آنفلوآنزای مرغی چیست؟

ویروس قاتل

ویروس های آنفلوآنزا همیشه باعث آزار و ناخوشی ما بوده اند و همه ما تجربه ناراحت کننده تب و لرز، بدن درد و سرفه  ناشی از آنها در فصول سرد را داشته ایم، اما دردسرهای ناشی از این ویروس ها تنها به بیماری معمول آنفلوآنزا ختم نمی شود؛ هر چند سال یک بار آنها چهره ای مرگبار به خود می گیرند و مشکلی جهانی را باعث می شوند. میزبان ویروس های آنفلوآنزا در اصل، پرندگان آبی بوده اند و تنها بعدها بوده است که با بدن انسان ها تطبیق یافته اند و انواع ویروس های آنفلوآنزای انسانی به وجود آمده است. ویروس های آنفلوآنزا هر سال دستخوش تغییراتی جزیی به علت جهش های ژنتیکی می شوند و برای همین است که ما علیرغم آنکه سال قبل به آنها مبتلا شده ایم- یا واکسن آنفلوآنزا را تزریق کرده ایم- و بدنمان نسبت به آن نوع ویروس ها مصون شده، سال بعد دوباره در معرض بیماری قرار می گیریم؛ دستگاه دفاعی ما ویروس های جدیداً به وجود آمده را نمی شناسد. واکسیناسیون ضد آنفلوآنزا نیز به همین دلیل هر سال باید با واکسن هایی که بر ضد این ویروس های جدید ساخته شده اند تکرار شود. اما به جز این، هر 25 تا 30 سال یک بار، ویروس های آنفلوآنزا دچار تغییراتی عمده می شوند؛ به این ترتیب که معمولاً انواع ویروس های آنفلوآنزای پرندگان و ویروس های آنفلوآنزای انسانی هنگامی که در بدن یک میزبان مشترک- مثلاً خوک که به هر دو ویروس حساس است- قرار دارند، ژن های خود را با هم مبادله می کنند و در نتیجه ویروس جدیدی به وجود می آید که دستگاه ایمنی بدن ما اصلاً با آن آشنایی ندارد و می تواند شدیداً بیماری زا باشد. گاهی نیز ویروس های آنفلوآنزای پرندگان تدریجاً در طول سال ها با بدن انسان تطبیق می یابند. در هر حال تقریباً هر 25 سال یک بار، ویروس جدید به وجود آمده به سرعت در سراسر جهان گسترش می یابد و باعث تلفات بسیار می شود. در قرن بیستم، سه بار این واقعه در سال های 1918 و1957 و1968 رخ داده است و میلیون ها نفر به کام مرگ رفته اند.

در صورتی که مرغ یا سایر طیور را نگهداری می کنیم و آنها ناگهان بمیرند، باید از تماس با لاشه آنها اجتناب کنیم و به مسئولان بهداشتی اطلاع دهیم. بالاخره این که اگر مرغ و تخم مرغ کاملاً پخته شوند (با حرارت بالای 70 درجه) خوردن آنها هیچ خطری ندارند.

از چند سال پیش، واقعه ای مشابه در جریان بوده است. ویروس H5N1 که باعث آنفلوآنزای فوق حاد در طیور می شد و مرگ و میر فراوان در آنها به بار می آورد، توانسته است انسان ها را هم مبتلا کند. از بیش از 180 نفری که از دو سال پیش با این ویروس آلوده شده اند بیش از نیمی از آنها فوت کرده اند. خوشبختانه تا به حال انتقال بیماری، منحصر به افرادی بوده است که تماس نزدیک و مدام با مرغ ها یا سایر ماکیان آلوده داشته اند؛ مثلاً افرادی که در مرغداری ها کار می کرده اند یا سلاخی این پرندگان را انجام داده اند. اما نگرانی دانشمندان این است که این ویروس در ادامه تغییرات ژنتیکی خود، بیشتر با بدن انسان سازگار شود، به طوری که مانند انواع معمول آنفلوآنزای انسانی به راحتی از یک انسان به انسان دیگر منتقل شود؛ پدیده ای که خوشبختانه هنوز رخ نداده است.

در آنفلوآنزاهای انسانی، ویروس در ترشحات تنفسی وجود دارد و هنگامی که پس از عطسه و سرفه، این ترشحات را استنشاق می کنیم یا به سطوح آلوده شده با این ترشحات دست می زنیم و سپس دستمان را به بینی یا دهانمان می زنیم ویروس به ما منتقل می شود. آنفلوآنزای مرغی ویروس H5N1 در ترشحات تنفسی و فضولات پرندگان دفع می شود اما با توجه به عدم سازگاری ویروس با بدن انسان، لازم است فرد به مدت طولانی به میزان زیاد با ترشحات آلوده یا سطوح آلوده شده با آنها در تماس باشد تا احیاناً به بیماری مبتلا شود. انتقال انسان به انسان این بیماری نیز جز در مواردی نادر- رخ نمی دهد.

مشکل دیگری که پزشکان با آن روبه رو شده اند، بروز مقاومت نسبت به داروهای موجود ضد ویروس آنفلوآنزا است. در حال حاضر دو گروه دارویی ضد آنفلوآنزا موجودند؛ یکی داروهای قدیمی تر آمانتادین و ریمانتادین - که بسیاری ویروس های آنفلوآنزا از جمله ویروس آنفلوآنزای مرغی نسبت به آن درجاتی از مقاومت را نشان می دهند و بنابراین توصیه شده که مصرف آنها کنار گذاشته شود. گروه دوم که جدیدترند، داروهای مهار کننده نورآمینیداز نام دارند و در صورت مصرف شدن در ابتدای آلوده شدن با ویروس، با جلوگیری کردن از تکثیر آن، باعث عدم ابتلای فرد به بیماری یا تخفیف یافتن علائم می شوند. در این دسته، در حال حاضر دو داروی اوسلتامیویر با نام تجاریTAMIFLU) ) به صورت قرص خوراکی و زانامیویر با نام تجارتیRELENZA) ) به صورت اسپری استنشاقی وجود دارند. بنابراین این دو دارو در حال حاضر تنها داروهای موجود برای درمان افرادی هستند که به آنفلوآنزای مرگبار مرغی مبتلا شده اند. اما در مورد استفاده از این داروها هم مشکلاتی وجود دارد؛ اولاً مقاومت نسبت به این داروها- هر چند به میزان کم- هم گزارش شده است. ثانیاً شکل تزریقی این داروها در حال حاضر موجود نیست و بالاخره این که این داروها گران قیمت اند و شرکت های دارویی تولید کننده آنها نیز در برابر سیل سفارشات کشورها با توجه به توان محدود تولیدشان، به سهمیه بندی تحویل آنها اقدام کرده اند.

در حال حاضر واکسنی برای انسان ها برای پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزای مرغی در بازار وجود ندارد. اما ما چه می توانیم بکنیم؟ تنها کاری که شخصاً از دست ما برمی آید رعایت نکات بهداشتی است؛ یعنی همان نکاتی که در مورد آنفلوآنزای انسانی هم باید رعایت شود؛

از جمله شستن مکرر دست ها و پاک و ضد عفونی کردن سطوح آلوده. در صورت بروز همه گیری، باید از تماس با بیماران و رفتن به جاهای پر ازدحام پرهیز کرد. در صورتی که مرغ یا سایر طیور را نگهداری می کنیم و آنها ناگهان بمیرند، باید از تماس با لاشه آنها اجتناب کنیم و به مسئولان بهداشتی اطلاع دهیم. بالاخره این که اگر مرغ و تخم مرغ کاملاً پخته شوند (با حرارت بالای 70 درجه) خوردن آنها هیچ خطری ندارد.

آنفلوآنزای مرغی چیست؟

آنفلوآنزای مرغی، یک عفونت ویروسی در پرندگان است. این ویروس می تواند انسان ها را نیز بیمار کند. این بیماری می تواند همه گیر شود.

اولین ویروس آنفلوآنزای مرغی که باعث عفونی شدن انسان گردید، در هنگ کنگ در سال 1997 یافت شد.

این بیماری همه گیر از مرغ ها شروع شد و به نام آنفلوآنزای مرغی (H5N1) شناخته گردید.

موارد انسانی آنفلوآنزای مرغی در آسیا، آفریقا، اروپا، اندونزی، ویتنام، اقیانوس آرام و خاور نزدیک گزارش شده است.

صدها نفر مبتلا به این ویروس شدند. بیشتر از 60 درصد مبتلایان در اثر این بیماری از دنیا رفتند.

شیوع این بیماری در جهان بیشتر در مورد انسان می باشد.

پرندگان آلوده به این ویروس می توانند توسط مدفوع و یا بزاق خود، در مدت 10 روز، این ویروس را رها کنند.

ویروس آنفلوآنزای مرغی برای مدت زمان طولانی در یک محیط زنده می ماند.

بیماری ممکن است با لمس کردن منتقل شود.

انواع آنفلوآنزا

سه نوع آنفلوآنزا وجود دارد: نوع A، B و C.

ویروسی که باعث آنفلوآنزای پرندگان می شود، نوع A می باشد.

ویروس های آنفلوآنزا بر اساس دو نوع پروتئین که بر سطح ویروس می باشد، طبقه بندی می شوند.

این دو نوع پروتئین به نام های هماگلوتینین (H) و نئورامینیداز (N) می باشند.

انواع مختلفی از پروتئین های هماگلوتینین و نئورامینیداز وجود دارد.

یکی از انواع ویروس های آنفلوآنزای پرندگان دارای نوع 5 پروتئین هماگلوتینین و نوع یک پروتئین نئورامینیداز می باشد.

به همین خاطر است که این نوع ویروس آنفلوآنزا به نام H5N1 خوانده می شود.

افراد در معرض خطر

- کشاورزان، روستانشینان و افرادی که با طیور در ارتباط هستند، مثلا در مرغداری.

- مسافرانی که به مناطقی که در آنها آنفلوآنزای مرغی همه گیر شده است، مسافرت می کنند.

- افرادی که به پرندگان آلوده دست می زنند.

- افرادی که گوشت و تخم مرغ پرندگان آلوده را خام و یا نپخته مصرف می کنند.

- مراقبان بهداشتی و افرادی که تماس با افراد آلوده دارند.

پرندگان آلوده به این ویروس می توانند توسط مدفوع و یا بزاق خود، در مدت 10 روز، این ویروس را رها کنند

علائم

علائم این آنفلوآنزا در انسان بستگی به نوع ویروس دارد. به طور کلی، عفونت با این ویروس در انسان دارای نشانه های شبیه آنفلوآنزا می باشد، از قبیل:

سرفه خشک

اسهال

تهوع و استفراغ

عفونت های چشمی

مشکلات تنفسی

تب بالا (38 درجه سانتیگراد)

سردرد

ضعف و ناراحتی

درد عضلانی

آبریزش بینی

گلودرد

آزمایشات

آزمایشات برای این ویروس شناخته شده است، اما به طور گسترده ای در دسترس نمی باشد.

نتایج اولیه یک آزمایش برای گونه های مختلف آنفلوآنزای مرغی در افراد مشکوک، در عرض 4 ساعت به دست می آید.

آزمایشات قدیمی تر نیز در حدود 2 تا 3 روز طول می کشد.

پزشک برای تشخیص بهتر، آزمایشات زیر را نیز می خواهد:

معاینه صدای تنفس غیرطبیعی

عکسبرداری از قفسه سینه

معاینه حلق و بینی

دیفرانسیل گلبول های سفید خون

دیگر آزمایشات عبارت است از: عملکرد قلب، کلیه و کبد

درمان

اگر فکر می کنید که آنفلوآنزای مرغی گرفته اید، زود به پزشک مراجعه کنید.

این کار باعث می شود به کسانی که درمان شده اند و افرادی که می خواهند درمان شوند، توصیه های مناسب ارائه شود.

انواع مختلف ویروس آنفلوآنزای مرغی باعث بروز انواع متفاوت علائم می شود، بنابراین درمان ها نیز بسیار گسترده می باشد.

به طور کلی، اگر شما بعد از 48 ساعت درمان با داروهای ضد ویروسی از قبیل: Tamiflu و یا Relenza را آغاز کنید، شدت علائم کم می شود

داروی Tamiflu برای افرادی که در خانه ای که فرد مبتلا به این ویروس وجود دارد هم تجویز می شود.

داروهای ضد ویروسی از قبیل آمانتادین و ریمانتادین در مقابل این ویروس مقاومت می کنند، در نتیجه تجویز این داروها برای افراد مبتلا اثری ندارد.

- افراد مبتلا به عفونت شدید، ممکن است نیاز به دستگاه تنفسی پیدا کنند.

- کارشناسان توصیه می کنند، افراد مبتلا به این نوع ویروس باید در قرنطینه قرار گیرند.

- پزشکان توصیه به تزریق آمپول مخلوطی از آنفلوآنزای مرغی و ویروس آنفلوآنزای انسانی می کنند.

این آمپول به کاهش ابتلا به این نوع ویروس کمک می کند.

- اداره غذا و دارو ( FDA)، واکسنی را برای محافظت از انسان در برابر این نوع آنفلوآنزا تایید کرده است.

عوارض

دیسترس تنفسی حاد (بیماری تنفسی که از ورود اکسیژن کافی به خون جلوگیری می کند)

نقص عضو

پنومونی یا ذات الریه

وجود باکتری و یا ذرات ریز میکروسکوپی در خون

چه هنگام باید به نزد پزشک رفت؟

اگر شما 10 روز است که مبتلا به علائمی شبیه آنفلوآنزا می باشید و یا به مناطق آلوده به این ویروس سفر کرده اید، هر چه زودتر به نزد پزشک بروید.

جلوگیری

در حال حاضر، پزشکان مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها (CDC) هیچ توصیه ای مبنی بر سفر نکردن به مناطق آلوده به این ویروس نکرده اند.

به هر حال، مسافران نباید از بازارهای پرندگان در این مناطق دیدن کنند.

افرادی که با پرندگان سر و کار دارند، باید لباس حفاظتی خاص و ماسک تنفسی داشته باشند.

از مصرف کردن گوشت های نپخته و یا خوب پخته نشده، پرهیز کنید.

ویروس آنفلوآنزا در برکه‌های یخ‌زده هم زنده می‌ماند

از این ویروس آنفلوآنزا هرچه بگویید برمی‌آید. تحقیقات نشان می‌دهد این ویروس موذی تا ده ها سال و حتی بیشتر در آب‌های یخ‌زده ی برکه‌ها زنده می‌ماند و قابلیت انتقال دارد.

محققان دانشگاه اوهایو اعلام کردند که توانسته اند RNA این ویروس را از آب‌های یخ‌زده ی دریاچه‌های سیبری استخراج کنند.

خبرگزاری رویترز گزارش می‌کند اهمیت این یافته آن است که این برکه‌ها در مسیرهای اصلی کوچ پرندگان مهاجر قرار دارد و این‌گونه مخازن مخفی می‌تواند نقاط شروعی برای یک اپیدمی تازه باشد که به سراسر دنیا گسترش پیدا کند.

به این ترتیب که پرندگان مهاجر در طی رفت و آمد خود در این مسیرها از آب این برکه‌ها استفاده می‌کنند و بعد از طریق ترشحات تنفسی‌شان آن را به سایر جانوران و نیز انسان‌ها انتقال می‌دهند.

آنچه راجع به آنفلوآنزای مرغی باید بدانیم

آنفلوانزای مرغی، ماکیان را مبتلا می‌کند و عامل مولد آن ویروسی است که با ساختار فیزیکی پرندگان سازگار شده است. با وجود اینکه این بیماری مخصوص ماکیان است، اما در سال های اخیر ظاهرا این ویروس به گونه‌های دیگر جانداران نیز منتقل شده و موجب ابتلای انسان‌ها به این بیماری شده است.

این ویروس اغلب در فضولات پرندگان یافت می‌شوند و مرغدارانی که این ویروس را تنفس می‌کنند به آن مبتلا می‌شوند.

انتقال این بیماری از انسان به انسان بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد. آنچه این بیماری را برای انسان خطرناک می‌کند، این است که ویروس آن به شکلی دچار جهش ژنتیکی و تغییر رفتار شود که بتواند از انسانی به انسان دیگر منتقل شود. در این صورت شیوع بیماری بسیار گسترده خواهد شد. خطرناک تر از این وضعیت آن است که ویروس مرغی بتواند فردی را آلوده کند که همزمان به بیماری آنفلوآنزای انسانی  مبتلاست. در صورتی که ژن‌های ویروس‌ مرغی و انسانی در این شرایط با یکدیگر ترکیب شوند، ویروس می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود و در نتیجه یک آنفلوانزای عالم‌گیر شایع خواهد شد.

تقریبا هیچ فردی به طور طبیعی در برابر ویروس جدید مصونیت نخواهد داشت. در حالی که این ویروس می‌تواند ظرف 6 ماه به همه مناطق جهان برسد. هیچ کس نمی‌داند ما چقدر به زمان این اپیدمی احتمالی جهانی نزدیک هستیم، اما بسیاری از دانشمندان می‌گویند که ما به این نقطه خواهیم رسید، چرا که به نظر می‌رسد همه‌گیری آنفلوانزا در سیکل‌های 25 ساله به وقوع می‌پیوندند و آخرین دوره آن در سال 1968 بوده است.

آنچه نگرانی‌ها را در این اواخر بیشتر کرده این است که آنفلوانزای مرغی آلوده کردن پستانداران را از جمله پلنگ‌ها و ببرها را آغاز کرده است.

برای جلوگیری از احتمال ابتلا به آنفلوآنزای پرندگان، باید غذاهای حاوی گوشت ماکیان را در دمای 70 درجه سانتیگراد و حداقل به مدت 30 دقیقه بپزید و برای پیشگیری از بیماری آنفلوآنزای پرندگان از مصرف تخم‌مرغ نیم‌پز و خام نیز پرهیز شود.

یک بررسی اخیر آزمایشگاهی نشان داد که ویروس آنفلوانزای مرغی می‌تواند در میان گربه‌ها نیز رد و بدل شود. همچنین این ویروس توانسته اردک‌ها را بدون بروز بیماری و علائم ظاهری آن آلوده کند. این امر خطر آلودگی مرغداران را افزایش می‌دهد.

علائم بیماری

در مورد علائم بیماری باید گفت، ابتدا با یک تب خفیف، سردرد و درد مفاصل آغاز می‌شود. تب بیمار ممکن است به مدت یک روز فروکش کند. بیمار به سختی تنفس می‌کند و به تدریج سرفه‌ها آغاز می‌شود.

همزمان با کم رسیدن اکسیژن به مغز در اثر اشکال در تنفس حالت کُما و مرگ به همراه خواهد داشت. از آنجا که علائم آنفلوانزای مرغی بسیار مشابه آنفلوانزای معمولی است، خطر آن این است که ممکن است پزشکان نتوانند تفاوت آنها را تشخیص دهند.

اما در صورتی که این بیماری ظرف 48 ساعت تشخیص داده شود و بیمار تحت درمان خاص بیماری مانند مصرف داروی ضد ویروسی TAMIFLU قرار گیرد، بیمار معمولا بهبودی کامل بدست می‌آورد.

تا کنون به منظور توقف این بیماری میلیون‌ها مرغ، جوجه و اردک در کشورهای آلوده شده آسیایی و ترکیه به منظور کاهش خطر ابتلا در میان پرندگان و انسان‌های سالم، کشتار شده‌اند. نجات و پاک سازی در مناطق مستعد و آسیب‌پذیر مانند مرغداری‌ها و مزارع افزایش یافته است.

همچنین از پزشکان خواسته شده تا نسبت به علائم بیماری در بیماران کنجکاوتر بوده و آنها را تحت کنترل دقیق داشته باشند.

با این حال سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که اگر در حال حاضر این بیماری شایع شود، هیچ کشوری برای مقابله با آن چه به لحاظ دارویی و چه به لحاظ واکسینه کردن آماده نیست.

در صورتی که گوشت مرغ کاملا بپزد و خام نباشد، امکان انتقال این بیماری از راه خوردن گوشت مرغ آلوده وجود نخواهد داشت.

در مورد تهیه واکسن برای این بیماری باید گفت دانشمندان در مراحل بسیار اولیه ی آزمایش یک واکسن علیه زنجیره H5N1 از آنفلوانزای مرغی هستند که در آسیا در حال گردش است.

اگر یک حالت عالم‌گیر از این زنجیره در سال آینده و سال های آتی بروز کند، میلیون ها تن در اروپا و آمریکا و میلیاردها تن دیگر در سایر نقاط جهان به این واکسن دسترسی نخواهند داشت. به علاوه دولت‌های هر کشور باید تصمیم بگیرند چه گروهی از جامعه برای تزریق این واکسن در اولویت قرار دارند که این تصمیم بستگی به این دارد که بخواهند مرگ و میر احتمالی را کاهش دهند، آسیب جوامع را به حداقل برسانند و یا آسیب اقتصادی از این اپیدمی را کاهش دهند.

در خصوص یک تلاش بین‌المللی برای مقابله با این ویروس باید متذکر شد که نوامبر سال 2004، سازمان جهانی بهداشت در یک درخواست قطعی از دولت‌ها خواست تا در جهت تولید و توزیع واکسن بیماری اقدام کنند.

هم اکنون درحدود 10 شرکت در حال کار کردن بر روی تهیه واکسن این بیماری هستند و بسیار نیز انتظار می‌رود که در سال جاری آزمایش های بالینی در این زمینه را آغاز کنند.

در مقایسه با سارس باید گفت، آنفلوانزای مرغی برخلاف سارس  به صورت دوره‌ای در حال گردش است، اما سارس را می‌توان برای مدتی تحت کنترل قرار داده و شیوع آن را متوقف کرد.

برای رفع وجود احتمالی ویروس آنفلوآنزای پرندگان، باید غذاهای حاوی گوشت ماکیان را در دمای 70 درجه سانتیگراد و حداقل به مدت 30 دقیقه بپزید و برای پیشگیری از بیماری آنفلوآنزای پرندگان از مصرف تخم‌مرغ نیم‌پز و خام نیز پرهیز شود. همچنین در صورت دیدن پرنده تلف شده درمحل زندگی خود، بلافاصله آن را به نزدیک ترین مرکز بهداشتی درمانی یا خانه ی بهداشت اطلاع دهید.

شیوه هاى جدید مقابله با آنفلوآنزاى مرغى

در حالى که ویروس آنفلوآنزاى مرگبار پرندگان در کشورهاى مختلف در حال گسترش است، فعلاً تنها دو شیوه براى مقابله با آن در دست است. یکى داروهاى گروه مهار کننده «نوروآمینیداز» و در رأس آنها داروى «تامیفلو» که کشورها در حال انبار کردن آن هستند و دیگرى تلاش براى ساختن واکسن برای مقابله با این بیمارى که مراحل ابتدایى تولید را مى گذراند؛ اما پژوهشگران مى گویند درمان هاى تجربى دیگرى هم وجود دارد که ممکن است نهایتاً ثابت شود، حتى مؤثرتر از شیوه هاى موجود هستند، به شرطى که شرکت هاى بیوتکنولوژى که در حال بررسى آنها هستند بتوانند مؤثر بودن آنها را در آزمون هاى بالینى نشان دهند و آنها را به موقع وارد بازار کنند.

چند نمونه از شیوه هاى جدید عبارت اند از:

1 - داروى فلودیز :(FLUDASE) این دارو (ساخت شرکت NEXOBIO ) گیرنده هایى را که ویروس آنفلوآنزا در مجارى بینى و راه هاى هوایى به آنها متصل مى شوند از کار مى اندازند و به این ترتیب از ورود ویروس ها به سلول ها جلوگیرى مى کند. در نتیجه ویروس نمى تواند سلول ها را آلوده کند و باعث بیمارى شود. «فلودیز» در آزمایش بر روى موش ها و جوندگان هم از لحاظ پیشگیرى و هم درمان سوژه هاى متعدد آنفلوآنزا از جمله آنفلوآنزاى مرغى و گونه هاى معمول فصلى آنفلوآنزا مؤثر بوده است. نکته مهم این است که چون این دارو نه ویروس هاى مرتباً در حال جهش، بلکه سلول هاى میزبان را هدف قرار مى دهد، نامحتمل است که مقاومت دارویى در مقابل آن ایجاد شود.

2 - واکسن هاى DNA : واکسن هاى جدیدى هستند که مى توانند در مقابل بیمارى هاى بسیارى مؤثر باشند. براى ساختن آنها زنجیره هاى DNA ویروسى به درون بافت پوست یا عضلانى تزریق مى شود. این زنجیره هاى DNA بخشى از دستگاه ژنتیکى سلول ها را تحت کنترل خود در مى آورند تا براى چند هفته یا چند ماه پروتئین هاى ویروسى را تولید کنند. این پروتئین هاى ویروسى باعث ایجاد پاسخ ایمنى مى شوند که در فرد محافظت ایجاد مى کند. در عین حال از آنجایى که این سلول ها نه همه اجزاى ویروس، بلکه تنها چند پروتئین مشخص را به وجود مى آورند، به نظر مى رسد که این واکسن ها کاملاً بى خطر باشند. دو شرکت ویکال (VICAL)و پاودرمد (POWDERMED) در حال آزمودن واکسن هاى DNA بر روى آنفلوآنزاى مرغى هستند. این فرآورده ها را مى توان با سرعت بیشترى نسبت به واکسن هاى آنفلوآنزاى سنتى تولید شده، بر روى تخم مرغ تولید کرد. آنها طول عمر بیشترى دارند و مى توان آنها را بدون نیاز به یخچال نگهدارى کرد.

3 - داروى آمپلیژن (: (AMPLIGENاین دارو ساخت شرکت «همیسفریکس بیوفارما» (HEMISPHERIX BIOPHARMA) به بدن کمک مى کند تا تولید اینترفرون (یک جزء مهم در پاسخ ایمنى بدن) را تشدید کند. به نظر مى رسد که میزان اینترفرون در بدن بیماران مبتلا به آنفلوآنزاى مرغى افت پیدا مى کند. مطالعات حیوانى بیانگر آن است که «آمپلیژن» مى تواند به مقابله با این وضعیت کمک کند و تأثیر بخشى واکسن ها و تامیفلو را چندین بار افزایش دهد. حتى به نظر مى رسد که این دارو دست کم در موش ها بتواند به عنوان یک داروى مستقل هم عمل کند.

البته بسیارى از درمان هایى که نوید بخش بوده اند، هنگامى که از آزمون هاى حیوانى به کارآزمایى هاى انسانى رسیده اند، مأیوس کننده از آب درآمده اند. از طرف دیگر هنوز روشن نیست که آیا آنفلوآنزاى مرغى میان انسان ها هم به راحتى قابل انتقال خواهد بود یا نه؟ اگر چنین اتفاقى رخ دهد، فرآورده هایى نظیر موارد بالا، ارزش بسیاری خواهند داشت.

آنفلوآنزای پرندگان چه کسانی را تهدید می کند؟

بیماری آنفلوآنزای پرندگان، نوعی از آنفلوآنزا به نام نوع A می باشد که در جمعیت حیوانات به خصوص در ماکیان (بیماری در سایر حیوانات نظیر خوک ، سگ ، گربه و ... نیز دیده شده است) ایجاد می گردد و می تواند در انسان نیز موجب ایجاد نوع حاد با مرگ و میر بالا شود. ویروس نوع H5N1 توانایی ایجاد فرم حاد بیماری را در انسان دارد.

پرندگان مهاجر از جمله غاز و اردک، منبع طبیعی این بیماری می‌ باشند و به علت مهاجرت این پرندگان، کشور ما نیز در معرض خطر بروز این بیماری در بین پرندگان اهلی، وحشی بومی ‌و به تبع آن افراد انسانی است.

هر چند انتقال ویروس از پرنده به انسان به آسانی صورت نمی ‌گیرد و موارد انسانی گزارش شده نیز بیشتر مربوط به تماس مستقیم با پرندگان آلوده یا تلف شده است، لیکن در صورت جهش ژنی و فراهم شدن شرایط انتقال ویروس از یک انسان به انسان دیگر، این مسئله می ‌تواند منجر به یک همه گیری ‌آنفلوآنزا گردد.

طیور در معرض خطر شامل جوجه‌ها، بوقلمون، اردک و غاز می ‌باشند و انواع بومی ‌این پرندگان به دلیل احتمال تماس با پرندگان مهاجر، بیشتر امکان ابتلا بیماری را داشته و می‌ توانند به عنوان منبع بیماری مطرح ‌باشند.

در ایران هنوز این نوع ویروس به عنوان عامل بیماری ‌زا در انسان یا حیوانات ثبت و گزارش نشده است، ولی افرادی که با طیور سر و کار دارند (مانند کارکنان مرغداری‌ها،  پرسنل دامپزشکی، پرسنل محیط زیست و ...) و یا از مناطقی که بیماری در آنجا شایع است، آمده اند، در معرض خطر بوده و بایستی تحت مراقبت قرار گیرند.

موارد زیر در معرض خطر بیماری می ‌باشند:

- وجود علائم بالینی بیماری تنفسی حاد که علتی برای آن مشخص نشود.

 - مرگ به دلیل بیماری تنفسی حاد که نتوان علتی برای آن مشخص نمود.

 - تماس‌های شغلی شامل: کارگران مزارع ماکیان اهلی (مرغداری‌ها، پرورش اردک، بوقلمون و شتر مرغ) و خوک، افرادی که در حمل طیور زنده یا معدوم شده فعالیت دارند و افرادی که در مغازه‌های فروش حیوانات زنده کار می ‌کنند.

- آشپزها و مشاغل مشابه که با ماکیان زنده یا تازه کشته شده سر و کار دارند.

- فروشندگان پرنده‌های دست‌آموز.

- دام پزشکان شاغل در صنعت طیور.

- افرادی که در آزمایشگاه هایی که نمونه ها برای ویروس آنفلوآنزای A/H5 وA/H7  بررسی می شوند، فعالیت دارند.

- کارکنان مراقبت های بهداشتی

- افراد ساکن در مناطقی که مرگ ماکیان خانگی و پرندگان وحشی بیش از حد مورد انتظار اتفاق افتاده است.

- سابقه ی مسافرت 7 روز قبل از شروع علائم به کشور یا منطقه ای که طغیان آنفلوآنزای نوع A در جمعیت حیوانی گزارش شده است (ویتنام، چین، لائوس، تایلند، کمبوجیه، اندونزی، کره، ژاپن، پاکستان، روسیه و قزاقستان)، به همراه حداقل یکی از موارد زیر:

- تماس (کمتر از یک متر) با ماکیان زنده یا مرده، پرندگان وحشی یا خوک در هر جایی از کشورهای فوق.

- مراجعه به محلی که ماکیان اهلی یا خوک مبتلا (تأیید شده) در 6 هفته ی قبل وجود داشته‌ است.

- تماس (لمس کردن یا فاصله شنیدن صحبت معمولی) با یک مورد انسانی تأیید شده آلوده به آنفلوآنزای A/H5

- تماس (لمس کردن یا فاصله شنیدن صحبت معمولی) با یک شخص مبتلا به بیماری حاد تنفسی با علت نامعلوم که بعداً منجر به مرگ وی شده است.

اطلاعات مورد نیاز :

نظر به اهمیت راه انتقال بیماری، اطلاعات اولیه در مورد سابقه ی تماس، جهت اقدامات بعدی مهم است و اطلاعات زیر در موارد تشخیص داده شده مورد نیاز می ‌باشد:

- زمان شروع علائم بیماری

- سابقه تماس با ماکیان

- وجود مرگ و میر بیش از حد انتظار در ماکیان منطقه

- شغل

- سابقه تماس با موارد تأیید شده ی انسانی

- سابقه تماس با افرادی که به دلیل ابتلا به بیماری حاد تنفسی بدون علت مشخصی فوت کرده‌اند.

انواع موارد مبتلا به آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 :

1- مورد مشکوک مبتلا به آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 :

الف) هر بیمار تب دار (حرارت بیشتر از 38 درجه سانتی گراد ) به همراه حداقل یکی از علائم سرفه ، گلو درد ، تنگی نفس و  کونژونکتیویت ( التهاب ملتحمه) و به همراه حداقل یکی از یافته های زیر:

1) 7 روز قبل از شروع علائم، سابقه تماس با پرندگان به خصوص مرغی که به دلیل یک بیماری مرده باشد.

2) سابقه تماس در طی 7 روز قبل از شروع علائم با یک مورد تأیید شده ی آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 که در مرحله واگیر داری بیماری بوده است (یک روز قبل از شروع علائم تا 7 روز بعد از شروع علائم).

3) سابقه تماس در طی 7 روز قبل از شروع علائم با سطوح و محیط آلوده به عامل آنفلوآنزای پرندگان

4) در طی 7 روز قبل از شروع علائم، سابقه ی کار در آزمایشگاهی که نمونه های انسانی یا حیوانی مشکوک به آلودگی آنفلوآنزای پرندگان بسیار بیماری زا را بررسی کرده اند .

5) وجود یک تست آزمایشگاهی مثبت آنفلوآنزای A که نتواند نوع ویروس را مشخص کند.

ب) مرگ به دلیل بیماری حاد تنفسی با علت نامشخص و حداقل یکی از موارد زیر :

1) اقامت در مناطقی که موارد مشکوک یا تأیید شده ی آنفلوآنزای بسیار بیماری ‌زا گزارش شده است.

2) سابقه تماس در طی 7 روز قبل از شروع علائم، با یک مورد تأیید شده ی انسانی آنفلوآنزای A/H5 که در مرحله واگیرداری بیماری بوده است.

2- مورد احتمالی مبتلا به آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 :

هر بیمار مشکوک، به همراه شواهد آزمایشگاهی محدود برای آنفلوآنزای A/H5 وA/H7(جداسازی آنتی بادی اختصاصی H5 یا H7 در یک نمونه ی سرم )

3- مورد قطعی مبتلا به آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 :

مورد مشکوک یا محتمل به همراه حداقل یکی از آزمایش‌های زیر:

1) نتیجه ی کشت مثبت برای آنفلوآنزای A/H5 و A/H7

2) PCR مثبت برای آنفلوآنزای A/H5 و A/H7

3) روش IFA با به کار بردن موکلونال آنتی بادی آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 مثبت

4) چهار برابر افزایش تیتر آنتی بادی اختصاصی آنفلوآنزای A/H5 و A/H7 در دو نمونه ی سرم

پیگیری موارد مشکوک انسانی:

- موارد مشکوک انسانی بایستی طبق لیست خطی از شهرستان به دانشگاه و از دانشگاه به مرکز مدیریت بیماری‌ها گزارش شوند و فرم بررسی اپیدمیولوژیک تکمیل و پس از بهبودی یا فوت ارسال گردد.

- موارد مشکوک بایستی تا 24 ساعت پس از قطع تب در بیمارستان تحت نظر قرار گیرند ، یا در صورتی که علت دیگری برای بیماری تشخیص داده شده زودتر مرخص گردند.

- اقدامات پیشگیری از انتقال تنفسی و بهداشت دست‌ها (شست و شوی دست ها با آب و صابون به مدت 15 تا 20 ثانیه ) برای کاهش خطر انتقال ویروس بسیار با اهمیت است.

ارزیابی موارد مشکوک:

یک نمونه از مجرای تنفسی برای موارد مشکوک گرفته شود (برای مثال سواپ نازوفارنکس ). نمونه باید برای آنفلوآنزای A به روش RT-PCR بررسی شود و در صورت مثبت بودن برای H1 وH3  با همین روش بررسی شود .

دو نمونه ی سرم مرحله ی حاد (هفته اول شروع بیماری) و مرحله نقاهت (بعد از سه هفته از شروع بیماری) جهت بررسی آنتی ‌بادی آنفلوآنزای پرندگان تهیه شود.

اقدامات لازم در هنگام بروز آنفلوآنزای پرندگان در مرغداری‌ها برای افراد در معرض خطر

پس از تأیید اولین مورد آلودگی ماکیان به A/H5 ،در صورت بروز مورد مشکوک به آنفلوآنزا در مرغداری، بر اساس گزارش اداره ی کل دامپزشکی استان ، داروی ضد ویروس Oseltamivir به میزان 75 میلی گرم روزانه و در صورت نبود این دارو داروی آمانتادین به میزان 200 میلی گرم روزانه برای کارکنان مرغداری و افراد شاغل در آن شروع می گردد تا نتایج آزمایشگاهی نشان دهد که علت بروز آنفلوآنزای H5 نمی باشد که پس از اعلام علل دیگر دارو قطع می گردد و در صورت تأیید وجود H5 ، دارو حداقل برای 7 روز یا زمانی که افراد در تماس ماکیان عفونی در مرغداری مزبور و مرغداری های با شعاع یک کیلومتر یا سطوح و محیط آلوده هستند، تجویز می گردد.

در صورت تأیید وجود H5 در اولین فرصت نسبت به واکسیناسیون این افراد و شاغلین در مرغداری های تا شعاع پنج کیلومتری بر علیه آنفلوآنزای انسانی نیز اقدام می‌ گردد.

همچنین استفاده از وسایل ایمنی شامل: دستکش یک بار مصرف، روپوش یا  لباس مناسب آستین بلند، چکمه یا روکفشی یک بار مصرف ، عینک برای محافظت غشای مخاطی چشم ، کلاه ، ماسک های یک بار مصرف N-100 یا N-99 یا N-95 که برای عوامل خطرناک دیگر محیطی (برای مثال ذرات معلق یا گرد و غبار) توصیه شده است .

پس از هر بار استفاده، همه ی وسایل باید به طور مناسب معدوم گردند . شستشوی دست ها با آب و صابون برای 15 تا 20 ثانیه پس از در آوردن وسایل ایمنی یا هر گونه تماس مشکوک الزامی است . استفاده از وسایل و انجام اقدامات فوق با نظر دامپزشکی استان و واحد بهداشت محیط برای همه ی افرادی که در مرغداری مشکوک کار می کنند و در معدوم کردن مرغ های مشکوک مشارکت دارند، الزامی است و معدوم کردن آنها لازم است .

برای ضد عفونی کردن وسایل آلوده به خون و مایعات بدن بیماران مشکوک ، هیپوکلرید سدیم 1درصد و برای ضدعفونی کردن سطوح فلزی صاف که مواد سفید کننده نمی توان استفاده کرد، برای مثال روی میز ، از الکل 70 درصد استفاده می شود .

توصیه به مسافران

منعی برای مسافرت افراد به مناطقی که آلودگی A/H5و A/H7 ثابت شده است، وجود ندارد. هیچ گونه شواهدی که نشان دهد، بیماری از انسان به انسان منتقل می شود، وجود ندارد و افراد محدودی که مبتلا شده اند، تماس مستقیم با پرندگان بیمار داشته اند .

به افرادی که قصد مسافرت به کشورهایی که طغیان بیماری گزارش شده است، دارند، موارد زیر توصیه می ‌شود:

- از مراجعه به مراکز پرورش ماکیان و مراکز فروش حیوانات زنده و هر مکانی که احتمال آلودگی با مدفوع ماکیان یا سایر حیوانات وجود دارد، خودداری کنند.

- همانند سایر بیماری‌های عفونی یکی از مهم ترین و مؤثرترین اقدامات پیشگیری، رعایت مکرر بهداشت دست‌ها می ‌باشد.

- ویروس‌های آنفلوآنزا بوسیله ی گرما از بین می ‌روند، بنابراین غذاهای به دست‌ آمده از ماکیان شامل تخم‌ مرغ بایستی کاملاً پخته شوند.

- پس از مراجعت چنانچه تا 7 روز دچار تب و علائم تنفسی شدند به مرکز بهداشت مراجعه نمایند و سابقه ی مسافرت خود را اعلام نمایند.