لثه در محل خروج دندان و قرمزی چانه است. در این حالت کودک احتمالاً بداخلاق شده و غذاخوردن او با مشکل همراه خواهد شد.

تعدادی از کودکان با گاز گرفتن اشیای سفت و سخت، مانند نان برشته یا حلقه‌های لاستیکی مخصوص، آرام‌ می‌شوند و این وسایل به بیرون آمدن دندان، کمک خواهند نمود.

قطره استامینوفن برای تسکین درد مفید است.

به خاطر داشته باشید که علایمی مانند اسهال و تب، نشانه دندان درآورن نیستند، زیرا هیچ دلیل علمی‌ برای آن وجود ندارد.

بهداشت دهان و دندان

شاید شما نیز تا کنون به دندانپزشکی مراجعه کرده باشید و یا از جمله کسانی هستید که علی رغم دندان درد نسبت به این مراجعه نگران هستید.

 در این بخش سعی ما بر این است تا ضمن ارائه پرسش و پاسخ هایی در رابطه با دهان و دندان (که عموما مراجعین به دندانپزشکی مطرح نموده اند) زمینه را برای طرح مطالبی درباره این مسئله فراهم نماییم.

(پاسخ ها و مطالب ارائه شده توسط یکی از اساتید دندانپزشکی ارائه می گردد.)

آیا تا به حال به اهمیت رعایت بهداشت دندان ها فکر کرده اید؟اگر دندانی به علت عدم رعایت بهداشت و پوسیده شدن، خراب شد، می توان آن را ترمیم نمود؟     

واقعیت این است که ترمیم دندان و پر کردن آن حتی اگر به دقت،متبحرانه و با موادی بسیار عالی هم صورت گیرد، مشابه رفو کردن قالی یا شبیه به وصله کردن لباس است. لباسی که پاره شد،هر چقدر هم با تبحر وصله شود، دیگر لباس اول نخواهد شد .

آیاتصور می کنید وقتی دندانی با دقت و با مواد عالی پرشد دیگر تخریب نمی شود؟

در واقع چیزی که باعث می شود، دندان اولیه که سالم بوده و از مینا و عاج بسیار خوب و محکم هم تشکیل شده بود، خراب شود راحت تر می تواند دندانی را که یک دندانپزشک خوب بازسازی کرده، خراب کند. فراموش نکنیم مینا و عاج، ساختمان طبیعی دندان است و طبیعتاَ بسیار محکمتر از موادی است که بشر ساخته و به کارمی برد.

لذا اهمیت رعایت بهداشت، فقط در دندان سالم با اهمیت نبوده، بلکه در دندان پرشده مهم تر می باشد؛ زیرابه یقین موادی که دندان با آن پر می شود، از مینا و عاج کیفیتی پایین تر خواهد داشت.

چطور دندان کودک را مسواک بزنیم؟

یکی از اصولی ترین و مهم ترین شیوه مراقبت از دندان ها، مسواک زدن است و والدین وظیفه دارند با نظارت دقیق و اتخاذ تدابیری، مشکل کودکانی را که از مسواک زدن سرباز می زنند را برطرف کنند.

برای پیشگیری از مشکلات بعدی در سلامت دندان های کودک بهتر است مسواک زدن را از همان زمان که دندان ها شروع به رویش کردند، یعنی حدود شش ماهگی، آغاز کنید.

مسواک زدن را دو بار در روز باید انجام داد و زمان مناسب برای این کار بعد از اولین و آخرین وعده غذایی کودکان 1 تا 3 ساله در روز است.

مسواک انگشتی (تصویر مقابل) بهترین وسیله برای رعایت بهداشت دهان و دندان و ماساژ لثه در هنگام رویش دندان ها تا سن 3 سالگی است.

مسواک انگشتی را باید روی انگشت اشاره قرار داد و بهترین روش برای مسواک زدن افقی است و باید به اندازه کافی فشار وارد کرد تا پلاک دندان ها برداشته شوند.

برای این کار، بهترین روش این است که کودک را روی پای خود بنشانید، سرش را کمی کج کنید و روی آرنجتان بگذارید و به آرامی، روی دندان هایش را مسواک کنید.

یا اینکه او دراز بکشد و سرش را روی پای شما بگذارد، زیرا به هر حال از آرنج نرم تر است و بعد دندان هایش را بشویید.

دقت کنید هیچوقت نباید کودک را به زور وادار به مسواک زدن یا باز کردن دهان کرد، زیرا با این کار بعدها مسواک زدن برایش یک عمل خوشایند نخواهد بود و از آن گریزان خواهد شد

ممکن است کودک بخواهد مسواک را بجود و یا با دستش آن را بگیرد. بگذارید کنجکاوی اش را امتحان کند، اما بعد مسواک را مجددا به داخل دهانش برگردانید و شستن دندان را ادامه دهید.

فراموش نکنید خمیر دندانی که می خرید باید از نوع کم فلوراید و مانند مسواک، مخصوص بچه ها باشد. همچنین توجه داشته باشید هنگام مسواک کردن مقدار زیادی خمیر دندان را روی مسواک نریزید، زیرا فلوراید بیش از حد، موجب ایجاد لکه های سفید رنگ روی دندان ها می شود.

کم کم که کودک بزرگ تر شد، می توانید به او یاد بدهید که بعد از پایان کار، خمیر دندان های اضافی داخل دهانش را بیرون بریزد.

معمولا تا هفت یا هشت سالگی، پدرو مادر باید به کودک در مسواک زدن کمک کنند، اما از این سن به بعد می توان انجام کار را به تدریج به خود او واگذار کرد.

نکته آخر اینکه، بچه ها عاشق تقلید کردن هستند، پس یک راه مناسب برای اینکه به او بفهمانید سلامت دهان و دندان مهم است، این است که خودتان در مقابل چشمانش، دندان هایتان را مسواک کنید.

با کودکانی که از مسواک زدن دوری می کنند، چه کنیم؟

تعداد دندان های شیری 20 عدد است که ده دندان در فک بالا و ده دندان در فک پایین است. این دندان ها اگر چه دایمی نبوده و حداکثر در 5 سال فاصله، بین یک تا شش سالگی کارایی دارند، اما مراقبت از آنها ضروری است، چرا که پوسیدگی و شکستگی دندان ها، نه تنها باعث اختلال در جویدن و هضم غذا می شوند، بلکه زمینه ساز خراب شدن دندان های دایمی نیز می شوند.

اصولی ترین، مهم ترین و رایج ترین شیوه مراقبت از دندان ها، مسواک زدن، حداقل دو بار در طول شبانه روز، یک بار صبح و یک بار بیش از خوابیدن در شب است که البته بهتر است بعد از هر وعده غذایی این مسواک زده شود.

هر چند کودکان از مسواک زدن سر باز می زنند، اما والدین وظیفه دارند تا با نظارت دقیق و اتخاذ تدابیر مفید این مشکل را برطرف کنند.

برای این منظور برای کودک مسواک ویژه کودکان تهیه کنید. این مسواک ها نه تنها از لحاظ اندازه، جنس و کیفیت مطابق با سن کودک طراحی شده اند، بلکه باعث ترغیب کودک به مسواک زدن می شوند.

زمان مسواک زدن فرزندتان را با مسواک زدن خودتان تنظیم کنید که این کار، او را به مسواک زدن ترغیب می کند و تا قبل از ایم که کودک خود بتواند مسواک بزند، دندان های او را مسواک بزنید.

خمیر دندان نیز باید ویژه کودک خریداری شود، چرا که خمیر دندان کودک از جهت طعم و بو متفاوت از خمیر دندان بزرگسال بوده و به جهت تفاوت در رنگ و عطر و طعم، کودک را به مسواک زدن تشویق می کند و در انتخاب نوع خمیر دندان به میزان " فلوراید" آن توجه کنید.