شرایط روزه‌داری برای دیابتی‌ها

4/5 تا 5 میلیون دیابتی در کشور وجود دارند که بیشتر این بیماران تمایل دارند در ماه مبارک رمضان، روزه بگیرند اما روزه‌داری برای آنها شرایطی دارد که رعایت آن ضروری است.دیابتی‌ها باید در صورت تصمیم به روزه‌داری، قند خود را کنترل و آمادگی‌های لازم را کسب و از همه مهم‌تر با پزشک متخصص خود مشورت کنند.این بیماریان حتما باید برنامه غذایی خود در ماه رمضان را طبق توصیه پزشکان، تنظیم کنند زیرا توصیه‌های تغذیه‌ای کارشناسان تغذیه برای ماه مبارک رمضان فقط برای افراد سالم است و در مورد دیابتی‌ها صدق نمی‌کند.

در صورتی که فرد مبتلا به دیابت، به فشار خون کنترل نشده، بیماری‌های قلبی و عروقی، نارسایی قلبی، عوارض پیشرفته دیابت بر چشم، کلیه یا سیستم عصبی مبتلا نیست، در زمان حاضر هم قندخون او در حد قابل قبولی یعنی در حالت ناشتا کمتر از 140 و بعد از غذا کمتر از 180 است و در سه ماهه اخیر دچار افت قندخون یعنی قندخون کمتر از 60 یا افزایش شدید قندخون منجر به کما و بستری شدن در بیمارستان نشده است و همچنین داروهای تاثیرگذار روی هوشیاری را هم مصرف نمی‌کند، در صورت صلاحدید پزشک خود و انجام اصلاحات لازم پزشکی در مورد دوز داروهای خوراکی، اجازه روزه‌داری دارد.

مبتلایان به دیابت باید حتما از دو تا سه ماه قبل از روزه‌داری برای ارزیابی پزشکی و مشاوره به پزشک خود مراجعه کنند تا با انجام آزمایشات خون وضعیت قند آنان بررسی و کنترل شود.در صورت توانایی بیمار برای روزه‌داری، پزشک باید دوز داروهای خوراکی یا انسولین را با توجه به شرایط بیمار تنظیم کند و آموزش‌های لازم برای آگاهی از علایم افت یا افزایش قندخون، کاهش فشارخون و نحوه برخورد با آن‌ها، اندازه‌گیری قندخون در خانه با گلوکومتر (نام دستگاه اندازه‌گیری قند)، برنامه غذایی مناسب و فعالیت فیزیکی در زمان روزه‌داری را به بیمار ارایه دهد.

 هر بیمار دیابتی که روزه می‌گیرد بهتر است گلوکومتر داشته باشد و قبل از افطار، دو ساعت بعد از افطار و پیش از سحری، قند خون خود را اندازه‌گیری کند.در صورتی بیمار مبتلا به دیابت، گلوکومتر در دسترس ندارد، بهتر است آزمایش‌های خود را تحت نظارت پزشک و در زمان تعیین شده انجام دهد.بررسی قند خون ناشتا در ماه رمضان باید قبل از افطار صورت گیرد که این امر بسیار کمک‌کننده است.بهتر است مبتلایان به دیابت، افطاری خود را با یک غذای ساده مشابه صبحانه آغاز کنند و شام را به فاصله یک تا دو ساعت بعد، صرف کنندبیمار قبل از خوابیدن نیز می‌تواند غذای مختصری مانند عصرانه بخورد؛ و سپس سحری را هم حتما میل کند.

اگر میزان قند خون بیماران، پس از افطار بالای 250 بود، باید شب، 20 درصد غذای مصرفی را کم و تا زمانی که قند خونشان همچنان بالا است رژیم غذایی‌شان را کنترل کنند.این بیماران می‌توانند از مشاور تغذیه خود یا پزشک‌شان کمک بگیرند تا دچار مشکل نشوند. به هر حال متوجه باشند که اگر قند خون‌شان هنگام شب بالا باشد، نتایج مثبت روزه‌داری عاید آنان نخواهد شد.اگر میزان قند خون بیماران، بعد از سحری بالای 200 باشد، باید از مواد غذایی سحری خود 20 درصد کم کنند؛‌ اما اگر قند خونشان بالای 350 بود، توصیه می‌شود که اصلا روزه نگیرند و حتما با پزشک خود مشورت کنند.

بیماران دیابتی به طور کلی قرص‌های مصرفی صبح و ظهر را همزمان هنگام افطار و قرص شبانه را پیش از سحری مصرف کنند. البته اگر قند خون بیماری تحت کنترل باشد، ممکن است تحت نظارت پزشک بتوانند تعداد قرص‌هایشان را کم کنند.از آنجا که کم‌آبی طی روز می‌تواند به غلیظ شدن خون و بالاتر رفتن قند خون و عوارض دیگر منجر شود به ویژه در صورتی که معمولا قند خون بالا است، توصیه میشود حتما قرص به موقع مصرف شود واگر فراموش شد آن روز را روزه نگیرند.همچنین اگر مبتلایان دیابت برای خوردن سحری نتوانستند بیدار شوند، بهتر است از روزه‌گرفتن در آن روز منصرف شوند.

فعالیت بدنی مبتلایان دیابت باید در حد معمول باشد و استراحت زیاد به نفع آنها نیست. ضمن اینکه این افراد، امور نیازمند به فعالیت جسمی شدید را بهتر است بعد از ظهرها انجام ندهند تا از افت شدید قند خون پیشگیری کنند.ورزش سبک 10 تا 15 دقیقه‌‌ای هنگام صبح احتمالا برایشان مناسب است اما ورزش هنگام بعد از ظهر و قبل از افطار مشکل‌ساز خواهد شد؛ این بیماران باید در صورت امکان شب‌ها چند ساعت‌ بعد از افطار زمانی را به ورزش اختصاص دهند.بهتر است که مبتلایان دیابت، آب کافی بنوشند تا در طول روز دچار کمبود آب بدن نشوند.

توصیه می‌شود مبتلایان دیابت بعد از خوردن سحری و قبل از شروع روزه، حداقل یک تا دو لیوان آب بنوشند.روزه‌داران از مصرف غذاهای چرب و شور در وعده سحری پرهیز و از کاهو و گوجه‌فرنگی برای کاهش احساس تشنگی استفاده کنند.وعده سحری می‌تواند ویژگی یک صبحانه معمولی یا ناهار متوسط را داشته باشد و افرادی که غذای سرد می‌خورند، می‌توانند وعده‌ای مشابه صبحانه و کسانی که به غذای گرم عادت دارند می‌توانند وعده‌ای مانند ناهار میل کنند.بسیاری از افراد معتقدند هنگام سحری باید از مواد غذایی که انرژی بالایی دارند استفاده کنند تا در طول روز احساس گرسنگی نکنند به همین دلیل خوردن غذاهای چرب را ترجیح می‌دهند، ولی باید متوجه باشند که به دنبال مصرف مواد غذایی خیلی چرب، تشنگی شدیدی عارض و مشکلات عدیده‌ای برای آنان ایجاد می‌شود.

از سوی دیگر عده‌ای مواد قندی را ترجیح می‌دهند که باید به آنان این نکته را یادآوری کرد که مصرف مواد قندی و شیرینی به مقدار زیاد و در یک وعده، باعث افزایش ناگهانی هورمون انسولین در خون می‌شود و با توجه به این که این هورمون قند خون را کاهش می‌دهد ممکن است عوارضی چون سرگیجه، بی‌حالی، پرخاشگری، عصبانیت و ضعف ناگهانی برای فرد به وجود آید.از این رو بهتر است در وعده غذایی سحری از مواد غذایی استفاده شود که بتواند هم انرژی روزانه را تامین و هم از افت ناگهانی قند خون جلوگیری کند و مهم‌تر از همه این که باعث ایجاد تشنگی شدید نشود.برای جلوگیری از گرسنگی و تشنگی در طول روز بهتر است از تمام گروه‌های غذایی در وعده سحری مصرف شود.

مصرف میوه و سبزی تازه، علاوه بر تامین ویتامین‌ها و مواد مغذی، مقدار فیبر بالایی را نیز به بدن می‌رساند که هم از یبوست جلوگیری می‌کند و هم قسمتی از آب مورد نیاز بدن را نیز تأمین می‌کند.بهتر است در وعده سحر از مواد حاوی کلسیم مثل پنیر و شیر استفاده شود و نان‌های سبوس‌دار نیز گزینه بسیار مناسبی برای وعده سحری هستند.در وعده سحری می‌توان سالادی متشکل از سبزی‌های برگ سبز (کاهو، خیار و سبزی‌های معطر) به همراه مواد غذایی حاوی ویتامین ‌C نظیر گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه، لیمو ترش و همچنین هویج رنده‌شده یا جوانه گندم به همراه یک یا دو عدد گردو با اندکی روغن زیتون مصرف کرد.

نوشیدن مقدار زیاد چای در وعده سحری از ترس تشنگی به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود، زیرا زیاد نوشیدن چای موجب افزایش دفع ادرار و از دست رفتن املاح معدنی بدن می‌شود.برای جلوگیری از بروز تشنگی، مصرف آب، چای کمرنگ، آب میوه، میوه‌ها و سبزی‌های آب‌دار و به خصوص شیرکم چرب در افراد مسنی که روزه می‌گیرند، بسیار با اهمیت است.مایعات را می‌توان در مدت زمان افطار تا سحر مورد استفاده قرار داد،روزه‌داران به حتم برای صرف سحری، کمی زودتر از خواب برخیزند تا هم ضمن استفاده از برکات معنوی ساعات سحر و مناجات، بدون عجله و با آرامش سحری بخورند و حتی اگر میل به خوردن غذا ندارند، مصرف آب، چای و شیر را فراموش نکنند.با توجه به ساعات طولانی گرسنگی در روز، باید غذاهای حاوی فیبر زیاد را مصرف کرد که به کندی و دیرهضم می‌شوند.

غذاهای دیرهضم به طور معمول هشت ساعت در دستگاه گوارش می‌مانند، در حالی که غذاهای زودهضم فقط سه تا چهار ساعت در معده باقی می‌مانند و فرد خیلی زود احساس گرسنگی می‌کند.نباید فراموش کرد که پرخوری هنگام سحر نه‌تنها از احساس گرسنگی در ساعات انتهایی روز جلوگیری نمی‌کند، بلکه در ساعات ابتدایی بعد از سحر، فشار زیادی را به معده و دستگاه گوارشی وارد می‌آورد که سبب بروز علایمی نظیر سوءهاضمه، درد و نفخ معده می‌شود.در وعده سحری می‌توان از مواد غذایی پروتئین‌دار استفاده کرد،در سحری نباید از چندین نوع غذای پختنی استفاده کرد و فرد به جای آنکه معده خود را از چندین نوع غذای پختنی پرکند می‌تواند از میوه، سبزی، صیفی و نوشیدنی‌های سالم مصرف کند.باید غذاها را خوب جوید زیرا بزاق قلیایی در اثر خوب جویدن غذا، حالت اسیدی آن را تبدیل به قلیایی می‌کند.روزه‌داران از خوردن غذاهای دارای مواد افزودنی مانند مواد رنگی مصنوعی، طعم‌دهنده، مواد نگهدارنده و نیز از مواد غذایی تصفیه شده که عوارض متعدد غیرقابل جبرانی دارند و برخی نیز باعث خستگی روزانه می‌شوند،  پرهیز کنند.روزه‌داران علاوه بر پرهیز از مصرف غذاهای شور باید غذاهای پرادویه نیز نخورند.