خلاقیت چیست؟ -ذهن خلاّق ، راه گشای آینده

خلاقیت چیست؟

می‌توانیم از جنبه‌های مختلف به خلاقیت بنگریم. آیا عاملی در محیط وجود دارد که خلاقیت را ترغیب کند؟ آیا مجموع تمامی جریانات درونی ذهن است که خلاقیت را می‌سازد؟ و یا اینکه، خلاقیت نیازمند یک بازدهی عینی است، مانند تولید یک محصول یا ارایه یک برنامه اجرایی؟ ما معتقدیم که هر سه مفهوم در خلاقیت وجود دارند. خلاقیت، بازی با تخیل و امکانات است که در حین تعامل با عقاید، افراد و محیط،‌ منجر به ارتباطات و نتایج جدید و معنادار می‌شود. خلاقیت یک فعالیت پویا است که ضمیر خود آگاه و نیمه خود آگاه را در بر می‌گیرد در واقع خلاقیت تمامی ذهن را در بر می‌گیرد. ندهرمان نویسنده کتاب «ذهن خلاق» در تعریف خلاقیت چنین می‌نویسد: به نظر من خلاقیت از نظر کلی شامل پدید آوردن یک ایده و اظهار کردن آن می‌باشد. که نتیجه آن وقوع یک پدیده است. به منظور تحکیم قدرت خلاقیت می‌باید فکر یا ایده را به صورتی به کار گرفت که تجربه از یک سو و واکنش خود شخص و سایرین از سوی دیگر باعث تقویت عملکرد شوند. با تشویق فعالیت‌های خلاقانه، میزان خلاقیت در فرد افزایش می‌یابد. هنگامی که یک فرد خلاق بطور گسترده به مورد اجرا گذاشته می‌شود، بطوریکه باعث یک تحول دایمی شود، می‌توان گفت که نوآوری بوقوع پیوسته است. اگر در زمینه تکنولوژی به بررسی سیر نوآوری در هزار سال اخیر بپردازیم، در کمال شگفتی در می‌یابیم که نوآوری و خلاقیت در یک سرزمین باعث شکوفایی نوآوری و خلاقیت در فرهنگی دور دست شده است. خلاقیت به ندرت در انزوا رخ می‌دهد، زیرا نیازمند ذهن، افکار و اختراعات سایر مردم است از منظر کلی، خلاقیت در کیفیت راه‌ حل‌هایی که ضمن حل مسأله به آنها دست می‌یابیم بروز می‌کند.

در مدرسه برای رسیدن به نتیجه نیاز به معلومات دارید در حالیکه در زندگی برای رسیدن به نتیجه نیازمند خلاقیت هستید

ذهن خلاّق ، راه گشای آینده

سه پدیده حیاتی ، فکر ، نظم و عمل ، در صورتی که به همین ترتیب ، به کار بسته شوند ، در به سرانجام رساندن منطقی کارها نقشی بس اساسی ، زیربنایی و حساس دارند . در صورتی که این سه پدیده به نحو صحیح و به طور منطقی در خصوص هر عملی و لو مشکل ترین کارها ، در مرحله برنامه ریزی ، مورد بهره برداری قرار گیرند ، می توان به طور منطقی انتظار داشت که کار مورد نظر ، در زمان مطلوب و در هر شرایطی به نتیجه درست خود برسد . قبل از شروع هر عملی ، بخصوص در کارهای اساسی و زیر بنایی (یعنی در کارهایی که نسل های بعد نیز از آن می توانند منتفع یا متضرر شوند مثل برنامه ریزی های اجتماعی و اقتصادی یا برنامه های بلند مدت آموزشی و تربیتی) ، این مسئولیت برعهده عمل کننده است که دقیقا بررسی و ارزیابی کند که آیا هر یک از این سه پدیده ، نقش خود را در آن کار ، ایفا می کنند یا خیر ؟ مسئله فکر کردن قبل از اقدام به هر عملی به منظور طرّاحی و برنامه ریزی یک چارچوب معقول و منطقی ، از اساسی ترین مسائل زیربنایی شروع هر کاری است . این مسئله تا بدان اندازه اهمیت دارد که اکثر متفکران و بزرگان جهان ، چه الهی و چه غیر الهی ، در خصوص فکر و تأثیر آن بر روی تصمیمات انسانی ، تأکید فراوان کرده اند . به طور کلی ، فکر ، نظم و عمل ، به طور مستقل از یکدیگر ، کار نمی کنند به عنوان نمونه ، تنها در زمانی که فکر کردن در خصوص پدیده ای شروع می شود ، نظم ، امکان پذیر می گردد و عملاً و به تدریج ، اثرات خود را آشکار می کند . چگونه این سه پدیده می توانند طیّ فرایندهای منطقی اجتماعی ، جامعه ای سالم و سازنده به وجود آورند ، به نحوی که نسل های آینده بتوانند از عواقب اجرایی آنها ، به راحتی و با سلامت استفاده ببرند؟

فکر ، نظم و عمل

فکر ، پدیده ای پیچیده و چند بعدی و فرآیندی کم و بیش ناشناخته است که در ذهن ، شکل می گیرد؛ امّا اثرات ظاهری آن به صورت تصمیم و یا اقدام عملی ، قابل رؤیت است . فکر ، دارای اثرات مادی و معنوی متعدّدی است که هنوز از بسیاری جهات ، ناشناخته مانده اند. تفکّر در مسائل اساسی ، تمام راه ها واصول و مقدّمات و پیامدهای مربوط به یک مسئله را پیش روی شخص قرار داده ، به وی امکان تجزیه و تحلیل می دهد . قوّه تفکّر ، ویژگی مشترک همه انسان ها و در واقع ، مدیر و سامان دهنده محتویات ذهن است . نظم را می توان به «ارتباط منطقی موجود در میان عناصر شکل دهنده هر فرآیند» ، تعریف کرد به عبارت دیگر ، اگر بین عناصر شکل دهنده یک فرآیند ، ارتباطی معقول و منطقی متناسب با اثرات ساختاری این عناصر و نقشِ آنها در شکل گیری فرآیند وجود داشته باشد ، گوییم در این فرایند ، نظم وجود دارد و ساختار آن ، منظّم است . از سویی دیگر ، تبدیل مسئله از قوه(ذهنیت) به فعل (رفتار) را عمل می نامند . پس به فعلیت درآوردن هر فرآیند ذهنی ، «عمل» خوانده می شود . بر خلاف فکر و نظم ، عمل یا همان نتیجه حاصل از فکر و نظم ، قابلیت لمس و رؤیت دارد و می توان تأثیر نهایی عمل انجام شده را در شرایط مختلف دید

روشن اندیشی و رشد

فکر را از دو راه می شود روشن کرد : یکی از طریق شرح و توصیف و دیگری از طریق طبقه بندی مطالب . شرح و توصیف و تعریف مطالب ، بهترین تدبیری است که می توان برای روشنی فکر ، اندیشید. به خاطر سپردنِ شرح و تعریف ها نیز عمل بسیار ممتازی است ، نه تنها از لحاظ درک مطلب ، بلکه از این نظر که چنین محفوظاتی ، موادّی همیشه فراهم در دسترس قوّه استدلال اند . بنا بر این ، در دوره تحصیل (مدرسه و دانشگاه) باید به این موضوع ، خیلی توجه شود . البته یکی از عوامل رغبت به استدلال ، ایمان است . ایمان به آنچه که در ذهن ، طبقه بندی شده است ، بر خلاف تردید و حیرت ، میل به اندیشیدن و استدلال را در انسان ، زنده نگه می دارد . در برخی موارد ، احتیاط (که یکی از ویژگی های فطرت یا عقل فطری است) نیز به میان می آید و در ضمن جستجوی حقیقت ، تمام احتیاطات لازم را پیشنهاد می کند تا فرد ، در تفکّر خویش ، دچار افراط و تفریط یا تعصّب و خطا نشود . بنا بر این ، زندگانی ای با خوش بختی ، اعتدال و توانگری همراه است که امکانش از طریق برقراری روابط خلاّق با حقیقت ، فراهم شده باشد . کسی که از رشد فکری برخوردار است ، با کسب سطح معینی از موفقیت ، متوقّف نمی شود؛ بلکه بر عکس ، دائما در حال رشد کردن است؛ زیرا روابط او با زندگی ، مستحکم تر و غنی تر می شود و نظریات وی ، رشد این روابط را تضمین می کند . چنین فردی ، آن گونه نیست که حقایق زیادی را در حافظه خود جایگزین کند ؛ بلکه عادات فکری اش به نحوی است که در نتیجه تجزیه و تحلیل دائمی معلومات واستفاده عاقلانه از آنها ، مدام در حال پیشرفت است . شخصی که از رشد فکری بهره مند است ، فردی نیست که سهمیه معینی از روابط انسانی را برای خویشتن برگزیده باشد؛ بلکه شیوه درست عمل کردن و برقراری روابط صحیح در محیط انسانی را فرا گرفته ، قادر است پیوسته به کسب زمینه های تازه ای برای معاشرت با دیگران بپردازد . در غرب ، این ایده رایج است که هر فرد ، زمانی بهترین وضعیت را در زندگی خود دارد که فعالیت خود را به بهترین وجه انجام دهد و در حرفه ای که واقعا مورد علاقه اوست ، کوشش کند . در این صورت ، اغلب موانعی که سد راه رشد صحیح فکری اند ، از میان خواهند رفت . رشد فکری ، پدیده ای جز به ظهور رسانیدن استعدادهای شخصی نیست و تلف کردن این استعداد و یا مجبور کردن مردم به نشان دادن استعدادهایی که در واقع در جودشان نیست ، نتیجه ای جز شکست حرکت به سمت رشد فکری در بر ندارد . یکی از خصوصیات بارز فردی که از رشد فکری برخوردار است ، این است که زندگی را به همان شکلی که هست ، می پذیرد و برای نیل به تغییر مورد نظر خویش ، به کشف استعدادهای شخصی خود می پردازد و آنها را برای رسیدن به زندگانی مطلوب ، به کار می اندازد .

مطلب رو مطالعه کنید نظر یادتون نره منتظرم