ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
1 | ||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 |
رابطه توکل بر خدا وکاهش اضطراب
شاید کمتر مفهومی از مفاهیم اسلامی به اندازه "توکل" از لحاظ تعریف دشوار باشد. اخلاقیون، اهل عرفان و تصوف مفاهیم متفاوتی از آن درک کرده اند.
اصل توکل را بایستی در اعتماد به خدا جستجو کرد. تا وقتی که انسان به خدا اعتماد پیدا نکند، نمی تواند اداره امورش را به او واگذارد و اگر هم به زبان بگوید که امور خود را به او واگذار کردم، دلش آرام نمی گیرد. به علاوه اگر فردی از قوانین علت و معلولی که خداوند در جهان قرار داده است اطلاع نداشته باشد و نداند که خواست و سنت خدا به استفاده از اراده خود و اسباب و علل شناخته شده استوار است، باز نمی تواند موقعیت رفتار متوکلانه را تشخیص داده و مصداق های آن را در زندگی پیدا کند.
رابطه ایمان به خدا و اعتماد به حضرت باریتعالی، با توکل بسیار قوی است. خدای متعال در قرآن می فرماید: "و علی الله فلیتوکل المومنون"، یعنی افراد با ایمان به خدا توکل می نمایند. (سوره مائده)
در آیه 23 سوره مائده آمده است که "و علی الله فتوکلوا ان کنتم مومنین"، یعنی اگر ایمان دارید، به خدا توکل نمایید.
هر اندازه درجه ایمان فرد به خداوند و شناخت او از اسماء و صفات خدا و آگاهی او از برنامه های خداوندی در جهان افزایش یابد، به همان اندازه توکل او نیز افزایش خواهد یافت. در سوره انفال خداوند می فرماید: "انما المومنون الذین اذا ذکرالله وجلت قلوبهم و اذا تلیت علیهم ایاته زادتهم ایماناً و علی ربهم یتوکلون"، یعنی مومنان کسانی هستند که چون نام خدا برده شود، خوف بر دل هایشان چیره گردد و چون آیات خدا بر آنان خوانده شود، ایمانشان افزون گردد و بر پروردگارشان توکل کنند.
درست فهمیدن آیات خدا و ذکر و قرائت آن، بر ایمان مومنان می افزاید و در نتیجه راه توکل از طریق افزایش ایمان هموار می شود. به دنبال این ایمان قلبی به خدا و ایمان به حکمت و شفقت خدا و علم به مصلحت بندگان است که بنده می تواند برای برنامه ریزی و کفایت امر خود، به خداوند اعتماد کند و کارهایی را که برنامه ریزی و تدبیر آنها خارج از توان اوست، به خدا واگذار نماید.
نراقی (1377) توکل را چنین تعریف نموده است: «توکل، عبارت است از اعتماد کردن و مطمئن بودن دل بنده در جمیع امور خود به خدا و حواله کردن همه کارهای خود را به پروردگار و بیزار شدن از هر حول و قوه ای غیر از خدا و تکیه نمودن بر حول و قوه الهی».محی الدین ابن عربی در تعریف توکل می نویسد: توکل، اعتماد قلبی به خداوند متعال است، طوری که انسان در صورت فقدان اسباب ظاهری در عالم برای رسیدن به هدف دچار اضطراب نمی شود و اگر اضطراب بر او مستولی شود، چنین فردی متوکل نیست. (النّدوی، 1374)
از دیدگاه شهید مطهری: توکل تضمینی الهی برای کسی است که حامی و پشتیبان حق است، یعنی اگر به راه خدا بروید، از نوعی حمایت الهی برخوردار خواهید شد.
منظور از توکل عبارت است از اعتماد به خدا در انجام کارها و واگذاری امور خود به او، طوری که تعادل روانی فرد را افزایش داده و در صورت نرسیدن به هدف، او را اضطراب بازدارد.
پس کسی توکل دارد که به قدرت و حکمت و رأفت و شفقت خداوند اعتقاد دارد. این اعتقاد، حالتی را در شخص به وجود می آورد که موجب می شود فرد در تمام حالات و رفتار خویش، حضور پروردگار را در نظر بگیرد و در این حضور، احساس قدرت و توانمندی کند و خود را به وی وابسته ببیند و از این رو آرامش در دلش ایجاد می شود که با پدید آمدن حوادث سخت در زندگی دچار شک و تردید نمی شود و کارهایی را که مدیریت و برنامه ریزی آنها خارج از تدبیر اوست به خدا واگذار می کند.
به عبارت بهتر فرد متوکل ضمن استفاده از اسباب و علل مادی و غیر مادی، توفیق رسیدن به نتیجه را مشروط به خواست و مشیت الهی می داند و ضمن نسبت دادن امور و اتفاقات جهان به خواست پروردگار، برای حصول نتیجه به او تکیه نموده و اطمینان دارد که خداوند او را در رسیدن به مطلوب یاری خواهد کرد.
منابع:
نظم و آهنگ در قرآن / نوشته محمدهادی معرفت
انسان در قرآن / نوشته شهید مطهری
اسلام و بهداشت روان (1) / مجموعه مقالات
آرامش روان و جوان / نوشته علی نقی فقیهی
اضطراب عبارت است از احساس ناراحتکننده و مبهم ترس، وحشت یا خطر با علتی ناشناخته که بر فرد مستولی میشود. برای برخی افراد این حالت ممکن است ناگهانی باشد و برطرف شود، اما برای برخی دیگر این حالت به صورت مزمن در میآید.
زمانی که دچار استرس، اضطراب و دلشوره میشوید، کارهای زیر را انجام دهید:
درخواست کمک از دیگران، مشغول شدن به انجام کاری، صحبت با دوستان، خارج شدن از خانه برای مدتی کوتاه، ورزش و بالاخره انجام تمرینات آرامسازی بدن.
در تمرینات آرامسازی، عضلات،10 تا 15 ثانیه سفت و به آرامی شل میشوند. این سفت و شل شدن عضلات تاثیر خوبی بر آرامش ذهن به جای میگذارد. حال این تمرینات را برای شما بیان می کنیم.
برای این کار، ابتدا به یک مکان خلوت بروید، روی صندلی بنشینید و پشت خود را صاف نگه دارید. کف پاها را روی زمین بگذارید و دستها را روی ران قرار دهید. سپس:
- ابروها را تا جایی که میتوانید به طرف بالا بکشید و در این حالت نگه دارید، سپس به آهستگی رها کنید.
- چشمها را محکم ببندید و پلکها را روی هم فشار دهید و در این حالت نگه دارید، سپس به آهستگی چشمها را باز کنید.
- زبان خود را به سقف دهان فشار دهید و آن را چند ثانیه نگه دارید. سپس به آهستگی رها کنید.
- دندانهای خود را روی هم چند ثانیه فشار دهید، سپس به آهستگی رها کنید.
- شانهها را بالا بکشید و سفت نگه دارید، سپس به آهستگی رها کنید.
- دست راست را مشت کنید و ساعد را روی بازو خم کنید و محکم فشار دهید و در این حالت نگه دارید سپس به آهستگی رها کنید، این حرکت را با دست چپ نیز انجام دهید.
- یک نفس عمیق بکشید و ریه خود را پر از هوا کنید و نفس خود را حبس کنید و در این حالت به شکم خود فشار آورید، سپس به آهستگی نفس خود را بیرون دهید.
- کتفها را تا جایی که میتوانید به عقب ببرید و فشار دهید و در این حالت سفت نگه دارید، سپس به آرامی رها کنید.
- پای راست و چپ را به ترتیب صاف نگه دارید و پنجه پا را به طرف بیرون بکشید و در این حالت نگه دارید. بعد پنجه پا را به طرف خود خم کنید و پا را سفت در این حالت نگه دارید، سپس به آهستگی پا را زمین بگذارید.
این حرکت را با پای چپ تکرار کنید. زانوها را خم کنید و ران را تا جایی که میتوانید بالا بیاورید و سفت نگه دارید، سپس به آهستگی پا را زمین بگذارید.
اضطرابهای شغلی
شما هم وقتی در محل کارتان هستید، اضطراب دارید؟ شما هم از فشارهای عصبی هنگام کار خسته شدهاید؟ اگر چنین تجربههایی دارید، سعی کنید خودتان را آرام کنید، چون متخصصان عقیده دارند این اضطرابها سلامت شما را به مخاطره میاندازند.
نتایج تحقیقی که روی 17 هزار زن شاغل به مدت 10 سال انجام شده نشان میدهد، این دسته از خانمها 90 درصد بیشتر از کسانی که استرس کمتری دارند، در معرض خطر حمله قلبی هستند.
نشانههای استرس شغلی
اگر شما هم در محیط کار استرس و اضطراب زیادی داشته باشید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
ـ احساس دلهره ، افسردگی یا ناراحتی
ـ احساس بیتفاوتی و بیعلاقه بودن نسبت به کار
ـ مشکلات خواب
ـ خستگی دائمی
ـ مشکل در تمرکز فمری
ـ سردرد، گرفتگی عضلات و مشکلات معده
کاهش استرس شغلی
در شرایط کنونی، کنار آمدن با مشکلات کاری دشوارتر شده است. استرسی که ما هر روز با خود به محل کار میبریم و مشکلاتی که در محیط کار انتظار ما را میکشد، هر دو افزایش یافتهاند. هیچ تفاوتی هم وجود ندارد؛ مدیران، کارفرمایان، کارکنان و کارگران همه از این استرس رنج میبرند.
این نکته را به خاطر داشته باشید که وقتی استرس از حد طبیعی بیشتر شود، با بهرهوری مناسب، کارایی طبیعی و سلامت روحی و جسمی ما تداخل پیدا میکند. بنابراین مهم است بتوانید این استرس را کنترل کرده و هر طور میتوانید آن را کاهش دهید.
متخصصان توصیه میکنند خانمها و آقایان شاغل برای کاهش استرس شغلی خود اقداماتی موثر انجام دهند. خوشبختانه شیوههای گوناگونی هم در این زمینه وجود دارد.
آنها تاکید میکنند برای کاهش استرس شغلی در وهله اول فرد شاغل باید توانمندیهای خود را افزایش دهد. این کار سبب میشود به خود و کاری که انجام میدهد اعتماد داشته باشد و در نتیجه کمتر دچار دلهره و نگرانی شود.
بالابردن آستانه تحمل، تقویت روحیه انتقادپذیری، به روز شدن اطلاعات شغلی، افزایش فعالیتهای جسمی و حفظ آن به طور مداوم، کاهش فعالیتهای شغلی و اختصاص زمانی کوتاه در طول روز برای آرامسازی ذهن و بدن از جمله راهکارهای دیگری است که برای از بین بردن استرس شغلی مفید است.
هنگامی که در محل کار خود هستید، بیشتر تمرکز کنید، اشتباههای کاری خود را به حداقل برسانید، هر از گاهی نفس عمیق بکشید، گاهی از پشت میزتان بلند شوید و کمی قدم بزنید، به جای آسانسور در صورت سلامت زانوها و پاها از پله استفاده کنید.
روانشناسان همچنین توصیه میکنند هنگامی که کار تعطیل است و مشغول استراحت هستید، بهتر است افکار کاری را هم تعطیل کنید؛ مثلا جواب دادن به ایمیلها یا تلفنهای طولانی مدت در ارتباط با کار میتواند تاثیراتی منفی داشته باشد.
بکوشید وقتی خارج از محیط کار هستید، فقط به خودتان و آرامش بیشتر بیندیشید و ساعات زیادی را در کنار خانواده سپری کنید. گرچه این کار در برخی مشاغل از جمله روزنامهنگاری و بخشهای بهداشت و درمان کمتر میسر است.
سندرم بیقراری مزمن منشأ عصبی ـ روانی دارد و بهصورت استرس و اضطراب خود را نشان میدهد. در همان ماههای اول بروز علائم، این سندرم باید درمان شود، بخصوص وقتی فرد مبتلا جوان است، وگرنه به تدریج خود را بهصورت سردرد، معده درد و انواع بیقراری نشان میدهد.
چند سالی است نام سندرم بیقراری مزمن در کتب پزشکی دیده میشود؛ در حالی که تا 30 سال پیش هیچ پزشکی در هیچ جای دنیا این بیماری را نمیشناخت. بر خلاف بیشتر بیماریها که کشف میشود، سندرم بیقراری مزمن را در واقع پزشکان اختراع کردند؛ البته نه به آن معنی که این بیماری ساخته ذهن پزشکان باشد.
این سندرم وجود داشت و آنقدر هم شایع بود که پزشکان را در نقاط مختلف دنیا به فکر واداشت، اما از آنجا که هیچ عاملی برای ایجاد آن شناخته نشد (و هنوز هم نشده است) نام آن را سندرم بیقراری مزمن گذاشتند و بعد هم گروههای مختلفی از پزشکان سعی کردند درستترین و دقیقترین تعریف را برای آن پیدا کنند.
کلمه سندرم به معنای مجموعهای از علائم است. پزشکان معمولا وقتی این واژه را به کار میبرند که مجموعهای از علائم وجود دارد، اما نمیتوان همه آنها را به یک عامل بیماریزا نسبت داد. قصه سندرم بیقراری مزمن هم همین است و البته این قصه، فقط عنوانش بیقراری است؛ اما به همین کلمه ختم نمیشود.
مزمن بودن آن هم به این معناست که مجموعه همه علائمی که گفته شد، فقط به چند روز منحصر نمیشود. بعضی پزشکان میگویند علائم باید دستکم شش هفته به طول بینجامد تا بشود تشخیص سندرم بیقراری مزمن را برای بیماری مطرح کرد.
جوانان در معرض ابتلا هستند
دکتر ایرج خسرونیا رییس جامعه پزشکان داخلی ایران در این باره میگوید:
شروع این سندرم از جوانی و شروع بیقراری مزمن در میانسالی یعنی بین 40 تا 50 سالگی است.
سندرم بیقراری مزمن منشأ عصبی ـ روانی دارد و بهصورت استرس و اضطراب خود را نشان میدهد.
در همان ماههای اول بروز علائم، این سندرم باید درمان شود، بخصوص وقتی فرد مبتلا جوان است، وگرنه به تدریج خود را بهصورت سردرد، معده درد و انواع بیقراری نشان میدهد.
دکتر خسرونیا با اشاره به این که سندرم بیقراری مزمن بهصورت تکان دادن دست و پا یا تیکهای مختلف خود را نشان میدهد، میگوید:
به تدریج شخص دچار اضطراب میشود و به داروهای معمولی پاسخ نمیدهد.
برای همین است که درمان اضطراب باید در سنین پایین صورت گیرد، ولی در جامعه ما متاسفانه اکثر افراد از رفتن پیش روانپزشک اکراه دارند و سعی میکنند در همان حال بمانند و همین مساله، بیماریشان را تشدید میکند.
مقصران اصلی، کاهش املاح و کمکاری تیروئید
در واقع درباره سندرم بیقراری مزمن هنوز هیچ چیز به اثبات نرسیده و علت آن نامعلوم است، حتی تشخیص آن قطعی نیست و هیچ تست آزمایشگاهی هم وجود ندارد که بتواند بیماری را با قطعیت تائید کند. با این وضع، خیلی عجیب نیست که درمان مشخصی هم برای آن وجود نداشته باشد.
باز هم مطالعات روی بیماران مبتلا به سندرم بیقراری مزمن نشان داده است، بیشترین عیب به سیستم عصبی بیماران برمیگردد.
از آنجا که اختلال غدد درونریز و سیستم ایمنی هم در این بیماری مشاهده میشود، عدهای از پزشکان پیشنهاد کردهاند نام این بیماری را به اختلال عصبی ـ غددی ـ ایمنی تغییر دهند.
این فکر برای مبتلایان به سندرم ایجاد میشود که دیگر هیچ وقت از شر علائمشان خلاص نمیشوند؛ اما در حقیقت این طور نیست و درصد زیادی از بیماران پس از گذشت چند ماه، از شر علائم سندرم بیقراری مزمن راحت میشوند.
البته به عقیده دکتر خسرونیا نقش املاح در دست بررسی است، ولی باید گفت کسانی که تا 20 سال پیش در بخش روانی بستری میشدند، کمکاری تیروئید مزمن در این افراد تشخیص داده می شد. برای همین مبتلایان به سندرم بیقراری مزمن هم باید تحت بررسی بالینی و آزمایشگاهی قرار گیرند.
تغذیه به کمک مبتلایان میآید
با این حال به عقیده دکتر خسرونیا، کسانی که مشکلات بیقراری و عصبی دارند، مشکلات تغذیهای هم پیدا میکنند.
برای همین خانوادههای این افراد باید حبوبات، لبنیات و میوههای تازه را در برنامه غذایی این افراد بگنجانند. البته فراهمکردن یک زندگی آرام و سالم برای این بیماران نیز بسیار اهمیت دارد.
همچنین این افراد باید تحت بررسیهای دقیق روانپزشکی مانند گفتاردرمانی و رفتاردرمانی قرار بگیرند. ممکن است این افراد حتی به دارو هم نیاز نداشته باشند و با مشاوره مشکلشان حل شود.
آزمایشهای لازم برای اطمینان از این سندرم
آزمایش تیروئید، کبد، اندازهگیری تعداد گلبولهای خون و سرعت تهنشینشدن آن برای تشخیص این سندرم لازم است، اما آزمایش ادرار لازم نیست.
به عقیده دکتر خسرونیا اگر یکی از این آزمایشها غیرعادی بود، نمیتوان شخص را مبتلا به سندرم بیقراری مزمن دانست، بلکه در این مرحله باید به دنبال نشانههای دیگر بود.
همانطور که گفته شد، بیماریها یکی از علل مبتلاشدن به این سندرم است؛ بیماریهایی از قبیل هپاتیت، کمخونی، بیماریهای عفونی، سرطانها، بیماریهای عصبی و عضلانی، کمکاری تیروئید و دیابت. افراد خیلی چاق، داروها و الکل نیز ممکن است منجر به ابتلای به این سندرم شود.
متشکرم عالی بود