شرایط روزه‌داری برای دیابتی‌ها

4/5 تا 5 میلیون دیابتی در کشور وجود دارند که بیشتر این بیماران تمایل دارند در ماه مبارک رمضان، روزه بگیرند اما روزه‌داری برای آنها شرایطی دارد که رعایت آن ضروری است.دیابتی‌ها باید در صورت تصمیم به روزه‌داری، قند خود را کنترل و آمادگی‌های لازم را کسب و از همه مهم‌تر با پزشک متخصص خود مشورت کنند.این بیماریان حتما باید برنامه غذایی خود در ماه رمضان را طبق توصیه پزشکان، تنظیم کنند زیرا توصیه‌های تغذیه‌ای کارشناسان تغذیه برای ماه مبارک رمضان فقط برای افراد سالم است و در مورد دیابتی‌ها صدق نمی‌کند.

در صورتی که فرد مبتلا به دیابت، به فشار خون کنترل نشده، بیماری‌های قلبی و عروقی، نارسایی قلبی، عوارض پیشرفته دیابت بر چشم، کلیه یا سیستم عصبی مبتلا نیست، در زمان حاضر هم قندخون او در حد قابل قبولی یعنی در حالت ناشتا کمتر از 140 و بعد از غذا کمتر از 180 است و در سه ماهه اخیر دچار افت قندخون یعنی قندخون کمتر از 60 یا افزایش شدید قندخون منجر به کما و بستری شدن در بیمارستان نشده است و همچنین داروهای تاثیرگذار روی هوشیاری را هم مصرف نمی‌کند، در صورت صلاحدید پزشک خود و انجام اصلاحات لازم پزشکی در مورد دوز داروهای خوراکی، اجازه روزه‌داری دارد.

مبتلایان به دیابت باید حتما از دو تا سه ماه قبل از روزه‌داری برای ارزیابی پزشکی و مشاوره به پزشک خود مراجعه کنند تا با انجام آزمایشات خون وضعیت قند آنان بررسی و کنترل شود.در صورت توانایی بیمار برای روزه‌داری، پزشک باید دوز داروهای خوراکی یا انسولین را با توجه به شرایط بیمار تنظیم کند و آموزش‌های لازم برای آگاهی از علایم افت یا افزایش قندخون، کاهش فشارخون و نحوه برخورد با آن‌ها، اندازه‌گیری قندخون در خانه با گلوکومتر (نام دستگاه اندازه‌گیری قند)، برنامه غذایی مناسب و فعالیت فیزیکی در زمان روزه‌داری را به بیمار ارایه دهد.

 هر بیمار دیابتی که روزه می‌گیرد بهتر است گلوکومتر داشته باشد و قبل از افطار، دو ساعت بعد از افطار و پیش از سحری، قند خون خود را اندازه‌گیری کند.در صورتی بیمار مبتلا به دیابت، گلوکومتر در دسترس ندارد، بهتر است آزمایش‌های خود را تحت نظارت پزشک و در زمان تعیین شده انجام دهد.بررسی قند خون ناشتا در ماه رمضان باید قبل از افطار صورت گیرد که این امر بسیار کمک‌کننده است.بهتر است مبتلایان به دیابت، افطاری خود را با یک غذای ساده مشابه صبحانه آغاز کنند و شام را به فاصله یک تا دو ساعت بعد، صرف کنندبیمار قبل از خوابیدن نیز می‌تواند غذای مختصری مانند عصرانه بخورد؛ و سپس سحری را هم حتما میل کند.

اگر میزان قند خون بیماران، پس از افطار بالای 250 بود، باید شب، 20 درصد غذای مصرفی را کم و تا زمانی که قند خونشان همچنان بالا است رژیم غذایی‌شان را کنترل کنند.این بیماران می‌توانند از مشاور تغذیه خود یا پزشک‌شان کمک بگیرند تا دچار مشکل نشوند. به هر حال متوجه باشند که اگر قند خون‌شان هنگام شب بالا باشد، نتایج مثبت روزه‌داری عاید آنان نخواهد شد.اگر میزان قند خون بیماران، بعد از سحری بالای 200 باشد، باید از مواد غذایی سحری خود 20 درصد کم کنند؛‌ اما اگر قند خونشان بالای 350 بود، توصیه می‌شود که اصلا روزه نگیرند و حتما با پزشک خود مشورت کنند.

بیماران دیابتی به طور کلی قرص‌های مصرفی صبح و ظهر را همزمان هنگام افطار و قرص شبانه را پیش از سحری مصرف کنند. البته اگر قند خون بیماری تحت کنترل باشد، ممکن است تحت نظارت پزشک بتوانند تعداد قرص‌هایشان را کم کنند.از آنجا که کم‌آبی طی روز می‌تواند به غلیظ شدن خون و بالاتر رفتن قند خون و عوارض دیگر منجر شود به ویژه در صورتی که معمولا قند خون بالا است، توصیه میشود حتما قرص به موقع مصرف شود واگر فراموش شد آن روز را روزه نگیرند.همچنین اگر مبتلایان دیابت برای خوردن سحری نتوانستند بیدار شوند، بهتر است از روزه‌گرفتن در آن روز منصرف شوند.

فعالیت بدنی مبتلایان دیابت باید در حد معمول باشد و استراحت زیاد به نفع آنها نیست. ضمن اینکه این افراد، امور نیازمند به فعالیت جسمی شدید را بهتر است بعد از ظهرها انجام ندهند تا از افت شدید قند خون پیشگیری کنند.ورزش سبک 10 تا 15 دقیقه‌‌ای هنگام صبح احتمالا برایشان مناسب است اما ورزش هنگام بعد از ظهر و قبل از افطار مشکل‌ساز خواهد شد؛ این بیماران باید در صورت امکان شب‌ها چند ساعت‌ بعد از افطار زمانی را به ورزش اختصاص دهند.بهتر است که مبتلایان دیابت، آب کافی بنوشند تا در طول روز دچار کمبود آب بدن نشوند.

توصیه می‌شود مبتلایان دیابت بعد از خوردن سحری و قبل از شروع روزه، حداقل یک تا دو لیوان آب بنوشند.روزه‌داران از مصرف غذاهای چرب و شور در وعده سحری پرهیز و از کاهو و گوجه‌فرنگی برای کاهش احساس تشنگی استفاده کنند.وعده سحری می‌تواند ویژگی یک صبحانه معمولی یا ناهار متوسط را داشته باشد و افرادی که غذای سرد می‌خورند، می‌توانند وعده‌ای مشابه صبحانه و کسانی که به غذای گرم عادت دارند می‌توانند وعده‌ای مانند ناهار میل کنند.بسیاری از افراد معتقدند هنگام سحری باید از مواد غذایی که انرژی بالایی دارند استفاده کنند تا در طول روز احساس گرسنگی نکنند به همین دلیل خوردن غذاهای چرب را ترجیح می‌دهند، ولی باید متوجه باشند که به دنبال مصرف مواد غذایی خیلی چرب، تشنگی شدیدی عارض و مشکلات عدیده‌ای برای آنان ایجاد می‌شود.

از سوی دیگر عده‌ای مواد قندی را ترجیح می‌دهند که باید به آنان این نکته را یادآوری کرد که مصرف مواد قندی و شیرینی به مقدار زیاد و در یک وعده، باعث افزایش ناگهانی هورمون انسولین در خون می‌شود و با توجه به این که این هورمون قند خون را کاهش می‌دهد ممکن است عوارضی چون سرگیجه، بی‌حالی، پرخاشگری، عصبانیت و ضعف ناگهانی برای فرد به وجود آید.از این رو بهتر است در وعده غذایی سحری از مواد غذایی استفاده شود که بتواند هم انرژی روزانه را تامین و هم از افت ناگهانی قند خون جلوگیری کند و مهم‌تر از همه این که باعث ایجاد تشنگی شدید نشود.برای جلوگیری از گرسنگی و تشنگی در طول روز بهتر است از تمام گروه‌های غذایی در وعده سحری مصرف شود.

مصرف میوه و سبزی تازه، علاوه بر تامین ویتامین‌ها و مواد مغذی، مقدار فیبر بالایی را نیز به بدن می‌رساند که هم از یبوست جلوگیری می‌کند و هم قسمتی از آب مورد نیاز بدن را نیز تأمین می‌کند.بهتر است در وعده سحر از مواد حاوی کلسیم مثل پنیر و شیر استفاده شود و نان‌های سبوس‌دار نیز گزینه بسیار مناسبی برای وعده سحری هستند.در وعده سحری می‌توان سالادی متشکل از سبزی‌های برگ سبز (کاهو، خیار و سبزی‌های معطر) به همراه مواد غذایی حاوی ویتامین ‌C نظیر گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه، لیمو ترش و همچنین هویج رنده‌شده یا جوانه گندم به همراه یک یا دو عدد گردو با اندکی روغن زیتون مصرف کرد.

نوشیدن مقدار زیاد چای در وعده سحری از ترس تشنگی به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود، زیرا زیاد نوشیدن چای موجب افزایش دفع ادرار و از دست رفتن املاح معدنی بدن می‌شود.برای جلوگیری از بروز تشنگی، مصرف آب، چای کمرنگ، آب میوه، میوه‌ها و سبزی‌های آب‌دار و به خصوص شیرکم چرب در افراد مسنی که روزه می‌گیرند، بسیار با اهمیت است.مایعات را می‌توان در مدت زمان افطار تا سحر مورد استفاده قرار داد،روزه‌داران به حتم برای صرف سحری، کمی زودتر از خواب برخیزند تا هم ضمن استفاده از برکات معنوی ساعات سحر و مناجات، بدون عجله و با آرامش سحری بخورند و حتی اگر میل به خوردن غذا ندارند، مصرف آب، چای و شیر را فراموش نکنند.با توجه به ساعات طولانی گرسنگی در روز، باید غذاهای حاوی فیبر زیاد را مصرف کرد که به کندی و دیرهضم می‌شوند.

غذاهای دیرهضم به طور معمول هشت ساعت در دستگاه گوارش می‌مانند، در حالی که غذاهای زودهضم فقط سه تا چهار ساعت در معده باقی می‌مانند و فرد خیلی زود احساس گرسنگی می‌کند.نباید فراموش کرد که پرخوری هنگام سحر نه‌تنها از احساس گرسنگی در ساعات انتهایی روز جلوگیری نمی‌کند، بلکه در ساعات ابتدایی بعد از سحر، فشار زیادی را به معده و دستگاه گوارشی وارد می‌آورد که سبب بروز علایمی نظیر سوءهاضمه، درد و نفخ معده می‌شود.در وعده سحری می‌توان از مواد غذایی پروتئین‌دار استفاده کرد،در سحری نباید از چندین نوع غذای پختنی استفاده کرد و فرد به جای آنکه معده خود را از چندین نوع غذای پختنی پرکند می‌تواند از میوه، سبزی، صیفی و نوشیدنی‌های سالم مصرف کند.باید غذاها را خوب جوید زیرا بزاق قلیایی در اثر خوب جویدن غذا، حالت اسیدی آن را تبدیل به قلیایی می‌کند.روزه‌داران از خوردن غذاهای دارای مواد افزودنی مانند مواد رنگی مصنوعی، طعم‌دهنده، مواد نگهدارنده و نیز از مواد غذایی تصفیه شده که عوارض متعدد غیرقابل جبرانی دارند و برخی نیز باعث خستگی روزانه می‌شوند،  پرهیز کنند.روزه‌داران علاوه بر پرهیز از مصرف غذاهای شور باید غذاهای پرادویه نیز نخورند.

توصیه های غذایی در ماه رمضان

در حالت عادی،‌ همواره مقداری از چربی مواد غذایی در نقاط مختلف بدن ذخیره می شود، به مرور زمان این چربی ها فشرده شده و احتمال اینکه مورد استفاده مجدد قرار بگیرند بسیار کمتر می شود. روزه داری حتی در افراد لاغر و یا با وزن طبیعی، به بدن فرصتی می دهد تا این چربی ها را از ذخایر آن آزاد کرده و مصرف نماید و پس از پایان روزه داری، ذخا‌یر تحلیل رفته، جایگزین می شود.اثرات روزه در سلامت جسم دارد را می توان کاهش وزن با سوخت و ساز چربی های اضافی و نو شدن ذخایر چربی بدن، کاهش کلسترول و LDL و افزایش HDL خون، استراحت دستگاه گوارش و بهبود عملکرد آن، افزایش مقاومت بدن در برابر بیماریها، افزایش اعتماد به نفس و شادابی و کاهش اضطراب و افسردگی، کاهش و کنترل عوامل خطر بیماریهای قلبی عروقی مانند فشار خون بالا و چربی خون بالا، کاهش و کنترل بروز علائم حساسیت و آلرژی، کمک در ترک عادت های غلط مانند کشیدن سیگار و پرخوری برشمرد.

رژیم غذایی این ماه نباید با رژیم افراد در شرایط عادی، تفاوت داشته باشد چرا که تغییر ناگهانی عادت تغذیه ای، بسیار خطرناک است. هر ساله پس از ماه رمضان، افراد افزایش وزن پیدا می کنند و یا ضعیف و دچار بیماری های گوارشی می شوند که پرخوری و بدخوری دلیل عمده این عوارض است.  مصرف تمام مواد غذایی باید روی اصول و برنامه باشد مثلاَ مصرف بالای لبنیات بدون مصرف آب به میزان کافی،‌ احتمال ایجاد سنگ های مجاری ادراری را بسیار افزایش می دهد. همچنین مصرف مواد پروتئینی (گوشت ،‌ مرغ ، ماهی)‌ به تنهایی کافی نیست، بلکه در کنار آنها باید از سبزیجات،‌ سالاد،‌ آب و حبوبات استفاده کرد تا از یبوست جلوگیری شود و باید در نظر داشت که مصرف غذاهای پروتئینی باعث تشنگی می شود. در خصوص کودکان و نوجوانانی که برای اولین بار روزه می گیرند باید تمام مواد غذایی در رژیم غذایی آنها گنجانده شود. این نوجوانان باید در وعده سحر به مقدار کافی غذا بخورند. نکته ای که باید مورد توجه قرار داد این است که به دلیل ساعات طولانی گرسنگی باید از غذاهای دیرهضم استفاده نمود و از غذاهای زودهضم پرهیز کرد، چرا که فرد سریعتر احساس گرسنگی می کند. غذاهای دیر هضم: حبوبات و غلات مثل جو ، گندم ، جوی دو سر،‌ لوبیا،‌ عدس،‌ آرد سبوسدار،‌ برنج با پوست، سیب زمینی و... غذاهای زود هضم:‌ غذاهای حاوی قند، آرد سفید و...

توصیه های غذایی در زمان افطار
با توجه به کاهش فعالیت دستگاه گوارش در زمان روزه داری مصرف سریع مواد غذایی سنگین با حجم زیاد می تواند موجب بروز ناراحتی های گوارشی شود. بهترین نوع افطاری ، نان ،‌ پنیر ، سبزی و مایعات است. افطار را با مایعات گرم مانند چای کمرنگ یا شیر گرم، هلیم کم روغن به همراه خرما یا کشمش، عسل و به طور کلی با یک قند طبیعی آغاز کنید. برای جلوگیری از اختلال در هضم  غذا در هنگام افطار آب زیاد ننوشید و کمبود آب بدن را با نوشیدن مایعات کافی بعد از افطار تا  زمان خواب جبران نمایید. از مصرف نوشابه های گازدار، مایعات سرد یا مایعات خیلی داغ پرهیز نمایید. خوردن حداقل یک لیوان شیر یا معادل آن ماست، ‌خوردن پنیر،‌ گوشت یا تخم مرغ در افطاری و غذاهای متداول خانواده ها (غذای شام در ماه های غیر رمضان) به عنوان افطاری و یک غذای دیگر در سحری سفارش می شود. خرما و کشمش را جایگزین زولبیا و بامیه کنید. به این ترتیب اشتها کنترل می شود. باید نوجوانان از خوردن غذاهای پر حجم اما  کم کالری و آبکی در افطار خودداری کنند. بهتر است بین زمان افطار و شام کمی فاصله باشد. سعی نکنید حذف وعده ناهار را در زمان افطار جبران کنید، زیرا عوارض پرخوری در روزه داری دو چندان بوده و موجب سنگینی، احساس کلافگی، خواب آلودگی و گاهی سوء هاضمه می شود.

از مصرف غذاهای شور و چرب خودداری کنید. از میوه جات و دیگر میان وعده های غذایی در فاصله افطار تا سحر استفـاده نمایید. در وعـده های غذایی سحر و افطار مصرف سبزیجات و لبنیات توصیه می شود. ابتدا روزه را با غذاهای سبک مثل سوپ و آش افطار کنید و بعد از حدود دو ساعت شام بخورید، چرا که معده در ابتدا به هضم غذاهای ساده می پردازد و دیگر دچار مشکل نمی شود. خوردن چای شیرین کمرنگ،‌ فرنی  و حلیم بی روغن در آغاز افطار مناسب است. آش رشته یا غذاهای مشابه آن که پر حجم و تا حدودی دیرهضم هستند مناسب افطار نیستند و سبب ترش کردن و احساس ناخوشایند ناشی از اختلالات هضم می شوند. اگر تخم مرغ میل می کنید در درجه اول به صورت آب پز سفت و در درجه دوم نیم بند باشد. گفتنی است نیمرو دیرهضم تر از تخم مرغ آب پز است.
 
توصیه های غذایی در زمان سحر
وعده غذایی سحر را فراموش نکنید. مصرف غذا در سحر برای نوجوانان در حال رشد الزامی است. در وعده سحر حتماً غذاهای گرم  و تازه، کم چرب، کم نمک و کم روغن مصرف نمایید. برای میل غذا در هنگام سحـر به اندازه کافی وقت بگذارید و از تند خوردن و پرخوری پرهیز نمایید. از نوشیدن دوغ (به جهت نمک و چربی موجود در آن)، نوشابه های گازدار و نوشیدنی های شیرین خودداری کنید. از غذاهایی که دارای قندهای مرکب هستند مثل میوه جات و غذاهای حاوی فیبر مثل سبزیجات بیشتر استفـاده نمایید. از مواد غذایی سرخ کرده، پرچرب و شور پرهیز گردد، زیرا باعث سوء هاضمه، سوزش سردل و تشنگی در طول روز می شود. از غلات و حبوبات به میزان دلخواه در ترکیبات غذایی سحری استفاده نمایید. بلافاصله بعد از صرف غذا نخوابید و برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش، چند دقیقه پیاده روی نمایید. برای کاهش تشنگی می توانید از لیمو ترش، ماست و سبزی خوردن استفاده کنید. در هنگام سحر از خوردن غذاهای خشک مانند کوکو سیب زمینی، کوکو سبزی، کتلت، انواع کباب و همچنین از مصرف زولبیا و بامیه، حلواهای شیرین و چرب، غذاهایی که با ادویه جات زیاد تهیه می شوند، سس مایونز، خامه، سوسیس، کالباس و دیگر غذاهای آماده بپرهیزید. از خوردن چای زیاد خصوصاً پررنگ در هنگام سحر و نیز قهوه خودداری نمایید زیرا باعث دفع ادرار زیاد و موجب تشنگی در طول روز می شوند.

در ماه رمضان، دور این غذاها را خط بکشید!

روزه گرفتن در روزهای گرم و بلند تابستان کمی با فصل‌های دیگر فرق دارد. زود تشنه می‌شوید و اگر شاغل باشید در طول روز با کاهش میزان انرژی و فعالیت‌های جسمی روبه رو می شوید. روزه عبادت و تمرینی برای تحمل سختی‌هاست و اگر نکات روزه‌داری را خوب به کار نبرید روزهای سختی را پشت‌سر خواهید گذاشت. پس اگر می‌خواهید ماه رمضان را با سلامت کامل پشت‌سر بگذارید،ما، راه‌های مفیدی را برای سلامت شما در این ماه پیشنهاد می‌کنیم.
  
نخوردن سحری ممنوع

خیلی‌ها بدون خوردن سحری روزه می‌گیرند و اصلا به ضررهای این کار فکر نمی‌کنند. نخوردن غذا در وعده سحر، به بدن آسیب می‌رساند و باعث طولانی شدن گرسنگی و ضعف شدید طی روز می‌شود. اگر عادت دارید بدون خوردن سحری روزه بگیرید باید بدانید با دست خودتان باعث آسیب دستگاه گوارش‌تان مخصوصا معده و روده‌ها می‌شوید. پس تنبلی را کنار بگذارید و بدون سحری روزه نگیرید.

زیاده‌روی نکنید

زیاد خوردن در روزهای معمولی سال خوب نیست چه برسد به ماه رمضان که سیستم گوارشی بدن ساعت‌هایی را بدون مواد غذایی می‌گذراند. اگر فکر می‌کنید هر چه بیشتر بخورید دیر‌تر گرسنه‌تان می‌شود اشتباه می‌کنید. در خوردن وعده سحری و افطاری باید حد اعتدال رعایت شود. غذا و آب را به اندازه‌ای بخورید که بدن‌تان نیاز دارد. با رعایت نکاتی مانند رعایت قدرت هضم، رعایت عادت‌های غذایی و داشتن نشاط پس از غذا خوردن و خوردن وعده‌های سحری و افطاری باعث سلامت معده و بدن، رشد بیشتر عقل و سبکی بیشتر جسم‌تان می‌شوید.



متناسب با مزاج‌  بخورید

رعایت اصول بنیادین درست خوردن و درست آشامیدن که در همه حال توصیه می‌شود، در ماه مبارک رمضان و به‌ویژه در روزهای بلند و گرم سال، اهمیت بیشتری دارد. دقت کنید از غذاهایی استفاده کنید که با مزاج‌تان متناسب است. برای شروع نخست سراغ غذای لطیف و سبک‌تر بروید. هرگز قبل و بعد از غذا یا بین غذا آب ننوشید. غذای‌تان را خوب بجوید و پرخوری نکنید و همه چیز هم نخورید. 

افزایش رطوبت بدن

برای کاهش عطش و مقابله با خشکی بدن در ساعات روزه‌داری، می‌توانید از ماءالشعیر طبیعی استفاده کنید. اگر بر اثر گرمی مفرط مزاج قلب، معده، کبد یا تولید حرارت مفرط در بدن و بر اثر تعب جسمی یا روانی طی ساعات روزه‌داری، دچار تشنگی شدید و کاهش رطوبت بدن می‌شوید، می‌توانید با مصرف ماءالشعیر طبیعی به جای آب و چای در سحر و ساعات پس از افطار، عوارض ناخواسته احتمالی را کاهش دهید.

گیاهی برای تقویت بنیه

در روزهای گرم سال به‌ویژه روزهایی‌ که روزه‌ می‌گیرید، از خوردن میوه‌های گرمسیری مانند موز و انبه (و کمتر آناناس) پرهیز کنید چراکه زیاده‌روی در خوردن آنها موجب افزایش غلظت خون می‌شود. گلاب، هم برای تقویت معده و دهانه آن و همچنین تقویت روح و قوا هنگام افطار بسیار مناسب است.

معده را تقویت کنید

خوردن کمی شله‌زرد، فرنی یا شیربرنج برای شروع افطار خوب است. اگر معده مرطوبی دارید روی آنها کمی دارچین و سیاه‌دانه بریزید. بد نیست که برای تقویت دهانه معده، همراه با فرنی، شله‌زرد یا شیر‌برنج‌تان کمی مربا بخورید. البته شاید برای کسانی که گرمی و خشکی زیادی در معده دارند، سوپ‌جو همراه با آلوبخارا مناسب‌تر باشد البته به شرطی که در آن قارچ نریزند. برای گرم‌مزاجانی که دچار ریزش صفرا به معده هستند (مثلا احساس سوزش یا درد گزنده‌ای سر معده دارند، دهان‌شان خیلی بدبوست، تحریک‌پذیر و عصبی شده‌اند)، شربت سکنجبین ولرم در شروع کار بسیار مفید است تا معده را از صفرا بشوید.

غذایی برای رفع عطش

برای کاهش تشنگی و عطش در ماه رمضان می‌توانید از شربت‌های سرکه‌شیره، سکنجبین یا شربت آبلیمو در وعده‌های سحری یا افطاری استفاده کنید. نوشیدن کمی عرق کاسنی به تنهایی یا همراه با یک قاشق چای‌خوری تخم خرفه در وعده سحری هم برای کاهش تشنگی در طول روز به شما کمک می‌کند. توصیه می‌کنیم اگر خیلی تشنه می‌شوید، خوردن خورش‌های همراه با آلو و زرشک را در وعده سحری فراموش نکنید. در طول ساعات روزه‌داری هم می‌توانید عطش خود را با بوییدن سیب گلاب، خیار یا لیمو، اسپری کردن گلاب خنک در فضای اتاق، شست‌وشوی سر و گردن و سینه با آب خنک و تنفس هوا و نسیم خنک که حرارت زاید قلب را کم می‌کند، کاهش دهید.

روزه را چطور باز کنیم ؟

از نیم ساعت پیش از افطار، کمی از چهار مغز بادام، گردو، فندق و پسته، به اندازه یک قاشق غذاخوری بکوبید (طوری که پودر نشود) و آن را در یک لیوان شیر داغ بخیسانید و مخلوط را با کمی شکر یا عسل شیرین کنید یا یکی، دو خرمای بدون هسته به آن اضافه کنید. در زمان افطار ابتدا خرما میل کنید و سپس مخلوط را هم بزنید و قاشق قاشق با کمی نان برشته‌ شده، بخورید. یادتان باشد اگر خواستید خوراک دیگری بخورید، دست‌کم با یک ساعت فاصله بخورید.

نوشیدنی سنتی تهیه کنید

نوشیدن این مایع بهتر از هر نوشیدنی دیگری می‌تواند در برابر استرس گرمایی و تشنگی و تحلیل رطوبت بدن، شما را محافظت کند. اگر معده سرد یا تری دارید بهتر است در هر لیوان آن یک قاشق مرباخوری عسل حل کنید و سپس بنوشید. ماءالشعیر طبیعی نباید غلیظ و ژله‌ای شود وگرنه تاثیر آن معکوس خواهد شد. اگر جو کاملا مرغوب و مناسب باشد، رنگ ماءالشعیر به سرخ ملایم و کمرنگ مایل می‌شود. هنگام مصرف عادی، ماءالشعیر را تکان دهید تا دُردی و بخش رقیق آن با هم مخلوط و بخش غذایی ماءالشعیر هم خورده شود. 

برای تهیه این ماء الشعیر سنتی 50 گرم جوی پوست‌کنده سالم (نه پرک و نه نیمکوب) را با چهار لیوان آب (یک لیتر)، با حرارت ملایم، آهسته بجوشانید تا وقتی که جوها به حالت شکفته و کاملا پخته برسند. این زمان به‌طور متوسط 40 تا 50 دقیقه طول می‌کشد. پس از آن، تا این ترکیب سرد نشده، آن را صاف کنید و در جای خنک قرار دهید تا سرد شود. از این چهار لیوان، بیش از سه لیوان آب‌جو به دست می‌آید که حداکثر دو روز در یخچال قابل نگهداری است. 

اگر از نوشیدن ماءالشعیر همراه با رسوب آن خوش‌تان نمی‌آید، فقط قسمت آبکی رقیق بالای آن را بنوشید و دُردی آن را دور بریزید، بدین ترتیب از کیفیت سردی‌ و تری‌بخشی ماءالشعیر طبیعی بهره‌مند می‌شوید ولی از ماده مغذی آن سودی نمی‌برید. مصرف این فرآورده خانگی، به کسانی‌که مزاج گرم و خشک دارند کمک می‌کند تا از خشکی و زردی رنگ پوست بدن، گود افتادگی چشم‌ها، یبوست، غلظت خون، تحریک‌پذیری عصبی و آزردگی‌های کلیوی احتمالی دور بمانند.

تدابیر سنتی را آویزه گوش کنید

غذا باید براساس فصل و ماه انتخاب شود. یادتان باشد که در فصل گرم سال دستگاه گوارش انسان ضعیف می‌شود و به همین‌دلیل است که ایرانیان از دیرباز در تابستان و روزهای گرم سال غذاهای سبک با مزاج معتدل مایل به خنک مانند آب‌دوغ‌خیار می‌خوردند. روزه‌های بلند تابستانه دستگاه گوارش را ضعیف‌تر می‌کند پس رعایت تدابیر خوردن و آشامیدن در روزه‌داری، بسیار مهم‌ و لازم است. ابتدا از شرایط بدنی و مزاجی خود مطلع شوید و پس از آن غذاهای مناسب فصل را انتخاب کنید؛ مثلا غذاهای خیلی سنگین مانند کله‌پاچه، حلیم، آبگوشت یا غذاهای خیلی گرم و خیلی شیرین یا تند را از برنامه غذایی این ماه‌تان حذف کنید.

تشنگی در ماه رمضان

اگر در ماه رمضان غذاهای ادویه‌دار گرم و خشک، غذاهای مولد صفرا، خوراک‌های چرب و سرخ‌کردنی بخورید، شک نکنید که طی روز تشنگی امان‌تان را می‌برد. کارهای بدنی زیاد و سنگین، گرمای روز و تابش آفتاب، بوها، فکر و خیال، استرس‌ و احساساتی که موجب افزایش گرما در مغز و قلب و معده و کبد می‌شود همگی دلایلی هستند که شما را در روز تشنه‌تر می‌کنند. 

پرخوری و شیرینی‌ ممنوع

باتوجه به طولانی بودن روزهای تابستان و فاصله کم وعده‌های افطاری و شام با سحری، از پرخوری در زمان افطار و پس از آن پرهیز کنید، در صورت رعایت نکردن دچار ناراحتی‌های گوارشی می‌شوید. در روزهای ماه مبارک بهتر است کمتر از شیرینی‌ها، به‌ویژه شیرینی‌هایی مانند زولبیا و بامیه یا پشمک استفاده کنید. توصیه شده در مناطقی که درخت نخل رشد نمی‌کند، از مصرف زیاد خرما پرهیز شود ولی در مناطق خرماخیز زیاد خوردن آن منعی ندارد.

دور این غذاها خط بکشید

 تا می‌توانید از خوردن خوراکی‌های چرب، مخصوصا در وعده سحری، پرهیز کنید چون باعث عطش و تشنگی زیاد طی روز می‌شود. اما اگر گاهی غذای چرب می‌خورید کافی ا‌ست پس از ‌آن (به‌ویژه در وعده افطار) کمی پودر رازیانه را با نبات در آب مخلوط کنید و بنوشید تا عوارض آن را کم کند و به گوارش بهتر خوراک کمک کند.

کی شام بخوریم ؟

باز کردن روزه و آغاز یکباره افطار با خوراک‌های سنگین معمول، به‌ویژه در افراد گرم‌مزاج و کسانی‌‌ که معده‌های گرمی دارند، به بدن آسیب می‌رساند. هر مزاجی که دارید برای باز کردن روزه، از یک استکان آب گرم و یک عدد خرما استفاده کنید و اگر خیلی احساس گرسنگی می‌کنید، دو تا سه لقمه غذا بخورید تا کمی گرسنگی‌تان رفع شود. شام را دست‌کم یک ساعت پس از افطار میل کنید.

روزه ، درمان بیماری های روح و جسم

روزه‌ از برنامه‌ های‌ مترقی‌ و متعالی‌ دین‌ مبین‌ اسلام‌ و ضامن‌ سعادت‌ دنیا و آخرت، بهداشت‌ جسم، و تزکیهِ نفس‌ و اخلاق‌ است.

روزه‌ در لغت‌ به‌ معنای‌ امساک‌ و ترک‌ مطلق‌ چیزها اعم‌ از خوردنی‌ و آشامیدنی‌ یا هر عمل‌ ناپسند است. این‌ فریضه‌ از نظر جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، روانی، بهداشتی‌ و... فضایل‌ فراوان‌ دارد.

اثر روزه‌ در ازدیاد حافظه‌ یک‌ تأثیر فیزیولوژیک‌ است‌ که‌ در نتیجهِ رسیدن‌ غذای‌ پاک‌ به‌ سلول‌های‌ مغز بعد از چند ساعت‌ بی‌ غذایی‌ رخ‌ می ‌دهد.

روزه‌ و بهداشت‌ فردی‌

روزه‌ از نظر بهداشت‌ جسم‌ و سلامت‌ بدن‌ دارای‌ فواید فراوانی‌ است. این‌ عمل‌ در سلامت‌ معده‌ و پاکسازی‌ آن‌ از انواع‌ غذاها که‌ موجب‌ بیماری‌ هستند اثرات‌ فوق‌العاده‌ دارد.

پیامبر اسلام (ص) فرمود: معده‌ مرکز و خانه‌ هر دردی‌ است‌ و پرهیز از غذاهای‌ نامناسب‌ و زیادخوری، اساس‌ و رأس‌ هر داروی‌ شفابخش‌ است. همچنین‌ ایشان‌ فرموده‌اند:روزه‌ بگیرید تا سالم‌ بمانید.

برای‌ بهداشت‌ و تندرستی، باید غذا کمتر مصرف‌ شود و هنوز اشتها تمام‌ نشده، دست‌ از غذاخوردن‌ کشید. به‌ تجربه‌ ثابت‌ شده‌ است، افرادی‌ که‌ کم‌ می‌ خورند از کسانی‌ که‌ همیشه‌ سیر می‌ خورند سالم‌ ترند.

یکی‌ از دانشمندان‌ روم‌ می ‌گوید: اولین‌ بیماری‌ مربوط‌ به‌ پرخوری‌ بود و نخستین‌ درمان‌ نیز روزه‌ گرفتن‌ است. یک‌ پزشک‌ مصری‌ نیز در 3600 سال‌ قبل‌ به‌ طنز گفته‌ است: انسان‌ پرخور با یک‌ چهارم‌ غذایی‌ که‌ می‌خورد زنده‌ می ‌ماند و با سه‌ چهارم‌ دیگر آن‌ پزشکان‌ امرار معاش‌ می ‌کنند! به‌ بیانی‌ اغلب‌ این‌ پرخورها هستند که‌ با بیماری‌های‌ خود کیسه‌ اطبا را پر می‌ کنند.

دکتر کارل‌ امریکایی‌ می‌ نویسد: هر شخص‌ بیمار باید هر سال‌ مدتی‌ از خوردن‌ غذا بپرهیزد، زیرا مادامی‌ که‌ غذا به‌ بدن‌ می‌ رسد میکروب‌ها در حال‌ رشد هستند، ولی‌ هنگامی‌ که‌ از غذا پرهیز می‌شود، میکروب‌ها رو به‌ ضعف‌ می‌ روند. روزه ‌ای‌ که‌ اسلام‌ واجب‌ کرده‌ بزرگترین‌ ضامن‌ سلامتی‌ بدن‌ است.

روزه‌ درمانی‌ در مورد اکثر بیماری‌های‌ حاد و مزمن‌ تجویز می شود؛ از جمله : فشارخون‌ زیاد  ، تصلب‌ شرایین‌، گرفتگی‌ مجاری‌ خون‌ و لنف‌، آسم‌ ، آنژین‌ قلبی‌، سرطان‌ خون‌، بیماری‌های‌ عصبی‌، چاقی‌، نقرس‌، ورم‌ مفاصل‌، انواع‌ روماتیسم‌، بیماری‌ های کبدی‌، ورم‌ کیسه‌ صفرا، بیماری‌های‌ معده‌ و روده‌، یبوست‌ مزمن‌، ورم‌ لوزهِ مزمن، زکام‌های‌ حلق‌ و بینی‌، ناراحتی‌های‌ کلیه‌ و مثانه‌، بیماری‌های‌ زنان‌، بیماری‌های‌ مزمن‌ پوستی‌، اختلالات‌ عصبی‌ ( افسردگی ، میگرن ، وسواس ).

روزه‌ و نظرات‌ برخی‌ دانشمندان‌

- دکتر ژان‌ فروموزان: ذخایر گلیکوژن‌ کبدی‌ و پروتئین‌ خون‌ و ذخیره‌ چربی‌ که‌ در مرد 30 درصد و در زن‌ 20 درصد است‌ برای‌ یک‌ ماه‌ بدن‌ کافی‌ است؛ بنابراین‌ طبق‌ نتایج‌ موجود پزشکی‌ در یک‌ ماه‌ روزه‌ ، از نظر بهداشتی‌ خللی‌ در بدن‌ انسان‌ به‌ وجود نمی ‌آید.

وی‌ همچنین‌ روش‌ معالجه‌ با روزه‌ را «شست‌ و شوی‌ احشاء» تعبیر می ‌کند و می‌ گوید: در آغاز روزه‌داری‌ زبان‌ باردار است، عرق‌ بدن‌ زیاد است، دهان‌ بو می ‌گیرد، گاه‌ آب‌ از بینی‌ راه‌ می‌ افتد و همه‌ این‌ها علامت‌ شست ‌و شوی‌ کامل‌ بدن‌ است. بعد از سه‌ الی چهار روز بو برطرف‌ می‌ شود، اسیداوریک‌ ادرار کاسته‌ می ‌شود و شخص‌ احساس‌ سبکی‌ و نشاط‌ فوق‌العاده‌ می‌ کند. در این‌ حال‌ اعضا هم‌ استراحتی‌ دارند.

- شهید دکتر سید رضا پاک ‌نژاد: طی‌ یک‌ ماه‌ روزه‌داری‌ آدمی‌ دارای‌ جسمی‌ تازه‌ و آزاد شده‌ از قید و بند سموم‌ خواهد شد.

 روزه‌ از نظر بهداشت‌ جسم‌ در تمام‌ سنین‌ با توجه‌ به‌ حالات‌ مختلف‌ و با رعایت‌ بعضی‌ بیماری‌ها و ناتوانی‌ها بسیار مفید و نافع‌ است؛ حتی‌ کودکان‌ از این‌ منافع‌ بی ‌بهره‌ نیستند؛ و با شرایط‌ ویژهِ خود می‌ توانند روزه‌ بگیرند.

- دکتر کارل‌ (امریکایی): بر لزوم‌ روزه ‌داری‌ در تمام‌ ادیان‌ تأکید شده‌ است. در روزه‌ ابتدا گرسنگی‌ و گاهی‌ نوعی‌ تحریک‌ عصبی‌ و بعد ضعف‌ احساس‌ می‌ شود. در عین‌ حال‌ تغییرات‌ مهمی‌ صورت‌ می ‌گیرد و بالاخره‌ تمام‌ اعضا مواد خاص‌ خود را برای‌ نگهداری‌ و تعادل‌ محیط‌ داخلی‌ و قلب‌ قربانی‌ می‌ کنند. به‌ این‌ ترتیب‌ روزه‌ تمام‌ بافت‌های‌ بدنی‌ را می ‌شوید و آنها را تازه‌ می ‌کند.

- دکتر گوئل‌ پا (فرانسوی): چهار پنجم‌ بیماری‌ها از تخمیر غذا در روده‌هاست‌ و همه‌ با روزه‌ اصلاح‌ می‌ شوند.

- دکتر تومانیانس: فایده‌ کم‌ خوردن‌ و پرهیز کردن‌ از غذاها در یک‌ مدت‌ کوتاه‌ آن‌ است‌ که‌ چون‌ معده‌ در مدت‌ یازده‌ ماه‌ مرتب‌ پر از غذا بوده، طی‌ یک‌ ماه‌ روزه‌ داری‌ مواد زاید آن‌ دفع‌ می ‌شود. همین‌ طور کبد که‌ برای‌ هضم‌ غذا مجبور است‌ دائماً صفرای‌ خود را مصرف‌ کند، در این‌ مدت‌ سی‌ روز، ترشحات‌ صفراوی‌ را صرف‌ حل‌ کردن‌ باقی مانده‌ غذای‌ جمع ‌آوری‌ شده‌ خواهد کرد. به‌علاوه، دستگاه‌ هاضمه‌ در نتیجه‌ کم‌ خوردن‌ غذا، اندکی‌ فراغت‌ حاصل‌ می ‌کند و رفع‌ خستگی‌ می ‌نماید.

- فیثاغورث‌ طبیب‌ و دانشمند بزرگ‌ یونانی، هنگام‌ مرگ، شاگردانش‌ را به‌ روزه‌ گرفتن‌ توصیه‌ کرد.

- در زمان‌ بقراط‌ ، اطبا بیماران‌ خود را که‌ به‌ بیماری‌ سخت‌ دچار بودند از غذا خوردن‌ منع‌ می‌ کردند.

- آلکسی‌ سوفورین‌ (طبیب‌ روسی) کتابی‌ به‌ نام‌ امساک‌ در غذا به‌ رشته‌ تحریر درآورده‌ که‌ در آن‌ مدت‌ روزهِ طبی چهل‌ روز تمام‌ است؛ روزه‌ای‌ که‌ نه‌ سحری‌ دارد و نه‌ افطاری. تنها چیزی‌ که‌ روزه‌دار مجاز است‌ بخورد فقط‌ آب، آب‌ میوه‌ و چای‌ است. او معتقد است‌ حتی‌ مسلولین‌ که‌ نیاز به‌ تقویت‌ بیشتری‌ دارند اگر این‌ رژیم‌ عجیب‌ را بگیرند به‌ سرعت‌ غیرقابل‌ تصوری‌ بهبود خواهند یافت!

وی‌ همچنین‌ می‌ گوید: انواع‌ بیماری‌ها از غذاهای‌ زاید که‌ از معده‌ می‌ گذرند و در بدن‌ تحلیل‌ نمی ‌شوند سرچشمه‌ می‌ گیرند. این‌ مواد غذایی‌ اضافی‌ عفونت‌هایی‌ تولید می‌ کنند که‌ بهترین‌ شرایط‌ را برای‌ رشد و نمو میکرب‌ها و باکتری‌ها فراهم‌ می‌ سازند و درمان‌ همه‌ آنها از طریق‌ گرسنگی‌ و امساک‌ از غذا صورت‌ می ‌گیرد.

ریاضت‌ نفس‌

مرتاضان‌ و کسانی‌ که‌ در پی‌ ترقی‌ و تعالی‌ روحی‌ هستند از تغذیه‌ خویش‌ از نظر کیفیت‌ و کمیت‌ می‌ کاهند، تا آنجا که‌ برای‌ مثال‌ در طول‌ روز و شب‌ به‌ یک‌ عدد بادام‌ اکتفا می‌ کنند، یا فقط‌ غذای‌ نباتی‌ مصرف‌ می ‌کنند و از خوردن‌ گوشت‌ حیوانی‌ می ‌پرهیزند، تا بتوانند به‌ هدف‌ عالی‌ خود که‌ همانا ترقی‌ روح‌ و پرورش‌ آن‌ است‌ برسند.

روزه‌ و تقویت‌ حافظه‌

روان شناسان‌ عصر حاضر دستوراتی‌ برای‌ تقویت‌ حافظه‌ می‌ دهند؛ اما کسانی‌ که‌ روزه‌ می‌ گیرند نیازی‌ به‌ تمرینات‌ تقویت‌ حافظه‌ ندارند؛ زیرا یکی‌ از فواید روزه‌ ، تقویت‌ حافظه‌ است.

از قول‌ حضرت‌ امیرالمؤمنین (ع) آمده‌ است‌ سه‌ چیز حافظه‌ را تقویت‌ می ‌کند:

1. مسواک‌کردن‌ دندان‌ها

2. روزه‌ داشتن‌

3. خواندن‌ قرآن.

اثر روزه‌ در ازدیاد حافظه‌ یک‌ تأثیر فیزیولوژیک‌ است‌ که‌ در نتیجهِ رسیدن‌ غذای‌ پاک‌ به‌ سلول‌های‌ مغز بعد از چند ساعت‌ بی‌ غذایی‌ رخ‌ می ‌دهد.

مبارزه‌ با چاقی‌ در اسلام‌

در اسلام‌ یک‌ روش‌ برای‌ پیشگیری‌ از ازدیاد چربی‌ در بدن‌ ، مبارزهِ روزانه‌ است؛ به‌ این‌ ترتیب‌ که‌ وعده‌های‌ غذایی‌ باید مورد توجه‌ قرار گیرد؛ مستحب‌ است‌ نیم ‌سیر از سر سفره‌ برخاستن.

دنیای‌ غرب‌ نیز پس‌ از طی‌ مراحل‌ علمی‌ و تجربی‌ و بررسی‌ بیماری‌ های‌ تصلب‌ شرایین، ازدیاد کلسترول‌ خون‌ و چاقی‌ به‌ این‌ نتیجه‌ رسید که‌ نباید رژیم‌ گرفت‌ بلکه‌ باید همه‌ چیز را خورد ولی‌ به‌ مقدار کم .

روش‌ دیگر در اسلام‌ برای‌ مقابله‌ با چاقی‌ ،مبارزهِ سالانه‌ است؛ که‌ تحت‌ عنوان‌ روزه‌ ماه‌ رمضان‌ بر مسلمانان‌ واجب‌ شمرده‌ می‌شود. به‌ این‌ ترتیب، کسانی‌ که‌ طی‌ سال‌ به‌ هر علت‌ - اعم‌ از طمع، غفلت، پرخوری‌ یا شکم ‌پرستی‌ - ذخایر بدن‌ خود را افزایش‌ می‌ دهند، فرصت‌ بیابند در مدت‌ یک‌ ماه‌ روزه ‌داری‌ به ‌تدریج‌ و بدون‌ هیچ‌ گونه‌ عارضه‌ جانبی‌ بار بدن‌ را سبک‌ کنند و چربی ‌های‌ ذخیره‌ را بسوزانند.

یک‌ تحلیل‌ طبی‌ از روزه‌

پرهیز از خوردن‌ و آشامیدن‌ در ایام‌ روزه‌ یکی‌ از راه‌های‌ مؤثر برای‌ تندرستی‌ است؛ زیرا وقتی‌ انسان‌ مدتی‌ از خوراک‌ عادی‌ روزانه‌ دست‌ کشید و در تغذیه‌ خود تخفیف‌ داد، به ‌طبع‌ اشتها و میل‌ به‌ غذا پیدا می‌ کند. در نتیجه‌ مواد شیمیایی‌ خوراک‌ که‌ مورد احتیاج‌ بدن‌ است‌ در نهایت‌ راحتی‌ جذب‌ می‌ شود.

کودکان‌ و روزه‌

اثبات‌ شده‌ که‌ روزه‌ از نظر بهداشت‌ جسم‌ در تمام‌ سنین‌ با توجه‌ به‌ حالات‌ مختلف‌ و با رعایت‌ بعضی‌ بیماری‌ها و ناتوانی‌ها بسیار مفید و نافع‌ است؛ حتی‌ کودکان‌ از این‌ منافع‌ بی ‌بهره‌ نیستند؛ و با شرایط‌ ویژهِ خود می‌ توانند روزه‌ بگیرند.

استعمال‌ بوی‌ خوش‌ در حال‌ روزه‌

از جمله‌ کارهای‌ مستحب‌ در حال‌ روزه‌ استعمال‌ بوی‌ خوش‌ است. روایت‌ شده‌ است‌ که‌ امام‌ حسین(ع) هرگاه‌ روزه‌ می ‌گرفت‌ خود را معطر می‌ کرد و می‌ فرمود: عطر تحفهِ روزه ‌دار است.

20 راهکار برای تغذیه درست در ماه رمضان

ماه رمضان، ماه نیایش با خداست. بهتر است با استفاده از اصول تغذیه ای زیر احساس ضعف ناشی از نخوردن غذا را در خود از بین ببریم تا بتوانیم به خوبی عبادت کنیم.

عادت تغذیه ای درست آن نیست که خود را از غذا خوردن محروم کنیم و یا یک نوع غذای خاص را بخوریم و غذاهایی را که دوست نداریم، مصرف نکنیم.

اولین و مهم ترین مورد در رژیم غذایی صحیح آن است که غذاهای متنوعی بخوریم. این امر بسیار مهم است، زیرا غذاهای گوناگون، دارای مواد مغذی مختلفی می باشند که هر کدام از آن ها برای سلامتی بدن لازم هستند.

میوه ها، سبزیجات ، غلات و حبوبات همه این ها دارای کربوهیدرات پیچیده، فیبر، ویتامین، عناصر معدنی هستند و کم چرب و بدون کلسترول می باشند. گذشته از این، کالری زیادی را برای بدن فراهم می آورند. بقیه انرژی را باید از لبنیات کم چرب، گوشت بدون چربی، مرغ و ماهی به دست آورید.

شما باید بین کالری ورودی به بدن و کالری خروجی از بدن تعادل برقرار کنید، زیرا در غیر این صورت دچار اضافه وزن خواهید شد.

برای جلوگیری از اضافه وزن، باید ورزش کنید. در این صورت با وجودی که غذا می خورید، اما تعادل در بدنتان برقرارخواهد بود.

بر طبق این نظریه، هر غذایی که به خوردن آن تمایل دارید را مصرف کنید. اگر رژیم غذایی شما متعادل و محتوی مواد مغذی و فیبر باشد، حتی مواد غذایی غیر مغذی را نیز می توانید بخورید فقط به اندازه ی کم و به ندرت تا موجب بروز مشکلاتی در سلامتی شما نگردد.

راهنمای داده شده در زیر، سازنده رژیم غذایی می باشد.

1- از غذاهای پُر فیبر، زیاد مصرف کنید. این غذاها شامل: میوه ها، سبزیجات، حبوبات و تمامی غلات می باشد. این ها جزو گروه کربوهیدرات های مفید می باشند. فواید آنها بسیار است، از جمله اینکه:

مغذی می باشند، باعث احساس سیری می شوند، نسبتا کم کالری می باشند، 30-20 گرم فیبر مورد نیاز در روز را تامین می کنند، به آرامی هضم می شوند، بنابراین اثر کمتری روی انسولین و قند خون دارند. همچنین دارای ویتامین ها و عناصر معدنی مفید برای سلامتی بدن هستند، مانند: ویتامین C ، ویتامین های گروه B و آهن .

2- در رژیم غذایی خود انواع سبزیجات و میوه های سبز، زرد و نارنجی را قرار دهید. مانند: کلم بروکلی ، هویج و لیمو. این گروه دارای آنتی اکسیدان می باشند که برای حفاظت از بدن در برابر سرطان و بیماری های دیگر بسیار مهم می باشند. بهتر است روزانه 5-4 عدد میوه و سبزی فراوانی مصرف کنید.

3- خوردن شکر و کربوهیدرات های تصفیه شده نظیر: نان سفید و همین طور میان وعده های شور و چرب و چاشنی های تند را در رژیم خود کاهش دهید. بسیاری از غذاهای شیرین، چربی زیادی هم دارند، بنابراین کالری زیادی به بدن فرد می رسانند و فرد میل کمتری به غذاهای مفید پیدا می کند.

4- چربی های حیوانی را مصرف نکنید، زیرا دارای چربی اشباع می باشند که باعث افزایش مقدار کلسترول خون می گردند و مضرات فوق العاده زیادی برای سلامتی دارند. گوشت بدون چربی، مرغ بدون پوست و لبنیات کم چرب یا بدون چربی را مصرف کنید.

5- از روغن های نباتی جامد (روغن های مایع گیاهی هیدروژنه شده) در پخت غذا استفاده نکنید، زیرا این ها تبدیل به چربی های نوع ترانس(چربی های اشباع شده) می گردند. این نوع چربی ها در غذاهای آماده بیرون(فست فودها) نیز یافت می شوند.

6- آجیل و ماهی زیاد مصرف کنید، زیرا دارای چربی غیراشباع(چربی خوب) می باشند.

7- بشقاب خود را پُر نکنید. نه آن قدر غذا زیاد بریزید که نتوانید بخورید و نه آن قدر کم، که گرسنه بمانید. این امر را خصوصا در مورد غذاهای پُر کالری رعایت کنید.

8- کلسترول دریافتی را پایین تر از 300 میلی گرم در روز نگاه دارید. کلسترول در غذاهای حیوانی مانند: گوشت قرمز، مرغ، لبنیات و زرده تخم مرغ یافت می شود.

9- تنوع را در رژیم غذایی رعایت کنید. سعی نکنید احتیاجات غذایی خود را با خوردن یک نوع غذا تامین کنید، زیرا ممکن است شما به ماده مغذی ای احتیاج داشته باشید که در آن غذا موجود نباشد، بنابراین با مصرف انواع غذاها می توانید مطمئن باشید که تمام نیازهای تغذیه ای خود را تامین کرده اید.

10- به مقدار کافی کلسیم مصرف کنید. کلسیم برای استحکام استخوان ها و تقویت دندان ها بسیار مهم است. کلسیم را از منابع کم چرب نظیر: شیر کم چرب یا ماست کم چرب فراهم کنید. اگر شما به مقدار کافی کلسیم را از غذا دریافت نمی کنید، می توانید از مکمل کلسیم(با مشورت پزشک) استفاده کنید.

11- سعی کنید احتیاجات ویتامینی و عناصر معدنی خود را از طریق غذاها برآورده کنید، نه از مکمل های دارویی، زیرا مکمل ها نمی توانند جای غذا را بگیرند.

12- وزن خود را ثابت نگه دارید. ورزش کردن و اصولا فعال بودن را در زندگی روزمره خود فراموش نکنید. در ماه رمضان نیز ورزش کردن را فراموش نکنید. شما می توانید ورزش های کششی انجام دهید یا به پیاده روی بروید. رژیم غذایی+ ورزش= کنترل وزن و سلامتی.

13- در ماه رمضان، مصرف چای و قهوه را محدود کنید، زیرا این مواد باعث افزایش ادرار و از دست دادن آب بدن می شوند.

14- بهتر است مانند سایر اوقات، سه وعده غذایی داشته باشید: سحری، افطار و شام. همچنین بین افطار و شام باید فاصله باشد.

15- برای رفع یبوست و بوی بد دهان ، بهتر است میوه و سبزی را در سه وعده غذایی خود منظور کنید. بهتر است بعد از خوردن سحری، 2-1 عدد میوه و مقداری سبزی مصرف کنید و بقیه میوه و سبزی را در زمان شام مصرف کنید.

16- برای ثابت نگه داشتن قند خون، شیرینی و مواد غذایی ناسالم را استفاده نکنید، بلکه خرما بخورید.

17- در افطار از غذاهای حجیم استفاده نکنید، بلکه بدن خود را آرام آرام برای شام آماده کنید. در غیر این صورت شما دچار انواع بیماری های گوارشی از قبیل: سوزش معده ، نفخ و... می گردید.

18- آب را فراموش نکنید. آب در حدود دو سوم وزن بدن را تشکیل می دهد. آب باعث سرحالی و سرزندگی می شود و همچنین برای رساندن مواد غذایی به اندام های بدن لازم است. لذا توصیه می شود که بعد از افطار آب بنوشید.

آب بهتر است ولرم باشد، تا مواد سمی را از راه ادرار و تنفس از بدن خارج کند و همچنین جلوی ورود باکتری های مضر به بدن را بگیرد.

19- برای خوردن سحری وقت کافی قرار دهید و با آرامش و دور از استرس غذای خود را بخورید.

20- بهتر است در وقت سحر از کربوهیدرات های پیچیده استفاده کنید، زیرا این گروه تا 8 ساعت در بدن باقی می مانند. این در حالی است که کربوهیدرات های ساده(مانند: شکر) فقط 3 تا 4 ساعت در بدن می مانند. کربوهیدرات های پیچیده شامل: نان، عدس، جو، غلات، برنج، سیب زمینی ، میوه، سبزیجات و حبوبات می باشند.

ماهی پُربرکت همراه با سلامتی و تندرستی را برای شما آرزومندیم.

نکات روزه داری

چه غذاهایی برای وعده‌های افطاری و سحری مناسب‌ترند؟ برای رفع یبوست ناشی از کمبود مصرف مایعات در طول روزهای این ماه مبارک، چه کار باید کرد؟ آیا فعالیت‌های بدنی هم در طول ایام این ماه رمضان، توصیه می‌شود؟ کدام دسته از بیماران باید از روزه گرفتن پرهیز کنند؟ و...

پاسخ به این سوال‌ها را از زبان کارشناسان بخوانید.

برای جلوگیری از عطش

هنگام سحر از خوردن غذاهای خشک نظیر کوکو سبزی، کوکو سیب‌زمینی، کتلت و گوشت‌های سرخ شده مثل کباب، جوجه‌کباب و ماهی خودداری کنید. این غذاها به همراه غذاهایی که ادویه زیادی دارند، باعث عطش زیاد و ترش کردن معده می‌شوند.

تمام روزه داران، خصوصاً آنهایی که دچار بیماری‌های گوارشی و معده هستند، سعی کنند از خوردن این غذاها بپرهیزند و یا از لیمو ترش، ماست و سبزی خوردن در کنار این غذاها استفاده کنند.

روزه‌داران برای پیشگیری از بروز ناراحتی‌های گوارشی و ترش کردن و سوزش سر معده، باید از مصرف زیاد غذاهای شیرین و چرب مانند زولبیا و بامیه در سحر یا افطار پرهیز کنند.

مصرف سس مایونز، خامه، سوسیس و کالباس نیز در سحری یا افطاری مناسب نیست، زیرا این غذاها زمینه بروز ناراحتی‌های گوارشی نظیر ترش کردن معده را فراهم می‌کنند.

ضمنا خوب است شش تا هشت لیوان آب در فاصله ی افطار تا سحر نوشیده شود و برای پیشگیری از احساس تشنگی در طول ساعات روز، لیمو ترش تازه در پایان سحری مصرف شود.

برای تامین قند خون

دکتر ربابه شیخ‌الااسلام، متخصص تغذیه، مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت:

افراد روزه‌دار همانند زمانی که روزه‌ دار نیستند، باید سه وعده غذا بخورند که این وعده‌ها شامل سحر، افطار و شام است. البته مصرف غذا در دو وعده(سحری و افطار) نیز اشکالی ندارد. بهتر است غذای مصرفی در سحر ویژگی وعده ناهار را داشته باشد.

در ماه مبارک رمضان استفاده از برنامه غذایی متنوع و متعادل شامل 5 گروه اصلی غذایی یعنی نان و غلات+ میوه‌ها+ سبزیجات+ گوشت و حبوبات و تخم‌مرغ+ شیر و لبنیات، برای حفظ سلامت بدن و تامین انرژی و نیازهای تغذیه‌ای بدن توصیه می‌شود.

استفاده از خرما در ماه رمضان به‌خصوص در هنگام افطار برای تأمین قند خون فرد روزه‌دار بسیار مؤثر است. روزه‌داران سعی کنند به جای غذاهای چرب و سرخ شده، از غذاهای آب پز و بخارپز شده استفاده کنند.

برای حفظ تعادل در وعده‌های غذایی

نیازی به حذف هیچ یک از وعده‌های غذایی نیست. در ماه رمضان انسان دچار محدودیت یا محرومیت مواد غذایی نمی‌شود و احتیاج به ذخیره‌سازی مواد غذایی پیش از ماه رمضان وجود ندارد.

با توجه به این که در ماه رمضان یک وعده ی غذایی حذف می‌شود، همه ی افراد باید حداقل 20 درصد کمتر از ماه‌های دیگر سال غذا بخورند.

با مصرف متعادل مواد غذایی در ماه رمضان، بدن فرصت سوزاندن چربی‌های اضافی را پیدا می‌کند. تمامی روزه‌داران باید وعده ی سحری را در برنامه ی غذایی خود داشته باشند، زیرا حذف این وعده، سلامت آنها را به خطر می‌اندازد.

برای جلوگیری از افزایش وزن

در ماه مبارک رمضان از مصرف بیش از حد غذاهای چرب و شیرین خودداری کنید. روزه‌داران هنگام افطار از مواد غذایی شیرین مانند زولبیا، بامیه و حلوا به مقدار زیاد مصرف نکنند، زیرا باعث افزایش وزن می‌شود.

انجام پیاده‌روی و ورزش در این ماه، توصیه می‌شود. بهتر است روزه‌داران روزه‌شان را با آب ولرم باز کرده و پس از آن از نان، پنیر، گردو و غذاهای گرمی مانند آش استفاده کنند و حتما بین افطار تا شام یک تا دو ساعت فاصله بگذارند و حتما در این زمان آب فراوان بنوشند.

کودکان و نوجوانانی که برای نخستین بار روزه می‌گیرند باید در وعده ی سحری، غذای کافی بخورند و همچنین آبمیوه‌ و سبریجاتی مانند هویج و گوجه‌فرنگی را فراوان مصرف کنند، زیرا مقدار زیادی ویتامین را به صورت فشرده به بدن آن‌ها می‌رساند.

برای سلامت روزه‌اولی‌ها

فعالیت زیاد نوجوانان روزه‌دار در ماه رمضان منجر به مصرف انرژی بیشتر و افزایش تعریق در طی ساعات روز می‌شود و این مسئله می‌تواند زمینه‌ساز بروز سوء‌تغذیة خفیف یا شدید باشد.

بهترین ورزش‌ها در طول این ماه، شنا و پیاده‌روی پس از صرف افطار است، چرا که این ورزش‌ها از گرفتگی عضلات و بروز یبوست پیشگیری می‌کنند.

برنامه غذایی روزه داران

اصل کلی برای پیروی از برنامه های غذایی صحیح، مصرف غذاهای متنوع است. رعایت این مسئله در طول ماه مبارک رمضان نیزحائزاهمیت است. مسئله قابل توجه این است که بر خلاف تصورعموم، نیازی نیست که دراین ماه حجم زیادی ازغذا در وعده های افطار و سحر مصرف کنید.

در طول ماه رمضان میزان سوخت و ساز بدن شما کاهش می یابد و ساز و کارهای تنظیم کننده شروع به فعالیت می کنند. مهم ترین ساز و کار فعال، سوخت چربی بدن است که می تواند میزان کلسترول خون را کنترل کند وبه همین دلیل نیازی به مصرف غذاهای پرکالری نیست.

برنامه غذایی را باید طوری تنظیم کنید که دچارکاهش یا افزایش وزن نشوید. البته باید توجه کنید برای افرادی که اضافه وزن دارند، این ماه بهترین فرصت برای پیروی از غذاهای سبک و کم کالری و در نتیجه کاهش وزن است.

برنامه غذایی  شما در ماه رمضان باید به گونه ای باشد که تمام گروه های غذایی به صورت زیر مصرف شوند:

1- نان وغلات

این گروه شامل انوع نان، سیب زمینی و ماکارونی است که منابع خوبی از انرژی ، مواد حاوی نشاسته، پروتئین، املاح و فیبر هستند.

توصیه می شود از نان های کامل مانند نان سنگک و جو، که منابع خوب فیبر هستند، استفاده کنید.

2- شیرو لبنیات:

این گروه شامل شیر، ماست، پنیر، دوغ و کشک است، که منابع خوبی از کلسیم و پروتئین برای حفظ فعالیت طبیعی بدن هستند، ولی بهتر است انواع کم چرب و کم نمک را انتخاب کنید.

3- گوشت و جانشین های آن:

این گروه شامل انواع گوشت های قرمز و سفید، تخم مرغ و حبوبات هستند که منابع خوبی از پروتئین ، ویتامین های گروهB و آهن می باشند.

هنگام استفاده از گوشت قرمز، چربی های قابل رؤیت گوشت را پاک کرده و از حبوبات و گوشت سفید بیشتر از گوشت قرمز استفاده کنید.

4- سبزی ها :

از انواع سبزی به صورت پخته یا خام در برنامه رژیم روزانه استفاده کنید. این گروه منابع خوبی از ویتامین هایA,C و فیبر هستند.

5-  میوه ها:

این گروه شامل انواع میوه های تازه و خشک مانند برگه ها، کمپوت و آب میوه ها بوده و منابع خوبی از ویتامینC و فیبر هستند.

توصیه می شود از مرکبات که منبع خوب ویتامینC هستند، به طور روزانه استفاده کنید و در صورت تمایل از آبمیوه و کمپوت، حتماً از نوع خانگی و با میزان قند کم، مصرف کنید.

گروه متفرقه

این گروه شامل انواع دانه های گیاهی از قبیل پسته، بادام و فندق، و انواع روغن های مایع، جامد، کره ،خامه، سس سفید هستند. هم چنین منابع خوبی برای تأمین انرژی و ویتامین محلول در چربی ( A,D,E,K) به شمار می روند.

توصیه می کنیم مصرف روغن های جامد نباتی و حیوانی، کره ، خامه، سس سفید، انواع دسرها، شیرینی ها و شکلات را کاهش دهید و از روغن های مایع گیاهی مانند زیتون و دانه های گیاهی از قبیل پسته، بادام، فندق و بادام زمینی استفاده کنید.

چند توصیه مهم برای روزه داری

1-  غذاهای پر حجم برای سحری استفاده نکنید.

2- از مصرف غذاهای چرب برای سحری پرهیز کنید.

3- از مصرف چای زیاد در سحری خودداری کنید.

4- از کربوهیدرات های پیچیده مانند نان، برنج، سیب زمینی دروعده سحراستفاده کنید . مصرف این مواد باعث کاهش حس گرسنگی در طول روز می شود.

5- با منابع قندی و انرژی مانند خرما، آب میوه، انواع شربت و شله زرد افطار کنید.

6- اگر وعده افطار و شام جدا بودند ، شام را سبک و کم حجم میل کنید. هیچ گاه چند نوع غذا را با هم مصرف نکنید.

7- مصرف شام را با استفاده از میوه در حجم کم خاتمه دهید.

8- پس از مصرف شام، حتما وعده مختصری، شامل میوه، شیر یا انواع مغزهای گیاهی مانند پسته و بادام استفاده کنید.

9-  از زمان صرف افطار تا قبل ازخواب مایعات، زیاد بنوشید.

10- از مصرف انواع دسرها و شیرینی هایی با شکر زیاد در برنامه افطار و سحر خودداری کنید.

11- مصرف قندها و شیرینی های طبیعی مانند خرما و توت را که منابع خوبی از املاح، ویتامین ها و انرژی هستند، به جای انواع شیرینی تهیه شده با شکر توصیه می کنیم.

12- مصرف غذا در وعده های سحر و افطار به صورتی باشد که هیچ گاه احساس سیری کامل نکنید.

13-  با وجود این که روزه داری می تواند، مشکلات سلامتی مانند فشار خون بالا، چربی خون بالا، چاقی و اختلالات گوارشی را بهبود بخشد، اما افرادی که بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری های قلبی وعروقی، نارسایی های کلیه و نوسانات فشار خون دارند، حتماً با پزشک معالج خود مشورت کرده و در صورت صلاحدید پزشک می توانند روزه بگیرند.

نمونه رژیم 2200 کالری برای فرد بزرگسال با فعالیت سبک

سحر: نان سنگک یا تافتون 4 کف دست( یک کف دست = 10×10 سانتی متر)

پنیر پاستوریزه 30 گرم( به اندازه یک قوطی کبریت)

شیر یک دوم لیوان معمولی کم چرب

1 عدد میوه متوسط

ا فطار: 1 لیوان شیر کم چرب داغ + 3 عدد خرما

3 برش نان سنگک یا تافتون 10×10 سانتی متر+ 15 گرم پنیر کم نمک + 1 عدد گوجه فرنگی + 1 عدد میوه متوسط

شام:

یک و یک سوم لیوان برنج پخته + 90 گرم گوشت مرغ بدون پوست +   4 قاشق مرباخوری روغن مایع + 1 لیوان سالاد + 1 عدد میوه متوسط یا یک دوم لیوان آب میوه تازه.

برای تهیه سس سالاد می توانید 1 قاشق مرباخوری روغن زیتون را با کمی سرکه یا آبلیمو مخلوط و استفاده کنید.

بعد از شام: 1 عدد میوه متوسط + 12 عدد پسته یا بادام یا فندق+ 2 عدد برگه .

نکات تغذیه ای مهم در روزه‌‌داری(1)

اسلام به تغذیه‌ی مناسب اهمیت ویژه‌ای می‌‌دهد، طوری که آیه مبارکه«فلینظر الانسان الی طعامه» به‌خوبی نمایان‌گر این مطلب است که غذای انسان باید حلال، پاکیزه و مناسب باشد. ضمناً هر عملی که موجب آزار و ضرر به خود یا دیگران شود، در اسلام پذیرفته نیست، زیرا که اسلام فرموده«لاضرر و لاضرار فی الاسلام».

روزه‌داری نیز می‌تواند به تغذیه‌ی مناسب بدن کمک شایانی کند. بدن انسان برای حفظ سلامتی خود همواره مقداری چربی را به عنوان ذخیره‌ی انرژی در نقاط مختلف ذخیره می‌کند. این چربی‌ها به مرور ممکن است مقداری از کاروتنوئیدهای(رنگدانه های گیاهی) خورده شده توسط فرد را در خود ذخیره کنند و تغییر رنگ دهند. به علاوه اگر این چربی‌ها برای مدت طولانی در بدن باقی بمانند، به شکل توده ی فشرده در می‌آیند و چربی‌هایی که در مرکز این توده قرار می گیرند، ممکن است برای همیشه در بدن باقی بمانند و کم‌تر برای تولید انرژی بسوزند.

روزه‌داری حتی در کسانی که لاغر یا دارای وزن طبیعی هستند، باعث می شود بدن چربی‌های قبلی را بسوزاند و پس از پایان دوره‌ی روزه‌داری، به جای آن‌ها چربی تازه و مناسب‌تری را جایگزین نماید. برای افرادی هم که چربی ذخیره ای زیادی در بدن خود دارند، فرصت مغتنمی فراهم می‌شود تا مقداری از آن‌ها را برای تولید انرژی به مصرف رسانند و از اضافه وزن خود بکاهند.

البته ذکر این نکته در همین‌جا ضروری است کهاگر فرد بسیار لاغر یا دارای بیماری یا شرایط فیزیولوژیکی خاصی باشد که روزه‌داری منجر به صدمه به بدن او می‌شود و پزشک تشخیص داده است که نباید روزه بگیرد، دین اسلام در این موارد به فرد اجازه می دهد که روزه نگیرد.

به تغذیه‌ی نوجوانان و تحرک ‌آن‌ها در طول روز باید توجه خاص شود، چرا که دریافت ناکافی مواد غذایی می‌تواند به رشد و نمو آن‌ها لطمات جبران ناپذیری وارد کند. فعالیت شدید که منجر به مصرف انرژی زیاد و هم‌چنین تعریق فراوان در طی روز شود، می‌تواند به سوء تغذیه ی خفیف تا شدید منجر گردد. بنابراین به دختران خردسال (مثلاً 12- 9ساله) و حتی به نوجوانانی که در معرض خطر کم‌تری قرار دارند و به تمام بیماران و حتی افراد به ظاهر سالمی که روزه داری منجر به تشدید عوارض بدنی از جمله ضعف فراوان در آن‌ها می‌شود، توصیه‌ اکید می‌شود که با مشورت با پزشک اقدام به روزه‌داری نمایند.

بدن انسان علاوه بر نیاز به انرژی برای زنده ماندن و انجام فعالیت‌های روزمره، به پروتئین‌ها نیز برای ساخت سلول‌های جدید (جای گزین سلول‌های مرده و تولید سلول‌های اضافی در زمان رشد و نمو) نیاز دارد. اگر مقدار انرژی که از کربوهیدرات‌ها (اعم از کربوهیدرات‌های ساده مثل قند و شکر یا انواع پیچیده مثل نشاسته موجود در نان، برنج، سیب‌زمینی، ذرت و جو) و چربی‌ها (اعم از انواع حیوانی یا گیاهی شامل روغن‌های مایع و جامد نباتی) به بدن می‌رسد کافی نباشد، بدن به ناچار پروتئین‌ها را که برای ساخت عضله لازم هستند، می سوزاند و به قول معروف گوشت بدن را می‌سوزاند. افرادی که در اثر داشتن رژیم‌های غذایی نادرست وزن زیادی را در مدتی کوتاه از دست می‌دهند، در واقع تا حدودی عضلات خود را از دست می‌‌دهند.

لازم به ذکر است کهبرای جایگزینی پروتئینی که در بدن از بین می رود، ممکن است مدت‌ها وقت و غذای مناسب لازم باشد. به همین ترتیب، اگر روزه‌داری برای کسانی منجر به سوخت شدید پروتئین‌های بدن شود، لازم است رژیم غذایی این افراد به دقت مورد بازنگری و کنترل قرار گیرد.

در غذاها علاوه بر مواد سازنده‌ی بدن و مواد انرژی‌زا، مقادیری هم املاح و ویتامین‌های مختلف وجود دارند که جهت فعالیت مناسب و حفظ سلامت تک تک اندام‌های بدن لازم هستند. یک رژیم غذایی مناسب باید تمام این مواد را در حد کافی به بدن برساند.

در علم تغذیه جهت تعیین مقادیر مورد نیاز غذاهایی که لازم است روزانه دریافت شوند تا بتوانند تمام مواد مغذی مورد نیاز اعم از کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، پروتئین‌ها، عناصر معدنی و ویتامین‌ها و هم‌چنین آب را به بدن برسانند، از تصویر یک هرم که به هرم غذایی مشهور است کمک می‌گیرند. بر حسب این هرم، یک فرد بزرگسال روزانه به 11- 6 واحد غلات، 4- 3 واحد سبزی‌جات، 3- 2 واحد میوه‌ها، 3- 2 واحد گوشت‌ها و حبوبات و تخم‌مرغ، 3- 2 واحد شیر و لبنیات و کمی مواد غذایی دیگر از قبیل شیرینی‌ها و تنقلات و نوشیدنی‌ها نیاز دارد. توضیح کامل هرم غذایی و گروه های آن، در قسمت "مطالب مرتبط در این سایت" در پایین صفحه وجود دارد.

برای تامین نیازهای هر فرد، مقداری از این مواد غذایی به طور روزانه باید دریافت شوند.اگر روزه‌داری در برخی افراد منجر به کاهش دریافت سبزی‌جات یا لبنیات گردد، و یا اگر منتهی به دریافت اضافی شیرینی‌ها (مثلاً زولبیا و بامیه) گردد، تأثیر نامطلوبی بر وضع تغذیه‌ی او خواهد گذاشت.