یک تیر و چندنشان

توریسم پزشکی شاید یکی از قدیمی ترین شاخه های گردشگری دنیا باشد که ردپای آن را باید در تاریخ تمدن های باستانی و باورهای مذهبی مردم دنبال کنید. عقایدی که آنها را به جستجوی شفا در معابد مقدس دوردست یا چشمه های آب معدنی آن سوی کوه ها وا می داشت. در آن زمان با توجه به نبود امکانات حمل و نقل سریع، عجیب نبود اگر این شیوه از گردشگری رواج چندانی نداشته باشد. با این حال در سال های اخیر، همپای رشد صنعت حمل و نقل و توریسم، گردشگری درمانی هم افزایش چشمگیری پیدا کرده است.

سازمان جهانی جهانگردی تعریف مشخصی از گردشگری سلامت دارد. این سازمان معتقد است یکی از اهدافی که می تواند گردشگر را تشویق به سفر کند، مسافرت برای کسب سلامتی است. در حقیقت گردشگر با سفری که به قصد درمان انجام می دهد، می تواند همزمان از امکانات درمانی و گردشگری یک منطقه استفاده کند.

اولین و مهمترین دلیلی که باعث می شود توریست های پزشکی به کشوری دیگر سفر کنند بحث هزینه های درمانی است. به خصوص اگر مجموع هزینه های درمان و گشت و گذار در کشور مقصد کمتر از هزینه های درمان در محل زندگی توریست باشد جذابیت این سفر دو چندان می شود.

مثلا یک بیمار آمریکایی اگر برای جراحی قلب به هند یا تایلند سفر کند فقط 20 درصد مبلغی را خواهد پرداخت که در آمریکا باید بپردازد. البته دلایل دیگری هم می تواند یک توریست را تحریک کند تا سفری درمانی داشته باشد. مواردی مثل سرعت رسیدگی به درمان و خلاصی از نوبت های طولانی انتظار عمل جراحی.

اولین و مهمترین دلیلی که باعث می شود توریست های پزشکی به کشوری دیگر سفر کنند بحث هزینه های درمانی است. به خصوص اگر مجموع هزینه های درمان و گشت و گذار در کشور مقصد کمتر از هزینه های درمان در محل زندگی توریست باشد جذابیت این سفر دو چندان می شود

در مقابل تمام این خدمات، کشور میزبان هم علاوه بر کسب درآمد گردشگری، می تواند درآمد بخش بهداشت و درمان خود را هم افزایش دهد.

بعضی از کشورها برای تضمین این درآمدها، مراکز درمانی خود را در نزدیکی مراکز توریستی بنا کرده اند تا به این بهانه احتمال مراجعه گردشگران سلامت به مراکز گردشگری افزایش پیدا کند. به این ترتیب توریست ها نه تنها به سیستم های درمانی یک کشور رونق می دهند، بلکه در بازدید از مراکز دیدنی کشور مقصد هزینه هایی را می پردازند.

انواع گردشگری سلامت

در میان تعریف های سازمان جهانی گردشگری، اصطلاحات دیگری هم وجود دارند که دامنه گردشگری سلامت را گسترده تر می کنند.

گردشگری تندرستی (Wellness Tourism)

یکی از همین عبارت هاست که به مسافرت توریست به دهکده های سلامت و مناطق دارای چشمه های آب معدنی و آب گرم (اسپاها) اشاره می کند. در این نوع سفر توریست برای رهایی از تنش های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی راهی سفر می شود. معمولا این توریست ها بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهره مندی از طبیعت شفابخش مناطق دیگر هستند.

گردشگری درمانی (Curative Tourism) هم به معنای مسافرت توریست به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی(آبهای معدنی، نمک، لجن و غیره) است که معمولا برای درمان برخی بیماری ها یا گذران دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله پزشکی صورت می گیرد. این نوع از گردشگری هم این روزها مورد توجه مسئولان گردشگری کشور قرار گرفته است. به خصوص لجن درمانی که طبیعت ایران را در میان کشورهای همسایه به شدت محبوب کرده است.

گردشگری پزشکی (Medical Tourism) هم نوع دیگری از گردشگری سلامت است که در آن مسافرت به منظور درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی از عمل های جراحی تحت نظارت پزشکان در بیمارستان ها و مراکز درمانی را گردشگری پزشکی گویند. در این نوع از گردشگری سلامت، بیمار ممکن است پس از درمان و معالجه نیازمند استفاده از فضاها و خدمات گردشگری درمانی(مانند آبگرم ها) باشد که در این صورت ممکن است گردشگری او با سفر به نقاطی که این امکانات را دارند تکمیل شود.

معنی شماره‌های بازیافت چیست؟

احتمالاً شما با پیکان‌های دنبال همی که نماد بازیافت هستند، آشنا هستید. در واقع، ممکن است فکر کرده باشید که آنها در حال تعقیب شما هستند! شاید قرار است آنها ناگهان ظاهر شوند تا به شما یادآوری کنند که زباله‌هایتان را تفکیک نکرده‌اید. 

آغاز داستان

نشانه‏هایی که ما با آن آشنا هستیم در سال 1988، توسط انجمن صنعت پلاستیک(SPI) آمریکا طراحی شد تا به بازیافت‌کننده‏ها اجازه دهد که بین انواع مختلف پلاستیک‏ها تمایز قائل شوند، و قرارداد واحدی را فراهم کند که تولیدکننده‏ها در سراسر کشور بتوانند مطابق آن عمل کنند. از آنجایی که بازیافت کننده‏ها عموماً پلاستیک‏های مورد استفاده‏ی مشتریان خُرد را هدف قرار می‏دهند، نشانه‏های SPI، بیشتر بر روی مواد بسته بندی خانگی دیده می‏شود.

قوانین استفاده

SPI و کمیسیون تجارت فدرال (FTC) راهنمایی برای استفاده از این نشانه‏ها تدوین کرده‏اند:

بر روی بطری‌ها و ظروف سخت، در 39 ایالت و برطبق قانون استفاده می‌گردد.

فقط رزین (نوع پلاستیک) را مشخص می‌کند.

باید تا حد امکان غیرمشخص باشد تا بر تصمیم‌گیری خرید مشتری اثر نگذارد.

نباید به هیچ وجه تغییر داده شود.

هیچ گونه ادعای قابل بازیافت بودن، یا واژه‌ی «قابل بازیافت» نباید نزدیک نشانه‌ها باشد.

روی تمام ظروف 8 اونسی تا 5 گالنی که جا برای نشانه‌ای با  حداقل اندازه ½" دارند، قالبگیری یا چاپ شود.

علامت باید در پایین ظرف و حتی الامکان نزدیک به مرکز آن باشد.

چه چیز نشانه‌ی چه چیز است؟

شما به خاطر این قسمت به این صفحه آمده‏اید! در زیر نشانه‏های SPI و پلیمرهای مربوط به آنها را، همراه با توضیحی مختصر از مصارف آن پلیمر خواهید دید.

پلی(اتیلن ترفتالات): بطری‌های نوشابه‌های گازدار، بطری‌های آب، بطری‌های سرکه، ظروف دارو، محافظ فیلم عکاسی.

چرا در زیر شکل نوشته شده PETE، و نه PET؟

 پلی اتیلن با دانسیته بالا: ظروفی برای شوینده‏های ظرف یا لباس، نرم کننده‏های پارچه، سفیدکننده، شیر، شامپو، حالت دهنده، روغن موتور. جلیقه‏های ضدگلوله ی جدیدتر، انواع اسباب بازی.

پلی(وینیل کلراید): لوله‌ها، پرده های حمام، بسته بندی های مواد، بطری های روغن آشپزی، پستانک شیشه ی بچه، پلاستیک بسته بندی انقباضی، لوله پزشکی شفاف، داشبوردهای وینیلی، و روکش های صندلی، ظروف قهوه.

پلی اتیلن با چگالی پایین: فیلم‏های بسته بندی، کیسه‏های خرید، پاکت‏های ساندویچ.

پلی پروپیلن: ظروف نگهداری مواد غذایی خانگی (تاپرور Tupperware®)، بطری‏های شربت، ظروف ماست، پوشک‏های بچه، فرش بیرون از منزل.

پلی استایرن: فنجان‏های قهوه، کارد و چنگال و فنجان‏های یکبار مصرف (شفاف یا رنگی)، پوشش‏های شیرینی پزی، سینی گوشت، بسته‏بندی بادام زمینی، عایق کاری با استایروفوم.

 محصولاتی که برچسب" other" خورده‏اند، از هر ترکیبی از پلیمرهای 6-1، یا پلیمرهای دیگری ساخته شده‏اند که کمتر متداول هستند.

 بازیافت در ایران

بازیافت به آماده‌سازی مواد برای استفاده مجدد گفته می‌شود.موادی که معمولا قابل بازیافت می باشند عبارتند از آهن آلات، قراضه آهن، پلاستیک، شیشه، کاغذ، مقوا و برخی مواد شیمیایی زباله که به کود کمپوست تبدیل می‌شود.

بازیافت از به‌هدررفتن منابع سودمند و سرمایه های ملی جلوگیری می‌کند و مصرف مواد خام و مصرف انرژی را کاهش می‌دهد. با این کار، تولید گازهای گلخانه‌ای نیز کاهش می‌یابد. بازیافت مهم‌ترین مفهوم در مدیریت پسماند است.

در تعریفی دیگر می‏توان گفت بازیافت عبارت است از فرآیند پردازش مواد مصرف شده به محصولات و مواد تازه به منظوره جلوگیری از به هدر رفتن مواد سودمند بلقوه (ذخیره‏ای) ٬ کاهش مصرف مواد خام ٬کاهش مصرف انرژی ٬ کاهش آلودگی هوا حاصل از سوختن مواد و آلودگی آب‏ها حاصل از تدفین زباله‏ها در خاک به وسیله‏ی کاهش مقدار معمول زباله‏ها و کم کردن نشر گازهای گل‏خانه‏ای در مقایسه با تولید خالص.

در ایران بازیافت مواد، قدمتی طولانی  داشته و  به بخشی از  فرهنگ جامعه ما  تبدیل شده است  از طرف  دیگر با  توجه به معضلات و مشکلات زیست محیطی تولید زباله سازمان ها  و مراکز مختلف تلاش کرده اند  این  بخش از فرهنگ جامعه  را گسترده تر و عمیق تر نمایند به نحوی که به سایر مواد نیز تعمیم داده شود  . از طرف دیگر مشکلات اقتصادی، کمبود  منابع طبیعی و افزایش جمعیت نیز باعث شده روند توجه به مسائل بازیافت در تمامی کشور ها سرعت بیشتری به خود بگیرد.

در ایران برای بازیافت کاغذ، اولین کارخانه در سال ۱۳۱۳ در کرج و دومین آن در سال ۱۳۳۵ تحت عنوان مقوا سازی شرق در تهران و سومین آن در کهریزک در سال ۱۳۳۶ تاسیس شد.

استفاده از مواد زائد گیاهی و انسانی از روزگاران گذشته برای کشاورزان و روستا ها بسیار معمول بوده است .  از این میان کشاورزان یزدی و اصفهانی بر ارزش فوق العاده این مواد در افزایش محصولات کشاورزی کاملاً آگاه بودند. فضولات روستایی که در اصل مواد متشکله از مدفوع انسانی، حیوانی و مواد زائد گیاهی است، همراه با آب و خاک و هوا ۴ اصل اساسی کشاورزی را در روستاهای ایران را تشکیل می دهند.

کارخانه کود گیاهی تهران در سال ۱۳۵۱ تاسیس شد.کارخانه کمپوست اصفهان در سال ۱۳۴۸ با ظرفیت روزانه یکصد تن مورد بهره برداری قرار گرفت که به خاطر عدم رعایت موازین  بهداشتی و استقرار آن در محدوده شهری  تعطیل گردید 

ولی کارخانه کمپوست جدیدی در اصفهان در سال ۱۳۶۸ تاسیس شد که هم اکنون مورد بهره برداری قرار گرفته است. کارخانه کمپوست در شهر های مشهد، کرج و تبریز در حال تاسیس است که کارخانه کمپوست مشهد به بهره برداری رسیده است. سه کارخانه کمپوست در شهر های گرگان، بابل و نشتارود در دست طراحی و احداث است .

در سال  ۱۳۶۱ -  ۱۳۶۰  در شهر همدان با همکاری شهرداری و  دانشگاه بوعلی اقدام به تهیه کمپوست از فضولات  کشتار گاه ،  برگ های  درختان و  پس  مانده های گیاهی با روش حوضچه ای شد که طی این عملیات بررسی جنبه های بهداشتی و کشاورزی کود حاصله نیز انجام  گرفته است. در سال ۱۳۶۸ یکسری مطالعات، در ارتباط با تهیه کمپوست از مخلوط زباله های شهری و کشتار گاه در شهر سمنان توسط دانشگاه تهران انجام شده که طی این مطالعه خصوصیات کمپوست تولیدی از این روش مشخص شده و مورد ارزیابی اقتصادی قرار گرفته است. طرح و احداث کارخانه کمپوست کهریزک در سال ۱۳۷۲ با دو واحد ۱۰۰۰ تنی در یک مجموعه در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت. این کارخانه علاوه بر تولید کمپوست روزانه می تواند حدود ۳۰ تن اقلامی از قبیل  کاغذ،  مقوا، پلاستیک ها و انواع مصنوعات فلزی را جداسازی و آماده بازیافت می‌کند.

آموزش بازیافت برای کودکان

با رشد جمعیت وگسترش شهرنشینی تولید زباله بیشتر و بیشتر می شود کامیون پشت کامیون برای بردن زباله ها می آیند آنها را می برند تا دفن کنند.

چرا به زباله ها طلای کثیف می گویند ؟ زباله مواد دور ریز حاصل از مصرف انسان است . این همه زباله را چه باید کرد ؟ پاسخ بازیافت است . بازیافت یعنی مواد و چیزهای بی مصرف را برای مصرف و استفاده دوباره آماده کردن.آیا همه زباله ها را می توان بازیافت کرد ؟ نه . مثلا داروهای فاسد شده باتری های خالی و ... را نمی توان بازیافت کرد . اما نان خشک وپلاستیک و کاغذ و مقوا و شیشه و فلز و ... را می توان بازیافت کرد . از زباله های تر می توان کود گیاهی به دست آورد.

زباله را چه کار میکنند ؟ بیشتر زباله ها را برای دفن بهداشتی می برند خارج از شهر. محل دفن جایی است که کامیون ها بار زباله خود را در آنجا خالی می کنند. کف بعضی از این محل های دفن بهداشتی را لا یه های خاک رس میریزند و روی آن را با ورق پلاستیک می پوشانند و سپس زباله ها را روی آن می ریزند. بولدوزرها هم زباله ها را به جلو هل می دهند و روی هم میریزند و با خاک روی آن را می پوشانند تا بوی بد پراکنده نشود و حیوانات و حشرات را به سوی خود جلب نکند.

روزی می رسد که کوههایی از زباله دور تا دور شهر را فرا می گیرد و جایی برای دفن زباله ها نمی ماند تولید سالانه زباله در تهران بیش از دو میلیون تن است.

مردم هر روز زباله بیشتری تولید می کنند و اکثر آنها دوست ندارند زباله نزردیک محل زندگی شان دفن شود . اما زباله ها زیادند و گاهی به علت نبودن جای کافی ، زباله ها را میسوزانند .زباله را می توان به انواع زیر تفکیک کرد :

زباله شهری : آن چه را که در خانه ها ، فروشگاه ها ، مدارس ، ادارات ، شرکت ها و ... دور میریزند .

زباله صنعتی : مواد غیر قابل استفاده که در موقع ساخت محصولات صنعتی در کارخانه ها به دست می آید .

زباله بیمارستانی : زباله عفونی ، ضایعات اتاق عمل ، پس مانده های آزمایشگاهی ، تزریقات و دارو و ....

زباله های ساختمانی : نخاله ها ، مواد و مصالح غیر قابل استفاده در کارهای ساختمانی .

همه زباله ها دور ریختنی نیستند بلکه بیشتر مواد درون زباله را میتوان بازیافت کرد .در شهر تهران سالانه حدودا 300 میلیون کیلوگرم نان خشک از درون زباله ها جمع آوری می شود، بیش از 2 میلیون کیلوگرم میوه و تره بار از بین میرود و روزانه حدود 500 هزار کیلوگرم کاغذ و مقوا در زباله ها یافت میشود .

سهم شما در تولید این زباله ها چقدر است ؟ آیا همه اینها را باید دفن کنیم؟

کار مهم : نان خشک ، کاغذ ، مقوا ، شیشه ، قوطی و پلاستیک را در خانه به صورت جداگانه جمع آوری کنید . این کار یعنی تفکیک در مبدا . بازیافت از همین جا شروع می شود .

کار مهم تر : زباله های خشک و تر را یک جا نریزید.

برای ساخت کاغذ به تعداد زیادی درخت و مقداری انرژی نیاز است. درختان را می برند،خرد می کنند و خرده چوب ها را با مواد شیمیایی و آب مخلوط می کنند تا خمیر کاغذ به دست آید.20 میلیون دانش آموز و دانشجو در ایران با کتاب و کاغذ سروکار دارند.اگر کاغذهای باطله بازیافت نشوند باید برای تولید کاغذ از چوب درختان بیشتری استفاده نماییم و مقدار بیشتری کاغذ از خارج وارد کنیم .درخت با جذب دی اکسیدکربن موجود در هوا،اکسیژن تولید می کند و همه موجودات زنده به اکسیژن نیاز دارند. با بازیافت کاغذ و مقوای باطله ، و تولید کاغذ و مقوای بازیافتی جنگل ها دست نخورده باقی می مانند و این همه آب و انرژی مصرف نمی شوند

روزنامه،مجله ، کارتن،جعبه شیرینی و .....همه از جنس کاغذ هستند و نباید آنها را دور ریخت . آنها را بازیافت کنید.برای نولید مقدار کاغذی که یک نفر در سال مصرف می کند به چوب  1.5 درخت نیاز است.

در کارخانه کاغذ پارس در خوزستان از تفاله نیشکر کاغذ ساخته می شود.این کار نوعی بازیافت است .

برای تولید یک تن کاغذ 2385 کیلوگرم چوب و 440 هزار لیتر آب تازه لازم است.اما برای تولید یک تن کاغذ از کاغذهای باطله و بازیافتی، دیگر به چوب نیازی نیست و فقط کاغذ باطله ، 1800 لیتر آب تازه و مقداری انرژی مصرف می شود.باورکردنی نیست ولی در سال 1376 در تهران روزانه 500 هزار کیلوگرم کاغذ و مقوا در میان زباله ها بوده است.

در میدان تره بار شهرداری تهران مراکز جمع آوری کاغذ ، شیشه و فلز برپاست که به بازیافت مواد کمک میکنند . در اصفهان هم طرح بازیافت از مبدا به کار گرفته اند. در شیراز طرح تفکیک زباله از مبدا و سازماندهی نمکی ها انجام گرفته است. طرح توزیع سطل سبز همزمان با آموزش شهروندان کرمانشاهی برای تفکیک پس مانده ها از اسفند 79 شروع شده است.

فرآیند بازیافت کاغذ

بازیافت کاغذ از طریق فرآیندی صورت می گیرد که کاغذهای دور ریختنی جمع آوری شده را برای تولید ورقه های کاغذی با ضخامت متفاوت به خمیر تبدیل می کنند.

 به طور کلی در کارخانه های بازیافت کاغذ ابتدا کاغذهای باطله در انبار به سمت خردکن وارد می شود و پس از آن وارد دستگاه خمیرسازی می گردد. خمیر حاصل از این دستگاه توسط پمپ روی دستگاه تولید مقوا ریخته می شود. در این قسمت به کمک سیستم مکش، خمیر و آب از هم جدا می شوند ورقه های کاغذ را خشک می کند و در مرحله بعد این ورقه ها اطو شده و این چنین مقوا تولید می شود. مقواهای تولیدی بعد از برش به بازار عرضه می گردند. مراحل خردکردن، خمیر کردن، قالب ریزی، خشک کردن، اتو کنی و برش مهمترین مراحل فرآیند بازیافت کاغذ در کارخانه ها است.

گزارش تصویری از مراحل بازیافت کاغذ

کاغذ پس از ورود به کارخانه باید بلافاصله وارد چرخه تولید می شود(چون مدت زمان زیادی را نمی توان برای نگهداری آن صرف کرد،زیرا در مجاورت هوا وآب به سرعت پوسیده شده وازبین می رود.) ابتدا کاغذ وارد

"پالپر" شده و در آن با آب مخلوط و به خمیر تبدیل می شود. همچنین دراین مرحله ضایعات درشت به وسیله ی یک چنگک از آن جدا می شود.سپس در مرحله بعد پاکسازی روی خمیر انجام می شود تا ناخالصی های آن گرفته شود.در پایان این مرحله خمیر موجود شامل 99% آب و 1 درصد خمیر سلولز است!

در مرحله سوم خمیر به وسیله ی

نازل روی توری ریخته میشود،این توری حرکت کرده و وارد مرحله چهارم می شود. که در آن، طی سه مرحله عملیات آب خمیر گرفته می شود، ابتدا توسط تیغه هایی که حرکت می کنند آب جمع آوری می شود(حدود 10% آب گرفته می شود) سپس این تیغه ها شکل مکنده پیدا می کنند و به صورت "وکیوم" آب خمیر گرفته می شود، در پایان مرحله آبگیری،به وسیله ی پرسهایی که دارای سوراخ هستند، هم به کمک فشار و هم مکش آب را خارج می کنند. طی مراحل انجام شده 35% آب خمیر گرفته می شود.

پس از پایان مراحل آبگیری خمیر وارد مرحله ی حرارت می شود که طی آن رطوبت موجود درخمیر تا 50% گرفته می شود. در مرحله بعد که به آرایشگاه کاغذ معروف است از یک طرف به کاغذ نشاسته (به عنوان نگهدارنده) و از طرف دیگر به آن رنگ اضافه می شود(برای زیبایی)، سپس کاغذ دوباره وارد خشک کن می شود. (کاغذ نهایی باید حدود 8 تا 10 % رطوبت داشته باشد) و در پایان به صورت رول های بزرگ پیچیده می شود.

بازیافت کاغذ در ایران

بازیافت کاغذ بر خلاف مفهوم کنونی که با فرآیندهای شیمیایی و پردازش کارخانه ای تعریف می شود، از دیر باز به صورت سنتی و استفاده محدود وجود داشته است. سهولت خمیر کردن کاغذهای باطله و شکل دهی مجدد به آنها همواره سبب می شده که مردم برای مصارف خود به این کار روی آورند. جلدهای زرکوب رایج در دوره های پیش و پس از اسلام از مقواهایی ساخته می شد که از خمیر کردن دوباره کاغذ باطله یا بکر به دست می آمد.

فعالیت های سنتی بازیافت کاغذ در سطح محدودی صورت می گرفت. با گذشت زمان و همراه بالارفتن مصرف کاغذهای بکر که عمدتاً وارداتی بودند، میزان زائدات کاغذ نیز افزایش یافت. وجود تقاضا در بخش هایی از صنایع کشور که به کاغذهای خیلی مرغوب نیاز نداشت سبب شکل گرفتن فعالیت هایی در زمینه تولید، کاغذهای صنعتی مانند مقوا شد. آغاز فعالیت صنعتی بازیافت کاغذ در کشور به سال تاسیس نخستین کارخانه مقواسازی در سال 1333 باز می گردد و پس از آن نیز تا سال 1336 دو کارخانه مقواسازی دیگر در تهران راه اندازی شدند.

پس از آن در کنار کارخانه ها، کارگاههای کوچک و بزرگ بازیافت کاغذ نیز دایر شدند که عمدتاً در زمینه تولید محصولات کاغذی با کیفیت پایین، مانند مقوا و شانه تخم مرغ فعالیت دارند. مهمترین ویژگی صنعت بازیافت کاغذ ایران را می توان پایین بودن کیفیت و سطح فناوری تجهیزات کارخانه ای آن دانست. سطح پایین فناوری مورد استفاده گرچه با سرمایه گذاری محدود سازگار است ولی توان محصولات کاغذی مرغوب و با کیفیت را ندارد.

طرح تفکیک زباله از مبدا

زباله ثروتی ناشناخته

سال ها پیش زمانی که برخی از کارشناسان محیط زیست برای نخستین بار با نگاهی اقتصاد گرا ، از زباله ها به عنوان طلای کثیف یاد کردند تصور اینکه زباله بتواند در چرخه اقتصاد ملی کشورها به عنوان یک منبع تولید درآمد و اشتغال نقش تعیین کننده داشته باشد برای عامه مردم دشوار بود.

از نظر مردم زباله ، پسماندهای آلوده ای بود که به نوعی باید از شر آن خلاص می شدند و برای از بین بردن آن هم چاره ای جز پرداخت هزینه های گزاف معدوم کردن وجود نداشت . هزینه هایی که دولت و یا مردم  و یا هردو به طور مشترک باید پرداخت می کردند.

در واقع پسماندها نه تنها  فاقد ارزش اقتصادی شناخته شده بودند بلکه به عنوان یک معضل هزینه ساز حضور سنگین خود را بر مردم تحمیل می کردند.

اما امروزه زباله به عنوان یک منبع درآمد و ایجاد اشتغال محسوب می شود و حتی به عنوان یک عامل الهام بخش و ماده خام دست مایه خلق آثار هنری شده اند.

سابقه ساخت پیکره های هنری از آهن قراضه ها و سایر فلزات دوریخته شده به سال ها پیش برمی گردد و چند دهه از زمانی که اولین آثار هنری از پسماندهای فلزی خلق شد و علاقمندان به هنر را شگفت زده کرد گذشته است و اینک بسیاری  از آن آثار در موزه های بزرگ و معروف هنر دنیا به عنوان میراث های ارزشمند هنری نگهداری می شود.

فاصله ما از دیگران

در بسیاری از کشورهای دنیا که ارزش واقعی زباله و در عین حال خطر بی توجهی آن شناخته شده است، شیوه های گوناگونی برای بازیابی و استفاده چند باره از زباله ها مورد استفاده قرار می گیرد.

در حال حاضر در چین و کشورهای شرق آسیا کارخانه های بزرگ بازیافت زباله وجود دارد که این کارخانه ها با احیا پسماندها، مواد خام لازم را برای واحدهای تولیدی دیگر که محصولاتشان بازار جهانی دارد فراهم می کنند.

تولید کفش، کاغذ، ورق های فلزی و هزاران چیز دیگر از زباله، در واقع حلقه دوم چرخه تولیدی و اقتصادی عظیمی است که بر پایه ارزش شناسی زباله به وجود آمده است.

در این چرخه عظیم که از جمع آوری پسماندها  آغاز می شود و به مرحله بازیافت و تولید مواد اولیه می رسد و از آنجا به تولید کالاهای جدید می انجامد، همه چیز تولید می شود. امروزه در زندگی هر یک از ما چیزهایی وجود دارد که بسیار هم برایمان با ارزش و دوست داشتنی هستند در حالیکه این اشیا ارزشمند از زباله هایی ساخته شده اند که در شکل اولیه شان کثیف، متعفن و چندش آور هستند.

ارزش زباله در چرخه اقتصادی برخی از کشورها  چنان بالاست که اندیشه واردات زباله به عنوان ماده خام به طور جدی ذهن کارشناسان اقتصادی و مسولین کشورهای پیشرفته را به خود مشغول کرده است.

طرح تفکیک زباله از مبدا و مشارکتهای مردمی

طرح تفکیک زباله تر و خشک از مبدا یکی از اصلی ترین حلقه های زنجیر بازیافت و بهره برداری از زباله است که اگرچه برنامه ریزی برای اجرای این طرح از سال های پیش مورد نظر بوده اما اجرایی شدن آن اخیرا به طور جدی مورد توجه قرار گرفته است و امکانات لازم برای انجام آن تا حدی فراهم شده است.

بخش اصلی تفکیک زباله تر و خشک در حال حاضر توسط بخش خصوصی انجام می شود، که زباله های خشک را از پسماندهای بیرون ریخته شده جدا  می کنند اما نکته مهم در این زمینه آموزش دادن، خانواده برای انجام این تفکیک قبل از بیرون گذاشتن زباله‌هاست.

طرح تفکیک و بازیافت زباله‌ها علاوه بر آن‌که می‌تواند شهر را از آلودگی‌های زیست‌محیطی نجات دهد، در رونق بخشیدن به اقتصاد شهری هم تاثیرگذار خواهد بود؛ چرا که از سویی گفته می‌شود اجرای کامل طرح تفکیک زباله از مبدا، 40 میلیارد تومان درآمدزایی به دنبال دارد. چون از هزینه‌های جمع‌آوری زباله کاسته می‌شود و نیز در ایجاد اشتغال و ایجاد توسعه پایدار موثر است.

از سوی دیگر، طی گفته شهردار تهران، بازیافت زباله‌های شهر تهران می‌تواند سالانه خوراک دام، از جمله بیش از 75هزار راس گاو گوشتی را تامین کند.به خوبی مشخص است که امروزه زباله‌های شهری یکی از بارزترین معضل‌های بهداشتی و زیست‌محیطی شهر به حساب می‌آیند که نمی‌توان بر این مشکل بزرگ شهری با رویکرد سنتی فائق شد. اما اگر به همین مشکل شهری نگاهی علمی داشت، می‌توان پسماند‌های مخرب شهری را به فرصتی طلایی برای شهر تبدیل کرد. مدیریت عاقلانه پسماندهای شهری امروز یکی از راه‌های موثر حفاظت از محیط زیست است.

پس بیایید از این به بعد با دقت بیشتری زباله‌ها را بیرون بگذاریم. پلاستیک، کاغذ، شیشیه و زباله های تر را از هم جدا کنیم.

بازیافت در طول تاریخ 

مقدمه:

بشر همواره به دنبال روش‌های نوینی برای زندگی بهتر و ایجاد محیطی سالم بوده است.

برخوردار بودن از یک زندگی آرام و به دور از هر گونه آلودگی، همواره از آرزوهای او بوده و در این راستا همواره تلاش‌ وی برای ارائه راهکارها و وضع قوانینی بوده که به این مهم دست یابد.

در قرن حاضر که به نظر تعداد زیادی از دانشمندان، قرن انفجار جمعیت نام دارد، وجود ابرشهرها و تراکم مراکز صنعتی در حومه آن‌ها مشکلات نامطلوبی را برای ساکنین آن مناطق و در نتیجه تمامی انسان‌ها پدید می‌آورد و در نهایت اکثر پارامترها و مشخصه‌های زیستی دچار نوسانات زیادی می‌شوند و اثرات نامطلوبی را بر محیط زیست می‌گذارند. از نتایج افزایش جمعیت می‌توان به افزایش میزان مصرف شهری و صنعتی اشاره نمود که آن‌ها نیز به نوبه خود موجب استخراج بیش از حد مواد و منابع طبیعی و افزایش تولید پسماند می‌گردند.

بزرگ‌ترین مشکلی که پسماند برای سلامت محیط زیست به وجود می‌آورد، رها شدن در طبیعت و آلودگی‌های حاصل از تجمع آن‌ها در مجاورت محل سکونت و استقرار انسان است.

از این رو بشر همواره به دنبال ایجاد راهکارهایی برای رهایی از مشکلات پسماندها بوده و روش‌های بسیاری را آزمایش نموده است.

از بین روش‌های مختلف می‌توان به فرایند بازیافت اشاره نمود. بازیافت به عنوان یکی از روش‌های دفع نهایی پسماندها که در آن مواد زاید طی مراحل و عملیات مختلف به محصول جدید تبدیل شده و به مصرف می‌رسد، همواره از مطلوبیت زیادی برخوردار بوده و از دیرباز فرا راه انسان بوده است. به طوری که این روش تاریخچه طولانی شیوه برخورد بشر را با پسماندها دارد.

تاریخچه بازیافت

انسان‌ها در طول تاریخ همواره مواد دور ریز را بازیافت نموده‌اند. مثلاً از هزاران سال پیش ابزار آلات و سلاح‌های فلزی ذوب شده و مجدداً مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

* اورشلیم: در اورشلیم قدیم پسماندها به دره کیدنان حمل و مواد آلی تبدیل به کود شده و بقیه مواد سوزانده می شدند،این شهر دارای کانال کشی فاضلاب بود که شاه داوود در زمان جنگ با اورشلیم سربازان خود را از طریق کانال فاضلاب وارد شهر نموده و شهر را تصرف  کرد.نظافت شهر اورشلیم به شهروندان سپرده شده بود و این شهر یکی از تمیزترین شهرهای زمان خود بود.

* هند: از چند هزار سال قبل دفن فضولات مورد توجه بوده است.

* چین: در چین حدود سه هزار سال قبل راجع به مواد هوموس و استفاده از کمپوست در امور کشاورزی قوانین جامع وضع نموده بودند،چینی ها از جمله مللی بودند که از مواد زائد گیاهی و انسانی کود مناسبی تهیه کرده و آن را برای حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار می دادند.

* هلند: این کشور اولین آشغال دانهای خود را در شهر آمستردام در سال ۱۴۷۳ بر پا کرد و اولین وسیله حمل مواد زائد در سال ۱۷۵۰ به نمایش در امد.

*  انگلستان: در سال ۱۸۷۶ اولین زباله سوز به علت اشکالاتی که در دفن زباله پیش آمده بود ساخته شد.

دوران نوین

در طول جنگ جهانی دوم نیز بازیافت فلزات، شیشه، ابریشم، کاغذ، البسه و چرم به طور موفقیت آمیزی در جامعه مورد توجه قرار گرفت و افراد خانه نشین مسؤولیت‌هایی برای اشتراک در کارهای جداسازی (جداسازی در مراکز تولید) پذیرفتند و سهمی از کمک در جنگ را به خود اختصاص دادند. به عنوان مثال نرخ بازیافت در آمریکا در دهه 1930 حدود هفت درصد مواد زاید جامد شهریشان بوده است.

از سال 1960 که بطری‌ها و ظروف پلاستیکی و کاغذی متداول شد به علت هزینه اولیه نوشابه‌هایی که در بطری های شیشه‌ای به فروش می‌رسیدند، بطری خالی به فروشنده برگردانده می‌شد. این کار فکر استفاده مجدد از مواد را رواج داد و باعث ترغیب و دلگرمی در جداسازی شیشه از انبوه زباله‌های شهری شد، در حالی که به عکس کارتن‌های کاغذی و بطری های پلاستیکی فقط حجم زباله‌ها را افزایش دادند که در نتیجه موضوع مدیریت و دفع پسماند مشکل‌تر شد.

از این پس برخی از بطری‌های پلاستیکی براساس هنر و سلیقه افراد مورد استفاده گوناگون قرار گرفت که از آن جمله سطل، بیلچه، گلدان و غیره را می‌توان نام برد، به طوری که میزان بازیافت در امریکا در دهه 1960 حدود 35/5 میلیون تن متریک (9/5 میلیون تن آمریکا) بوده است.

در دهه 1970 میلادی کشورهای پیشرفته و صنعتی با بحران جهانی نفت مواجه شدند، زیرا در آن سال کشورهای عرب صادر کننده نفت از صدور نفت به بازارهای غرب خودداری کردند و بهای نفت در بازار جهانی یکباره 4 برابر شد و این امر موجب گردید که ساکنان این کشورها لزوماً اتکای کمتر به نفت وارداتی و صرفه جویی در مصرف فرآورده‌های نفتی را عملاً تجربه کنند. جدا از پیامدهای زیانبار و منفی که این بحران بر اقتصاد و گردش چرخ‌های صنایع غرب داشته در مقابل اثرات مثبت قابل توجهی نیز به بار آورد که به قرار زیر است:

- تغییر رویه‌ مردم به سمت صرفه‌جویی و فرهنگ صحیح مصرف

- توجه به بازیابی مواد بازیافت پذیر از پسماندها

- روی آوری به صنایع پاک و پایدار انرژی و مواد

از دهه 1970 به طور جدی و علمی موضوع بازیافت مطرح گردید و با پیگیری‌های مستمر پیشرفت‌های چشمیگری به وقوع پیوست، به طوری که به طور مثال میزان بازیافت در امریکا در سال 2000 حدود 1/30 درصد بوده است که نسبت به دهه 1930 حدود 1/23 درصد رشد داشته است.

در پایان می‌توان اذعان نمود کشورهای موفق در امر مدیریت مواد زاید جامد و صنعت بازیافت عبارتند از آلمان، انگلیس، هلند، کانادا، دانمارک و.. یعنی همان کشورهای صنعتی و پیشرفته‌ای که اقتصادشان در اوایل دهه هفتاد میلادی در جریان بحران جهانی نفت بیشترین صدمه را دیده بود که آن عامل مشوقی برای جهت‌گیری کشورهای مذکور به سوی بازیافت و حفظ ذخایر و منابع طبیعی گردیده بود.

 استاندارد های تولید زباله در دنیا

شاید بتوان گفت که داستان دفن و محو زباله ها دیگر در جهان مدرن به پایان رسیده و راهی جز بازیافت آن باقی نمانده است. با پیشرفت تکنولوژی بازیافت ، بازیافت صنعتی زباله ها به مهم ترین چالش زیست محیطی و انسانی روزگار ما تبدیل شده که کشورهای مختلف رویه های متفاوتی را برای آن در پیش گرفته اند.

60 درصد زباله های خانگی بریتانیا قابل بازیافت یا تغییر کاربری است اما در انگلیس تنها 17.7 درصد زباله ها بازیافت می شوند و 78 درصد آن دفن می شوند. این در شرایطی است که روزانه بیش از 5.3  میلیون تن زباله در جهان تولید می شود که ایرانی ها با میانگین سرانه 700گرم ،40 هزار تن زباله در روز تولید می کنند.

این در حالی است که آلمانی ها روزانه 90 هزار تن تولید زباله دارند، که در نگاه نخست فاجعه به نظر می رسد. اما در کشورهای توسعه یافته ای همچون آلمان 80 درصد از زباله ها بازیافت می شود، در حالی که در ایران کمتر از 5 درصد زباله به چرخه استفاده باز می گردد و فاجعه درست از همین جا آغاز می شود، زمانی که با کوهی از زباله رو به روییم و نمی دانیم چه کنیم، در حالی که به طور متوسط کشورهای در حال توسعه، 5 درصد سرانه تولید ناخالص ملی خود را برای خدمات مدیریت ضایعات شهری هزینه می کنند.

ژاپن 5 درصداز بودجه شهرداری را به این امر اختصاص می دهد، در مالزی 70 درصد، در هند 86 درصد و در اندونزی 90 درصد هزینه مدیریت مواد زائد جامد شهری صرف جمع آوری ضایعات می شود. از سوی دیگر در کشورهای توسعه یافته خدمات جمع آوری محصولات قابل بازیافت بسار بالاست و تاسیسات فرآوری و بازیافت، بسیار پیشرفته و بازار محصولات بازیافتی ، بسیار گسترده است. در همین حال روش های عملی شده برای کاهش آسیبی که زباله ها به سلامت و محیط وارد می کنند کاملا شناخته شده هستند. در این میان اتحادیه اروپا همواره روی 4 اصل کاهش مواد اولیه، استفاده دوباره از تولیدات، بازیافت و احیای انرژی تاکید می کند.

سوئیس، مدیریت کامل بازیافت 

سوئیس به عنوان یکی از مهم ترین کشورهای مدافع بازیافت زباله، در سال 2008 توانست 50 درصد زباله های تولیدی مردمانش را بازیافت کند. این در شرایطی است که در این کشور بیش از 5 میلیون تن زباله شهری  تولید شد که در حدود نیمی از این زباله ها را بازیافت و نیم دیگر آن را در کوره های مخصوص زباله سوزاندند. این کشور با میزان بازیافت بیش از 50 درصد در بین کشورهای پیشرفته در این زمینه جای می گیرد. هر سوئیسی به طور میانگین 714 کیلو گرم در سال زباله تولید می کند.

در سوئیس هر سطل زباله برای این که از سوی رفتگران تخلیه یا دفع شود باید مجهز به یک برچسب ویژه باشد تا مشخص شود که هزینه مشمول مالیات، پرداخت شده است. بطری های پلاستیکی رایج ترین محفظه نوشیدنی ها در سوئیس هستند که 80 درصد آن ها بازیافت می شوند که بسیار بیشتر از  میانگین اروپا 20 تا 40 درصد است. از دیگر سو در این کشور 29 کوره مخصوص سوزاندن زباله وجود دارد که براساس آمار 63  میلیون تن زباله در سال 2008 سوزانده شده که 417 هزار تن آن مربوط به کشورهای مجاور بوده است.

در کشور ژاپن از زباله های خام خانگی برای تولید برق استفاده می شود و زباله های دیگر نیز بازیافت می شوند.

آمریکا، تلاش برای بازیافت بیشتر

در آمریکا تلاش برای کاهش زباله های خانگی و تجاری زیر نظر آژانس محافظت از محیط زیست آمریکا (EPA)  انجام می شود. آمریکایی ها 28 درصد زباله های خود را بازیافت می کنند که این میزان در سال گذشته تقریبا 2 برابر شده است . بازیافت انواع خاصی از زباله ها در این کشور افزایش بیشتری داشته است، به طوری که 42 درصد زباله های کاغذی ، 40 درصد بطری های پلاستیکی  نوشابه های غیر الکلی ،55 درصد قوطی های آلومینیومی نوشیدنی ها و 57 درصد بسته بندی های استیل بازیافت می شوند.

 میزان بازیافت زباله ها در ایالات مختلف آمریکا متفاوت است. در آلاسکا، وایومینگ و مونتانا کمتر از 9 درصد زباله ها بازیافت می شود در حالی که در نیویورک، ویرجینیا و 5 ایالات دیگر میزان بازیافت بیش از 40 درصد گزارش شده است.

آلمان، قهرمان محیط زیست جهان

آلمانی ها خود را قهرمان محیط زیست جهان می دانند. دیگر شکی نیست که این موضوع برای آن ها بسیار مهم است. جداسازی زباله های خانگی مدت هاست که امری بسیار مهم برای مردم آلمان است. در هر آپارتمان معمولا 5 سطل برای 5 نوع زباله وجود دارد که با رنگ های جداگانه مشخص شده اند. زرد برای بسته بندی ها (مانند کارتن های قدیمی شیر)، آبی برای کاغذ و مقوای نازک ، سطل های ویژه شیشه در 3 قسمت شیشه های روشن، قهوه ای و سبز و یک سطل برای مواد غذایی و گیاهی و سرانجام یک سطل سیاه برای سایر زباله ها که مناسب برای افرادی هم هست که حوصله جداسازی زباله ها را ندارند.

به لحاظ قانونی مردم آلمان ملزم به رساندن زباله های خاص مانند باطری و مواد شیمیایی به مراکز بازیافت هستند و اگر کسی این کار را نکند مرتکب جرمی اداری شده که البته در عمل به ندرت در این مورد پیگیرد قانونی رخ می دهد. این در حالی است که براساس نظر سنجی ها 90 درصد آلمانی ها با علاقه شخصی به جداسازی زباله می پردازند.

ژاپن، کسب ثروت از طلای کثیف

تازه ترین آمار وزارت محیط زیست ژاپن نشان می دهد که هر شهروند ژاپنی به طور میانگین روزانه یک هزار و 131 گرم زباله تولید می کند و این در حالی است که 20 درصد این زباله های تولید شده در ژاپن بازیافت می شوند. حجم تولید زباله خانگی در ژاپن در سال 1985 میلادی به بالاترین سطح رسیده بود اما پس از آن به دلیل افزایش آگاهی های عمومی درباره ضرورت حفظ محیط زیست، تولید زباله ، روند کاهشی به خود گرفت. در این کشور برای تسهیل در بازیافت زباله، زباله های خانگی به زباله های خشک ، تر  و قابل بازیافت دسته بندی می شوند.

از این رو در ژاپن نظم دقیقی برای دسته بندی کردن زباله های خانگی وجود داشته و براساس قوانین شهری، هر منطقه روزهای خاصی را برای دور ریختن زباله های مختلف در نظر گرفته است.

 برای نمونه زباله های خام آشپزخانه ،زباله های شیشه ای و ظروف پلاستیکی نوشابه ، زباله های فلزی از جنس آلومینیوم و زباله های مقوایی و روزنامه به طور جداگانه جمع آوری می شوند. کار جمع آوری زباله به بخش خصوصی واگذار شده است. در این کشور از زباله های خام خانگی برای تولید برق استفاده می شود و زباله های دیگر نیز بازیافت می شوند.

یونان، بزرگ ترین مرکز غیرفعال

یونان هر ساله یک میلیارد بطری پلاستیکی آب ، یک میلیارد بطری نوشیدنی غیر الکلی و یک میلیارد محفظه پلاستیکی شوینده را به عنوان زباله تولید می کند. به این ترتیب حدود یک پنجم زباله های تولید شده این کشور پلاستیک است که تنها یک درصد آن بازیافت می شود.

به گفته مقامات این سازمان، یونان در بحث بازیافت زباله حدود 15 سال عقب تر از سایر کشورهای اتحادیه است. جداسازی زباله برای مردم یونان چندان مهم نبوده و دولت می کوشد تا با تشویق شهروندان، خود را به استانداردهای اروپایی برساند. در نتیجه این روند، آتن، پایتخت این کشور در حال حاضر با بحران مدیریت زباله به دلیل نبود روش های جایگزین روبه روست.

این در حالی است که آتن بزرگ ترین مرکز بازیافت زباله در اروپا را در کنار محل دفن زباله های این شهر داراست که ساخت آن 75 میلیون یورو هزینه برده است اما به همان شکل رها شده و تا امروز فعالیت چندانی ندارد. در یونان 93 درصد زباله ها دفن می شوند.