عوامل محیطی موثر در چاقی

طالعات نشان داده اند که یک سری عوامل در محیط پیرامون ما وجود دارند که موجب افزایش وزن می گردند و این طور نیست که افزایش وزن فقط به دلیل زمینه ژنتیکی، در یک فرد بروز کند.

چاقی روند رو به رشدی را در جوامع امروزی یافته است و بدون شک عوامل محیطی نقش مهمی را در شیوع افزاینده چاقی ایفا می نمایند.

اعتقاد دانشمندان بر این است که ژنتیک و محیط با هم زمینه ساز چاقی می گردند و نمی توان اهمیت قابل توجه عوامل محیطی را در افزایش شانس ابتلا به چاقی مورد چشم پوشی قرار داد. لذا می بایست در مورد عوامل محیطی که موجب افزایش وزن می گردند اطلاع کسب کنیم.

اما کدام عوامل از محیط پیرامون موجب افزایش شانس ابتلا به چاقی می گردند؟ برخی از عوامل محیطی شناخته شده در افزایش وزن به شرح زیر می باشند:

1- مصرف زیاد غذاهای پر کالری:

افزایش وزن نتیجه به هم خوردن تعادل بین انرژی دریافتی با انرژی مصرفی است. در واقع اگر انرژی دریافتی بیشتر از انرژی مصرفی گردد، منجر به افزایش وزن می شود. وقتی مقادیر زیادی از غذاهای پر کالری اطراف ما را احاطه کرده باشند، می توانند عاملی باشند برای این که تعادل انرژی به سمت اضافه وزن سوق یابد. وقتی انواع خوراکی های پر کالری نظیر شیرینی جات، چیپس، سرخ کردنی ها، فست فودها ، نوشیدنی های پرکالری و ... در سوپر مارکت ها، مراکز خرید و فروشگاه ها ، بوفه ها ، سینما و مکان های تفریحی و... به چشم می خورند و تمام اطراف خود را آکنده از این تنقلات پر کالری می بینیم، احتمال این که آنها را وارد رژیم غذایی روزانه خود نماییم و مستعد اضافه وزن گردیم، زیاد می گردد.

2- عدم کنترل حجم وعده غذایی:

برخی افراد عادت دارند در ظروف بزرگ غذا بخورند. برخی رستوران ها نیز غذا را در حجم زیاد ( در واقع  اندازه  دو نفر و نه یک نفر) ارائه می دهند.

در سال های گذشته حجم برخی خوراکی ها افزایش یافته اند، برای مثال حجم نان های شیرین و کیک ها، چیپس ها و یا ظروف نوشابه افزایش یافته است؛ یا این که مثلا یک لیوان بزرگ بستنی آیس پک، حاوی حجم زیادی از بستنی و شکلات است.

3- فعالیت بدنی کم:

امروزه ماشین ها و انواع وسایل نقلیه جای تحرک جسمانی مانند پیاده روی و دوچرخه سواری را گرفته اند. علاوه بر این، نسبت به دهه های گذشته کار کردن جلوی کامپیوتر، جای تحرک و فعالیت بدنی در محیط کار را گرفته است.

مطالعات بسیاری حاکی از آن هستند که کمبود فعالیت بدنی، در افزایش احتمال بروز اضافه وزن سهیم است و حتی گاهی بیشتر از میزان غذای مصرفی اهمیت دارد. 

در جوامع امروزی الگوی زندگی نشسته در افراد سنین 20 تا 65 سال شیوع زیادی یافته است.

4- حذف وعده های غذایی:

امروزه حذف وعده های غذایی به ویژه صبحانه شایع شده است و چه بسا افراد چنین تصور کنند که با حذف یک وعده غذایی، کالری دریافتی خود را کاهش می دهند. در حالی که حذف وعده غذایی زمینه ساز بروز چاقی است، زیرا موجب پرخوری در وعده غذایی بعدی می گردد.

وقتی که شما یک وعده غذایی را مصرف نمی کنید، مغز شما پیام هایی مبنی بر گرسنگی دریافت می کند که منجر به دریافت بیش از حد غذا در وعده های غذایی بعدی می گردد، مثلا نخوردن ناهار باعث می شود در وعده شام، غذای زیادی بخوریم. 

استرس زیاد:

استرس یکی از عوامل سهیم در ایجاد چاقی است که ممکن است مورد غفلت قرار گیرد. استرس یک سری پیام های مرتبط با غذا خوردن را در بدن افراد فعال می کند.

در گذشته، پاسخ افراد به صورت مقابله با عامل استرس زا یا فرار از آن بود، ولی امروزه افراد استرس را با خود به پشت میز کارشان می برند، بدون این که راهی برای تخلیه آن بیابند.

استرس مزمن ممکن است تمایل برای مصرف شیرینی و چربی را افزایش دهد و موجب تجمع چربی در اطراف شکم گردد.

علاوه بر این ممکن است افراد برای کاهش استرس شان به غذا خوردن روی آورند. این در حالی است که روش های مفید بسیاری از جمله یوگا، مدیتیشن، ورزش و غیره برای کاهش استرس وجود دارند که افراد می توانند از آن ها استفاده کنند.

خواب ناکافی :

یک ارتباط آشکار بین خواب و وزن بدن وجود دارد. مطالعات بسیاری نشان داده اند که هر چه میزان خواب ناکافی و یا نامنظم باشد، فرد بیشتر مستعد افزایش وزن می گردد؛ مثلا ممکن است برای برطرف نمودن احساس خستگی و بیدار ماندن در طی روز، به خوردن غذا روی آورد و یا خستگی ناشی از کم خوابی ، فرد را از تحرک و فعالیت بدنی روزانه بازدارد.

آیا می خواهید بدانید بدن شما حقیقتا به چه میزان خواب شبانه نیاز دارد؟

توصیه های متخصصین پزشکی آن است که خواب مورد نیاز طبیعی افراد اغلب بین 7 تا 9 ساعت است.

بعضی متخصصین نیز پیشنهاد می کنند که برای سه روز متوالی از ساعت برای بیدار شدن در صبح استفاده نکنید. آن وقت در روز سوم میزان ساعت خوابی که به طور طبیعی داشته اید، معادل با خواب مورد نیاز طبیعی شماست.

عواملی که خارج از حیطه کنترل شما هستند:

تعدادی از عوامل موثر در چاقی، خارج از حیطه کنترل شما هستند و نمی توانید اقدامی در رابطه با آن ها انجام دهید؛ مثلا تحقیقات نشان داده اند نوجوانانی که در دوره شیرخواری برای شش ماه یا بیشتر، شیر مادر خورده باشند، کمتر مستعد چاقی می گردند. گفته می شود این امر به پوشش باکتریایی دستگاه گوارش برمی گردد و افرادی که شیر مادر را خورده باشند، پوشش باکتریایی روده آنها از نوعی است که به حفظ وزن مطلوب کمک می نماید.

هنوز دقیقا مشخص نشده است که چرا باکتری‌های روده‌ای با چاقی ارتباط دارند و این موضوع هنوز تحت مطالعه و بررسی است، ولی فواید تغذیه با شیر مادر در کنترل وزن کودک در سال های بعدی زندگی اش مشخص است.

حال اگر شخصی در دوران شیرخوارگی خود از شیر مادر بهره مند نبوده باشد و به همین سبب مستعد افزایش وزن باشد، دیگر نمی تواند دخل و تصرفی در این امر انجام دهد. در واقع افرادی که استعداد چاقی در آن ها افزایش یافته است، نمی توانند استعداد خود را تغییر دهند، اما می توانند برای ایجاد تناسب اندام تلاش کنند. البته در این موارد نیز مادران نقش مهمی را ایفا می نمایند.

لذا اگر می خواهیم سلامتی فرزندان خود را شاهد باشیم، باید بدانیم تغذیه با شیر مادر علاوه بر منافع فراوانی که برای سلامتی کودک دارد، می تواند کنترل وزن آتی او را تضمین نماید. همچنین مادران با شیر دادن به کودک خود می توانند وزن اضافی ایجاد شده در دوران بارداری را به میزان قبل از آن بازگردانند.

این عوامل، نمونه ای از عوامل محیطی بودند که تاثیرگذاری آن ها بر کنترل وزن به اثبات رسیده است. اما هر فردی می بایست توجه داشته باشد که کدام یک از عوامل، وی را مستعد اضافه وزن می نماید، زیرا آگاه بودن از این که کدام یک از عوامل محیطی سبب افزایش وزن فرد می گردد، او را برای کنترل و غلبه بر آن ها یاری می نماید