زنان مسن در خطر پوکی استخوان و سرطان سینه هستند

پوکی استخوان خبر نمی کند

پوکی استخوان یا استئوپروز، حالتی است که در اثر تخریب بافت استخوانی، توده‏ استخوان کاهش یافته و سرانجام به شکستگی استخوان منجر می‏شود.

این بیماری علائم زیادی نداشته و تنها زمانی بروز می‌کند که استخوان‌ها به راحتی می‌شکنند. در این زمان فرد متوجه می‌شود دچار پوکی استخوان شده، به همین دلیل معروف به بیماری خاموش قرن است.

تقریبا تمامی افراد مسن و خانم‌ها پس از یائسگی با این بیماری مواجه می‌شوند.

ماده اصلی که سختی و شکل استخوان را به وجود می آورد کلسیم است. ذخیره شدن کلسیم در استخوان قبل از تولد آغاز می‌شود و تا سن 30 سالگی ادامه دارد.

توده استخوان هر فرد معمولا در 30 تا 35 سالگی به بیشترین میزان خود می رسد. پس از این سن کاهش توده استخوانی به صورت یک روند طبیعی آغاز می‌شود که معمولا 30 درصد افرادی که به سن 75 سالگی می رسند، دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شوند.

چه عواملی باعث پوکی استخوان می شوند؟

علت اصلی پوکی استخوان، کمبود کلسیم و ویتامین D در بدن است. هر فرد باید روزانه معادل یک و نیم گرم کلسیم دریافت کند تا دچار پوکی استخوان نشود.

برای کامل شدن فرآیند جذب کلسیم باید دستگاه گوارش، کبد و کلیه فعال باشند. بروز مشکل در کار هر یک از این اندام‌ها موجب می‌شود جذب کلسیم به خوبی صورت نگیرد.

موادغذایی حاوی ویتامین D مانند زرده تخم‌مرغ، روغن ماهی و غلات غنی شده بهترین موادغذایی برای جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان‌ هستند. فراورده‌های لبنی هم کلسیم فراوانی‌ دارند. مصرف روزانه چهار لیوان شیر یا ماست می‌تواند کلسیم بدن را تامین کند. البته فردی که در صورت مصرف فراورده‌های لبنی دچار مشکل گوارشی (مثل نفخ و دل درد) می‌شود، می‌تواند کلسیم را به صورت دارویی مصرف کند. قرص‌های کلسیم باید روزانه در سه وعده همراه با غذا میل شوند تا جذب اندام‌های بدن شوند.

کم‌تحرکی نیز یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش پوکی استخوان در افراد است. تحرک و ورزش موجب افزایش تراکم استخوان‌ها می‌شود.

اگر فعالیت بدنی وجود نداشته باشد یا غذاهای حاوی کلسیم کم مصرف شود به تدریج کلسیم بدن کم شده و استخوان‌ها شکننده می‌شود که به این حالت پوکی استخوان می‌گویند

بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های ریوی و بیماری‌های قلبی و عروقی هم باعث می‌شوند، بدن میزان زیادی از کلسیم استخوان‌ها را از دست بدهد و تراکم استخوان‌ها کاهش یابد.

یائسگی و کمبود استروژن، یائسگی زودرس (زیر 45 سال)، سابقه پوکی استخوان در افراد درجه یک خانواده و سابقه شکستگی قبلی، استعمال دخانیات، مصرف زیاد کافئین، زندگی کم‌تحرک، افراد سفیدپوست و نژاد آسیایی، مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد انعقاد، ضد صرع و سیکلوسپورین به مدت طولانی، وجود یک‌سری بیماری‌های زمینه‌ای مانند کم‌کاری تیروئید، ناراحتی‌های کلیه و استخوان‌بندی ظریف و کوچک از دیگر عوامل مستعد کننده ابتلای فرد به پوکی استخوان هستند.

علائم ابتلا به پوکی استخوان چیست؟

خمیدگی ستون فقرات (قوز کردن) و کاهش قد از علائم ابتلا به پوکی استخوان هستند، ولی از آنجایی که این موارد تدریجی بوده و چندان مشهود نیست، تشخیص به موقع آن دشوار است.

کمردرد شدید در یک نقطه خاص، درد ناگهانی در ناحیه ستون فقرات و شکستگی‌های بدون دلیل و خودبه خودی استخوان از دیگر نشانه های بیماری پوکی استخوان به شمار می‌روند.

توده استخوانی هر فرد معمولا در سن 30 تا 35 سالگی به بیشترین حد خود می رسد و پس از آن کم شدن توده استخوان به صورت یک روند طبیعی آغاز می‏شود. در سن بالاتر از 60 سال، این بیماری بیشتر شایع بوده و با گذشت هر دهه از عمر بعد از 50 سالگی، خطر ابتلا 2 تا 3 برابر افزایش می‌یابد.

با افزایش سن استخوان‌ها از جمله سر استخوان ران، ستون مهره‌ها و مچ دست نازک و شکننده می‏شوند، به حدی که به راحتی و حتی به خودی خود یا با حرکات ساده‌ای مانند سرفه و عطسه می‏شکنند.

 چه افرادی بیشتر دچار پوکی استخوان می شوند؟

زنان مسن و یائسه، افراد کم تحرک، کسانی که در غذای روزانه آنها لبنیات و مواد حاوی کلسیم کم است، افراد سیگاری و کسانی که الکل مصرف می‌کنند بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند.

این افراد باید نسبت به وضعیت جسمی خود حساسیت داشته باشند و پیگیر چکاپ‌های استخوانی خود باشند که از جمله این چکاپ ها می‌توان به انجام تست سنجش تراکم استخوان اشاره کرد.

چطور از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنیم؟

افرادی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند، باید برای تشخیص زودرس، قبل از شروع عوارض مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مبتلا بودن، اقدامات پیشگیرانه صورت گیرد.

انجام تست سنجش تراکم استخوان، بهترین راه برای جلوگیری از پوکی استخوان در افراد مسن است

رژیم غذایی با کلسیم کافی و دریافت مناسب ویتامین D، انجام مرتب تمرینات ورزشی، ترک استعمال سیگار و عدم مصرف الکل، تغذیه مناسب و تحرک کافی از جمله راهکارها به منظور پیشگیری یا کاهش روند ابتلا به پوکی استخوان هستند.

جایگزین کردن هورمون‌های زنانه در زنان یائسه (استروژن درمانی) می‌تواند مانع پوکی استخوان زودرس شود.

چطور جلوی پیشرفت بیماری را بگیریم؟

با اطلاع از وضعیت استخوان‌ها به ویژه در زنان در دوران نزدیک به یائسگی به وسیله مشورت با پزشک، به کاربردن روش تشخیص مناسب و در صورت نیاز تجویز داروهای ویژه می توان از پیشرفت این بیماری و عوارض حاصل از آن پیشگیری کرد.

زنان مسن در خطر پوکی استخوان و سرطان سینه هستند

در جامعه کنونی متوسط طول عمر افزایش یافته و اگر دوره عمر زنان را بین 70 تا 80 سال بگیریم، زنان یک سوم زندگی را در دوره یائسگی طی می‌کنند و با کمبود هورمون استروژن مواجه می‌شوند که عوارضی ایجاد می‌کند.

کمبود هورمون استروژن پس از یائسگی عوارضی مانند پوکی استخوان را در پی دارد. 80 درصد از مبتلایان به پوکی استخوان را در دنیا زنان تشکیل می‌دهند.

پوکی استخوان یا استئوپروز از زمان شروع کاهش تراکم استخوان‌ها در بدن فرد مبتلا، تا بروز اولین نشانه‌ها و علایم آن روند تدریجی دارد. یکی از علائم مهم پوکی استخوان، خمیدگی پشت و کوتاه شدن قد می باشد.

پوکی استخوان از بیماری‌های شایعی است که بعد از 30 سالگی روند آن در افراد آغاز می‌شود.

این نوع بیماری منجر به ده‌ها هزار شکستگی ناتوان کننده در سال می‌شود که عمده این شکستگی‌ها در نواحی گردن، استخوان ران، محورهای ستون فقرات و استخوان‌های مچ دست رخ می‌دهد.

با افزایش سن و شروع دوران میانسالی و پیری، روند کاهش تراکم استخوان‌ها در انسان آغاز می‌شود که موضوعی طبیعی است.

استئوپروز از بیماری‌های بسیار خطرناک قرن محسوب می‌شود که در صورت پیشرفت آن عوارض نامطلوبی چون شکستگی سریع استخوان‌ها و زمین‌گیر شدن فرد و در نهایت در مراحل بسیار پیشرفته، درگیر شدن دیگر اعضا و اندام های حیاتی بدن را هم به دنبال دارد و در مواردی مرگ آفرین هم هست، چون در جراحی‌های شکستگی ممکن است آمبولی ایجاد شود.

خانم‌ها برای جلوگیری از پوکی استخوان، قرص کلسیم و ویتامین D مصرف کنند و استفاده از سویا و استروژن گیاهی هم می‌تواند در جلوگیری از این امر موثر باشد

مسئله دیگری که خانم‌ها در سنین سالمندی با آن مواجه می‌شوند گرگرفتگی است که از نظر روانی ممکن است آزار دهنده باشد، به‌ویژه اگر در شب اتفاق بیفتد و خواب را مختل ‌کند.

اختلال خواب حتماً باید درمان شود، چرا که در طی روز افسردگی و خواب آلودگی را در پی دارد و استروژن‌های گیاهی و تجویز هورمون توسط پزشک بسیار موثر است.

مسائل روانی خاص بعد از یائسگی، بازنشستگی، از دست دادن کار و دوری از فرزندان هم در بیماری‌های دوره سالمندی بسیار شایع است که باید برای آن چاره‌ای اندیشید.

کاهش استروژن در سالمندی ممکن است سبب خشکی و آتروفی سیستم تناسلی و خشکی واژن شود و از طرفی ممکن است رباط‌های رحم را شل کند که زمینه‌های افتادگی رحم و مثانه را تشدید کند.

خشکی واژن هم می‌تواند خارش و سوزش ایجاد کند که بر کیفیت زندگی و سلامت سالمند اثر می گذارد و بر حسب مورد باید درمان شود.

افزایش سن، بیشترین فاکتور مستعد کننده افزایش سرطان است، به عنوان مثال خطر ابتلا به سرطان سینه و سرطان دستگاه تناسلی افزایش می‌یابد. لذا خانم‌ها در دوران سالمندی باید غربالگری سرطان سینه و سرطان سالانه رحم را انجام دهند. برخی خانم‌ها می‌گویند از ما گذشته است و نیازی به پیگیری نداریم در حالی که بیشترین مراقبت باید در سنین سالمندی صورت گیرد.

پوکی استخوان دارید، ولی نمی‌دانید!

پوکی استخوان نه دردی دارد و نه هشداری و خودش را تا روزی که ریشه‌دار و بحرانی شود نشان نمی دهد. آن وقت می‌شود دردهای شبانه‌روزی، می‌شود استخوان‌های ترد و دردناک و شکننده، می‌شود پاهای پرانتزی و ناتوان از راه رفتن، می‌شود کوتاهی قد و خمیدگی.

شما هم از پوکی استخوان می‌ترسید؟ نگران نباشید، ما می‌توانیم با عادات درست راهش را سد کنیم یا اگر آمده است دست‌کم کنترلش سازیم.

شایع‌ترین علل پوکی استخوان کم‌تحرکی و تغذیه نامناسب است

تا دشمن‌تان را بخوبی نشناسید، نمی‌توانید با او مبارزه کنید، بنابراین اگر می‌خواهید علیه پوکی استخوان کاری انجام دهید باید اول درباره‌اش اطلاعات کسب کنید! پوکی‌استخوان با نام علمی استئوپروز، ‌بیماری شایع میان زنان است که در تعریفی ساده می‌توان آن را کم شدن تراکم استخوان‌ها تعریف کرد. این کم شدن تراکم استخوان‌ها گاهی در حدی است که استخوان‌ها در یک دوره سنی (معمولا سالمندی) با کمترین ضربه‌ای شکسته می‌شوند.

این بیماری در سالمندان شایع‌تر است، اما تنها علت آن سالمندی نیست. ژن‌ها، یائسگی، تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی در زندگی مدرن، تماس کم با نور خورشید و حتی مصرف برخی داروها هم می‌توانند سبب‌ساز پوکی‌استخوان شوند.‌

اما پزشکان می‌گویند دلیل این که چنین بیماری در زنان ایرانی شیوع قابل توجهی دارد، اولا در وهله اول عادت نداشتن به تحرک بدنی و ورزش و در وهله دوم بی‌توجهی آن ها به غذاهای پرکلسیم است و به عبارتی دیگر بیشتر زنان ایرانی با الگوی صحیح زندگی که می‌تواند سلامت آن ها را تامین کند، بیگانه‌اند.

همین مشکل سبب شده است سن ابتلا به این بیماری نیز کاهشی چشمگیر داشته باشد و حالا پزشکان مراجعان جوانی دارند که فرآیند پوک شدن استخوان‌ها در آن ها آغاز شده است.

مکمل بله؟ مکمل نه؟

می دانید که مکمل‌ها را نباید بی‌حد و حساب خورد و زیاده‌روی در مصرف آن ها نیز می‌تواند دردسرساز باشد و عوارض خطرناکی در پی داشته باشد. از طرفی خوردن مکمل‌های کلسیم در شرایطی که بدن واقعا کمبود کلسیم داشته باشد، می‌تواند مشکل کمبود کلسیم‌ را رفع کند و مانع از پوکی‌استخوان‌ در آینده شود. اما از کجا می‌شود فهمید چه وقت نیاز به استفاده از مکمل‌های کلسیم است؟

چنانچه احساس می‌کنید که دچار ضعف بنیه شده‌اید و دائم در بدن‌تان احساس درد دارید، به احتمال زیاد زمان آن فرارسیده که با یک آزمایش، سطح کلسیم را در بدن‌تان چک کنید، چرا که ممکن است دچار کمبود کلسیم شده باشید

کلسیم یک ریزمغذی حیاتی در بدن است که به انقباض و انبساط عضلات کمک می‌کند. همچنین رژیم غذایی غنی از کلسیم برای داشتن استخوان‌ها، دندان‌ها و بافت‌های نرم سالم ضروری است. برای جبران کمبود کلسیم و مشکلات مرتبط با آن، معمولا قرص‌های کلسیم تجویز می‌شود که البته مصرف این مکمل‌ها باید زیر نظر پزشک ‌متخصص باشد.

بهترین ریزمغذی‌ها برای تقویت استخوان‌ها

دو ماده کلیدی برای کمک به رشد و تقویت استخوان‌ها، کلسیم و فسفر هستند. علاوه بر این دو ماده معدنی مهم، مصرف سایر ویتامین‌ها، ریزمغذی‌ها، پروتئین‌ها و املاح معدنی نیز در حد متعادل برای حفظ سلامت و تقویت استخوان‌ها ضروری است.

برای دستیابی به این هدف، داشتن برنامه غذایی مناسب در تمام گروه‌های سنی حیاتی است. توجه به این نکته به ویژه در زنان پس از رسیدن به سن 30 سالگی که تراکم استخوان‌ها به تدریج کاهش می‌یابد، بسیار حائز اهمیت است.

آیا پوکی استخوان با یائسگی نسبتی دارد؟

آمارها نشان می‌دهد زنان در طول پنج سال نخست یائسگی، 10 درصد از تراکم استخوانی خود را از دست می‌دهند و نکته هشداردهنده این است که این تحلیل استخوانی، بدون هیچ علامت ابتدایی رخ می‌دهد.

بیماری را درک کنید

شکستگی‌های استخوانی ناشی از این بیماری بسیار دردناک است و به کندی بهبود پیدا می کند و در برخی شرایط حادتر، این شکستگی‌ها به ضعف دائمی استخوان‌ها و مفاصل منجر می‌شود.

علاوه بر این، داروهایی که برای درمان پوکی استخوان استفاده می‌شوند اغلب با درد، واکنش‌های آلرژیک و مشکلات معده‌ای همراه هستند. از این‌رو تنها راه موثر برای پیشگیری، دنبال کردن یک الگوی زندگی پرتحرک، سالم و همچنین رعایت کردن یک رژیم غذایی مناسب است.

سن شروع و شیوع پوکی استخوان

در زنان پوکی استخوان چهار برابر مردان دیده می‏شود. در سال های بعد از یائسگی، مخصوصاً در سال های اول، معمولاً قدرت استخوان با سرعت زیادی کاهش می‏یابد. سپس این سرعت کم می‏شود، ولی روند پوکی استخوان ادامه می‏یابد. زنان، مخصوصاً آن ها که بیشتر از 60 سال دارند بیشترین مبتلایان به پوکی استخوان‏اند.

در مردان با افزایش سن، کاهش ناگهانی و عمده‏ی هورمون های جنسی، چنان که در زنان اتفاق می‏اافتد، پیش نمی‏آید. کاهش تراکم وقدرت استخوان در آن ها خیلی آهسته‏تر اتفاق می‏افتد. اما در 65 تا 70 سالگی، زنان و مردان با یک سرعت استخوان های خود را از دست می‏دهند.

علائم و عوارض پوکی استخوان

پوکی استخوان در مراحل بعدی موجب بروز مشکلات زیر می‏گردد:

- شکستگی خود به خود استخوان با کمترین ضربه، مخصوصاً در نواحی ران و لگن، کمر و ستون مهره‏ها که غالباً اولین علامت است.

- کمردرد شدید در نقطه‏ای خاص که نشانه شکستگی است.

- قوز پشت که موجب انحنای پشت یا قوز درآوردن می‏‎شود.

- کوتاه شدن قد.

بعضی از محققان عقیده دارند افتادن دندان ها در سال های بالا نیز ناشی از همین پوکی استخوان است.

کوتاه شدن قد، روند طبیعی افزایش سن است، ولی چنانچه کاهش قد قابل توجه بیش از دو و نیم سانتی‏متر باشد (در مقایسه با سن 20 سالگی)، ممکن است همین، اولین علامت پوکی استخوان باشد

از نمونه‏های شکستگی های خود به خودی این است که شاید روزی که فرد خم می‏شود تا ساک خرید روزانه‏اش را بردارد و به خرید برود، دردی شدید در پهلویش احساس می‏کند و بعداً متوجه می‏شود که دنده‏ای شکسته دارد. وقتی بیماری خیلی شدید باشد، فشارهای خفیفی مثل خم شدن به جلو، بلند کردن جاروبرقی، عطسه یا سرفه کردن می‏تواند باعث شکستگی مهره شود.

شکستگی های ناحیه لگن، معمولاً در اثر افتادن و سقوط کردن فرد رخ می‏دهند. این شکستگی‏ها در بین شکستگی های دیگر از همه بدتر است، زیرا می‏تواند حتی خطر مرگ در پی داشته باشد. نیمی از افرادی که هم زنده می‏مانند معمولاً تا آخر عمر معلول بوده، چنانچه نمی‏توانند بدون مراقبت دایمی زندگی کنند و برای همه‏ی عمر به عصا یا چهار پایه‏های مخصوص راه رفتن افراد معلول (واکر) نیاز دارند.

به هر ترتیب چنانچه بیش از یکی از علائم بالا در شما هست حتماً به پزشک مراجعه کنید.

به خاطر داشته باشید ممکن است هیچ علامتی مشاهده نشود، ولی به پوکی استخوان دچار شده باشید. پس بهترین راه، پیشگیری از بروز پوکی استخوان است