آشنایی با انواع دندان ها

دندان بهترین نقش و سخت‌‌ترین ساختار را در فک انسان و بسیاری از جانوران مهره‌دار به عهده دارد. عمده ترین کاربرد دندان ، تکه تکه و آسیاب کردن غذا‌ها می‌باشد. علاوه بر این ، در انسان ها، دندان نقش بسیار مهمی در تکلم و ادای صحیح کلمات ایفا می‌کند. 

هر فرد در دوره زندگی اش دارای دو سری دندان می‌شود: دندان های شیری و دندان های دایمی.

دندان های شیری (Deciduous Teeth)

تعداد دندان های شیری 20 عدد است که به طور مساوی در هر فک جای می‌گیرد. پس از مدتی 32 دندان دائمی به مرور جایگزین دندان های شیری می‌گردند.

از آنجا که دندان های شیری پایه و اساس دندان های اصلی و دائمی هستند، مراقبت از آنها و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان ضروری می‌باشد. این دندان ها 20 عدد (10 عدد در هر آرواره) می‌باشد که در نیمه هر آرواره دو دندان پیشین، یک دندان نیش، دو دندان آسیاب کوچک قرار گرفته است( روی تصویر بالا کلیک کنید).

تکامل دندان های شیری از دوره جنینی شروع می‌شود و در آمدن آنها پس از تولد نوزاد و از شش ماهگی شروع می‌شود.

دندان های دایمی (Permanent Teeth)

این دندان ها 32 عدد (16 عدد در هر آرواره) می‌باشند که در نیمه هر آرواره دو دندان پیشین، یک عدد دندان نیش، دو دندان آسیاب کوچک و سه دندان آسیاب بزرگ قرار دارد. رویش دندان های دایمی از شش ماهگی شروع می شود و آخرین دندان های آسیاب بزرگ به نام دندان های عقل در سنین 20 سالگی در می‌آیند.

توضیح اینکه دندان های آسیاب بزرگ فاقد دندان های شیری هستند. 32 دندان دائمی، به شرح ذیل تقسیم بندی و نامگذاری شده‌اند( روی تصویر پایین کلیک کنید):

دندان های پیشین

به چهار دندان جلویی در فک بالا و پائین (جمعا 8 دندان)، دندان های پیشین گفته می شود. دندان های پیشین بزرگ، تخت و دارای لبه تیز و باریک هستند که برای بریدن لقمه ی غذا کاربرد دارند. دندان های پیشین، تک ریشه ای هستند.

دندان های نیش

در طرفین دندان های پیشین، دندان های نیش قرار دارند. شکل و ساختار آنها ضخیم و برجسته است که منتهی به یک سر تیز و برنده می‌شوند. این دندان ها برای بریدن قطعات گوشت بسیار مناسب هستند.

دندان های آسیاب کوچک

کنار هر دندان نیش، دو دندان آسیاب کوچک (جمعا 8 عدد) قرار دارند که فاصله بین دندان های نیش تا آسیاب بزرگ را پُر می‌کنند. سطح روی آنها پهن و تخت و لبه‌های آنها تیز و عاج دار می‌باشد. دندان های آسیاب کوچک کنار نیش ها، دو ریشه‌ای و دندان های آسیاب کوچک کنار آسیاب های بزرگ، تک ریشه‌ای هستند.

در فک پایینی، تمامی دندان های آسیاب کوچک، تک ریشه‌ای می‌باشند.

دندان های آسیاب بزرگ

سه دندان آخر در طرفین فک های بالا و پایین، دندان های آسیاب بزرگ هستند که تعداد آنها جمعا ‌به 12 عدد می‌رسد که به ترتیب آسیاب اول، دوم و سوم نامیده می‌شوند.

دندان های آسیاب اول، دقیقا‌ کنار دومین دندان آسیاب کوچک قرار دارد و به دندان های آسیاب شش سالگی هم معروف می‌باشد.

دندان عقل

دندان های آسیاب بزرگ سوم که به دندان عقل نیز معروف می‌باشند، در انتهای فک ها واقع شده اند و معمولا بین 16 تا 20 سالگی شروع به در آمدن می‌کنند. از آنجایی که دندان های عقل، آخرین دندان هایی هستند که در می‌آیند، عمدتا روی فک جای کافی برای رشد آنها باقی نمی‌ماند. اگر دندان ها به هم فشرده و فک کوچک باشد، ممکن است دندان های عقل زیر دندان های دیگر یا استخوان فک نهفته شوند. اگر تنها قسمتی از دندان عقل دربیاید، ایجاد درد و ناراحتی خواهد کرد که در آن صورت باید با جراحی از دهان خارج شود.

بین دندان های عقل و آسیاب بزرگ اول، دندان های آسیاب بزرگ اول دندان های آسیاب بزرگ دوم یا دندان های آسیاب دوازده سالگی وجود دارد. دندان های آسیاب بزرگ، دندان های درشتی هستند که سطح آنها پهن بوده و برای آسیاب کردن و جویدن غذا کاربرد دارند. آسیاب های بزرگ واقع بر روی فک بالایی، ریشه‌های مجزا دارند، ولی دندان های آسیاب بزرگ فک پایینی، دو ریشه‌ای هستند.

نکاتی درباره دندان‌های شیری

اگر شما دختر کوچولو یا پسرکوچولوی شیطانی داشته باشید، حتما دیده‌اید که گاهی دندان‌های شیری‌اش درد می‌گیرد و احتمالا یک عالمه سوال درباره دندان‌های شیری او در ذهن‌تان است و دنبال یک دندانپزشک خوب می‌گردید که این پرسش‌ها را از او بپرسید.

ما در اینجا 8 نکته مهم درباره دندان‌های شیری را برای شما جمع‌‌آوری کرده‌ایم. ببینید جواب سوال‌هایتان را پیدا می‌کنید یا نه.

هر 6 ماه یک بار فلوراید را فراموش نکنید:

فلوراید یکی از املاح معدنی است که با نفوذ به ساختمان دندان می‌تواند به استحکام آن کمک کرده و از پوسیدگی‌ آن جلوگیری کند.

فلوراید، می‌تواند به‌صورت خوراکی یا موضعی وارد ساختمان دندان شود.

فلورایدتراپی روشی است که به کمک آن، فلوراید روی دندان کودکان شما قرار گرفته و به استحکام آنها کمک می‌کند. این عمل از حدود 3 سالگی برای کودکان توصیه می‌شود.

شما می‌توانید برای این درمان، کوچولویتان را هر 6 ماه یک بار، نزد دندانپزشک ببرید.

برای زیر 2 ساله‌ها مسواک انگشتی بخرید:

دندان‌های شیری از هنگام رویش نیاز به مراقبت دارند. از زمانی که دندان‌های شیری در دهان کودک رشد می‌کنند، باید تمیز نگه داشته شوند تا امکان پوسیدگی آنها کاهش یابد.

برای کودکان زیر 2 سال امکان مسواک زدن به روش‌های معمول وجود ندارد.

دندان‌های کودک زیر 2 سال باید به کمک یک تکه گاز یا پارچه تمیز مرطوب، تمیز شود و یا از مسواک‌های مخصوصی به ‌نام مسواک انگشتی استفاده کرد که در انگشتان والدین قرار گرفته و به کمک موهای نرم آن، دندان‌های کودک تمیز می‌شود.

حواستان باشد کوچولوها با شیشه‌ حاوی شیر یا قند داغ نخوابند:

‌شیر،‌ چه به صورت شیرخشک یا شیر مادر یا شیر پاستوریزه، به‌خصوص اگر شیرین شده باشد، می‌تواند موجب پوسیدگی‌ دندان کودک شود، بنابراین مراقبت باشید که کوچولویتان با شیشه ی شیر یا قند داغ نخوابد، زیرا ماندن طولانی مدت شیر یا قند روی دندان‌های شیری، موجب پوسیدگی دندان می‌شود.

در صورت امکان بعد از آنکه کودکتان شیر نوشید، دندان‌هایش را تمیز کنید و یا برای پاک شدن بقایای شیر از روی دندان‌هایش به او مقداری آب بخورانید.

هرگز شیرکودکتان را با قند، شکر، نبات، عسل و یا موادی مانند این ها شیرین نکنید.

بعد از آنکه کودکتان شیر خورد، دقت کنید تا حتما آروغ بزند، زیرا برگشت شیر به همراه گاز معده به دهان در هنگام خواب و باقی ماندن شیر روی دندان‌های شیری، موجب پوسیدگی دندان‌ها خواهد شد.

از دادن آب میوه‌های شیرین به کودک هنگام خواب پرهیز کنید.

در صورت نیاز پستانک ارتودونتیک بخرید:

بی‌نظمی‌های دندانی در کودکانی که از شیشه‌ ی شیر یا پستانک استفاده می‌کنند، بیشتر است.

در صورتی که کودک شما ناچارا باید از شیشه یا پستانک استفاده کند،‌ بهتر است از نوعی سرشیشه‌های مخصوص به ‌نام سرشیشه‌های «ارتودونتیک» استفاده نمایید تا احتمال ایجاد مشکلات بی‌نظمی‌دندانی کاهش یابد.

مواظب باشید قطره آهن، دندان‌های شیری را سیاه نکند:

حتماً شما هم دیده‌اید که دندان‌های بعضی بچه‌ها به دلیل مصرف قطره آهن، بدرنگ و تیره شده است.

برای اینکه چنین اتفاقی برای دندان‌های فرزند شما پیش نیاید، از کودک بخواهید دهانش را کاملاً باز کند و قطره آهن را با قطره‌چکان در حلقش بچکانید تا با دندان‌هایش تماسی نداشته باشد.

همچنین پس از چکاندن قطره آهن در دهان کودک، با یک پارچه مرطوب و تمیز دندان‌های او را تمیز کنید.

 

وقتی دندان شیری را می‌کشید، فضای نگه‌دارنده را فراموش نکنید:

اگر کودکتان دندان شیری خود را زودتر از موعد از دست داد، او را نزد دندان‌پزشک ببرید تا در جای خالی دندان شیری او، وسیله‌ای به نام «فضانگه‌دار» قرار دهد.

این وسیله اجازه حرکت دندان‌های مجاور را به این فضا نمی‌دهد و فضا را برای رویش دندان دایمی زیر لثه حفظ می‌کند. در غیر این صورت دندان‌های شیری کناری به سمت فضای دندانی خم شده و جلوی رویش دندان دایمی را می‌گیرند و دندان‌های کودک شما نامنظم می‌شوند.

خداحافظی با دندان شیری؛ سلام به دندان دائمی:

هنگامی‌ که اولین دندان آسیای دایمی در سن 6 سالگی در دهان فرزندتان پیدا شد او را نزد دندانپزشک ببرید تا عمل فیشور سیلانت را برای دندان او انجام دهد.

فیشورسیلانت، ماده‌ای همرنگ دندان است که داخل شیارهای عمیق سطح دندان را پُر و مسدود می‌کند، بنابراین دیگر باقی‌مانده مواد غذایی در این شیارها گیر نخواهند کرد که ایجاد پوسیدگی کند.

این روش، مناسب‌ترین روش برای پیشگیری از پوسیدگی این دندان مهم است.

جدول زمانی رویش دندان‌های شیری را بدانید:

نخستین دندان کودک معمولاً در 6 ماهگی و آخرین دندان شیری او در 3 سالگی در می‌آید.

بعد از تولد نوزاد، دندان‌های شیری او به تدریج در فک فوقانی و تحتانی ظاهر می‌شوند. تعداد دندان های شیری 20 عدد است.

بیرون آمدن دندان‌های پیش اغلب با کمی درد همراه است، ولی دندان‌های نیش و آسیا برای کودک ناراحتی بیشتری ایجاد می‌نمایند.

اولین علامت دندان درآوردن، قرمزی تدریجی لثه در محل خروج دندان و قرمزی چانه است. در این حالت کودک احتمالاً بداخلاق شده و غذاخوردن او با مشکل همراه خواهد شد.

تعدادی از کودکان با گاز گرفتن اشیای سفت و سخت، مانند نان برشته یا حلقه‌های لاستیکی مخصوص، آرام‌ می‌شوند و این وسایل به بیرون آمدن دندان، کمک خواهند نمود.

قطره استامینوفن برای تسکین درد مفید است.

به خاطر داشته باشید که علایمی مانند اسهال و تب، نشانه دندان درآورن نیستند، زیرا هیچ دلیل علمی‌ برای آن وجود ندارد.

بهداشت دهان و دندان

شاید شما نیز تا کنون به دندانپزشکی مراجعه کرده باشید و یا از جمله کسانی هستید که علی رغم دندان درد نسبت به این مراجعه نگران هستید.

 در این بخش سعی ما بر این است تا ضمن ارائه پرسش و پاسخ هایی در رابطه با دهان و دندان (که عموما مراجعین به دندانپزشکی مطرح نموده اند) زمینه را برای طرح مطالبی درباره این مسئله فراهم نماییم.

(پاسخ ها و مطالب ارائه شده توسط یکی از اساتید دندانپزشکی ارائه می گردد.)

آیا تا به حال به اهمیت رعایت بهداشت دندان ها فکر کرده اید؟اگر دندانی به علت عدم رعایت بهداشت و پوسیده شدن، خراب شد، می توان آن را ترمیم نمود؟     

واقعیت این است که ترمیم دندان و پر کردن آن حتی اگر به دقت،متبحرانه و با موادی بسیار عالی هم صورت گیرد، مشابه رفو کردن قالی یا شبیه به وصله کردن لباس است. لباسی که پاره شد،هر چقدر هم با تبحر وصله شود، دیگر لباس اول نخواهد شد .

آیاتصور می کنید وقتی دندانی با دقت و با مواد عالی پرشد دیگر تخریب نمی شود؟

در واقع چیزی که باعث می شود، دندان اولیه که سالم بوده و از مینا و عاج بسیار خوب و محکم هم تشکیل شده بود، خراب شود راحت تر می تواند دندانی را که یک دندانپزشک خوب بازسازی کرده، خراب کند. فراموش نکنیم مینا و عاج، ساختمان طبیعی دندان است و طبیعتاَ بسیار محکمتر از موادی است که بشر ساخته و به کارمی برد.

لذا اهمیت رعایت بهداشت، فقط در دندان سالم با اهمیت نبوده، بلکه در دندان پرشده مهم تر می باشد؛ زیرابه یقین موادی که دندان با آن پر می شود، از مینا و عاج کیفیتی پایین تر خواهد داشت.

چطور دندان کودک را مسواک بزنیم؟

یکی از اصولی ترین و مهم ترین شیوه مراقبت از دندان ها، مسواک زدن است و والدین وظیفه دارند با نظارت دقیق و اتخاذ تدابیری، مشکل کودکانی را که از مسواک زدن سرباز می زنند را برطرف کنند.

برای پیشگیری از مشکلات بعدی در سلامت دندان های کودک بهتر است مسواک زدن را از همان زمان که دندان ها شروع به رویش کردند، یعنی حدود شش ماهگی، آغاز کنید.

مسواک زدن را دو بار در روز باید انجام داد و زمان مناسب برای این کار بعد از اولین و آخرین وعده غذایی کودکان 1 تا 3 ساله در روز است.

مسواک انگشتی (تصویر مقابل) بهترین وسیله برای رعایت بهداشت دهان و دندان و ماساژ لثه در هنگام رویش دندان ها تا سن 3 سالگی است.

مسواک انگشتی را باید روی انگشت اشاره قرار داد و بهترین روش برای مسواک زدن افقی است و باید به اندازه کافی فشار وارد کرد تا پلاک دندان ها برداشته شوند.

برای این کار، بهترین روش این است که کودک را روی پای خود بنشانید، سرش را کمی کج کنید و روی آرنجتان بگذارید و به آرامی، روی دندان هایش را مسواک کنید.

یا اینکه او دراز بکشد و سرش را روی پای شما بگذارد، زیرا به هر حال از آرنج نرم تر است و بعد دندان هایش را بشویید.

دقت کنید هیچوقت نباید کودک را به زور وادار به مسواک زدن یا باز کردن دهان کرد، زیرا با این کار بعدها مسواک زدن برایش یک عمل خوشایند نخواهد بود و از آن گریزان خواهد شد

ممکن است کودک بخواهد مسواک را بجود و یا با دستش آن را بگیرد. بگذارید کنجکاوی اش را امتحان کند، اما بعد مسواک را مجددا به داخل دهانش برگردانید و شستن دندان را ادامه دهید.

فراموش نکنید خمیر دندانی که می خرید باید از نوع کم فلوراید و مانند مسواک، مخصوص بچه ها باشد. همچنین توجه داشته باشید هنگام مسواک کردن مقدار زیادی خمیر دندان را روی مسواک نریزید، زیرا فلوراید بیش از حد، موجب ایجاد لکه های سفید رنگ روی دندان ها می شود.

کم کم که کودک بزرگ تر شد، می توانید به او یاد بدهید که بعد از پایان کار، خمیر دندان های اضافی داخل دهانش را بیرون بریزد.

معمولا تا هفت یا هشت سالگی، پدرو مادر باید به کودک در مسواک زدن کمک کنند، اما از این سن به بعد می توان انجام کار را به تدریج به خود او واگذار کرد.

نکته آخر اینکه، بچه ها عاشق تقلید کردن هستند، پس یک راه مناسب برای اینکه به او بفهمانید سلامت دهان و دندان مهم است، این است که خودتان در مقابل چشمانش، دندان هایتان را مسواک کنید.

با کودکانی که از مسواک زدن دوری می کنند، چه کنیم؟

تعداد دندان های شیری 20 عدد است که ده دندان در فک بالا و ده دندان در فک پایین است. این دندان ها اگر چه دایمی نبوده و حداکثر در 5 سال فاصله، بین یک تا شش سالگی کارایی دارند، اما مراقبت از آنها ضروری است، چرا که پوسیدگی و شکستگی دندان ها، نه تنها باعث اختلال در جویدن و هضم غذا می شوند، بلکه زمینه ساز خراب شدن دندان های دایمی نیز می شوند.

اصولی ترین، مهم ترین و رایج ترین شیوه مراقبت از دندان ها، مسواک زدن، حداقل دو بار در طول شبانه روز، یک بار صبح و یک بار بیش از خوابیدن در شب است که البته بهتر است بعد از هر وعده غذایی این مسواک زده شود.

هر چند کودکان از مسواک زدن سر باز می زنند، اما والدین وظیفه دارند تا با نظارت دقیق و اتخاذ تدابیر مفید این مشکل را برطرف کنند.

برای این منظور برای کودک مسواک ویژه کودکان تهیه کنید. این مسواک ها نه تنها از لحاظ اندازه، جنس و کیفیت مطابق با سن کودک طراحی شده اند، بلکه باعث ترغیب کودک به مسواک زدن می شوند.

زمان مسواک زدن فرزندتان را با مسواک زدن خودتان تنظیم کنید که این کار، او را به مسواک زدن ترغیب می کند و تا قبل از ایم که کودک خود بتواند مسواک بزند، دندان های او را مسواک بزنید.

خمیر دندان نیز باید ویژه کودک خریداری شود، چرا که خمیر دندان کودک از جهت طعم و بو متفاوت از خمیر دندان بزرگسال بوده و به جهت تفاوت در رنگ و عطر و طعم، کودک را به مسواک زدن تشویق می کند و در انتخاب نوع خمیر دندان به میزان " فلوراید" آن توجه کنید.

کاهش فشار خون بالا با ورزش

ورزش کردن، کنترل وزن و رژیم سالم داشتن از مهمترین راه کارها برای جلوگیری از بالا رفتن فشار خون می باشد. فشار خون بالا خطر بیماری های قلبی و سکته را افزایش می دهد.

اگر شما در حال حاضر در حال درمان فشار خونتان هستید، این نکته را بدانید که ورزش کردن باعث افزایش اثر بخشی داروهای فشار خون می شود.

قبل از شروع برنامه ورزشی، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.

ورزش مورد علاقه

ورزشی را که به آن علاقه دارید، بیابید و 30 دقیقه در بیشتر روزهای هفته، آن ورزش را انجام دهید.

کارهای روزانه منزل را انجام دادن، باغبانی کردن، شستن پنجره ها و شیشه ها، از پله بالا و پایین رفتن، حمل مواد غذایی، راه رفتن در فروشگاه ها و یا دوچرخه سواری، جزئی از ورزش است و برای قلب نیز مفید می باشد.

کلاس ورزشی

برای فعال بودن لازم نیست در یک کلاس ورزشی ثبت نام کنید.

اما برخی افراد برای تمرکز بیشتر بر روی ورزشی که انجام می دهند، در یک کلاس ورزشی ثبت نام می کنند.

مربی در کلاس ورزشی به شما آموزش می دهد که چگونه از وسایل ورزشی استفاده کنید و او می تواند جلوی آسیب های ورزشی را بگیرد.

اگر فکر می کنید که حرکتی را نادرست انجام می دهید، از مربی خود کمک بخواهید.

بر اساس وضعیت سلامتی و وضعیت جسمی شما، ممکن است برخی ورزش ها برای شما مضر باشد

تقویت قلب

ورزش های مقاومتی می توانند در چندین شکل انجام شوند: بدون وزنه، با وزنه، گروه های ورزشی و یا ورزش های شکم.

این ورزش ها کمک می کنند که چربی های بدن کم شوند و توده عضلانی و سرعت سوخت و ساز بدن زیاد شوند.

قبل از شروع یک برنامه مقاومتی، حتما با پزشک خود صحبت کنید.

تحمل گرما را ندارید، پس شنا کنید

شنا کردن به مدت 30 دقیقه باعث کاهش مقدار آدرنالین در بدن می شود و عروق خونی را باز می کند.

همچنین شنا کردن برای کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون مفید است.

چقدر ورزش لازم است؟

به طور مرتب ورزش کردن، باعث جلوگیری و یا کنترل فشار خون بالا می شود.

ورزش های متوسط هوازی، مانند تند پیاده روی کردن به مدت 30 دقیقه در روز ممکن است نیاز به مصرف دارو را کم کند و کمک کند تا کارهای خود را بهتر انجام دهید.

به تدریج بر شدت ورزشی که انجام می دهید، بیفزایید تا فشار خونتان را پایین آورده و در حد معمولی نگه دارید.

شروع کنید

اگر مدتی است که ورزش نکرده اید، به آرامی شروع به ورزش کنید تا آسیبی به شما وارد نشود.

در ابتدا، ورزشی که به آن علاقه دارید را 10 تا 15 دقیقه انجام دهید.

هنگامی که قوی تر شدید، شدت و مدت زمان ورزش کردن را افزایش دهید تا در هر روز 30 دقیقه ورزش انجام دهید.

برای جلوگیری از آسیب های ورزشی، از ورزش های ناگهانی و شدید دوری کنید.

موزون حرکت کنید

اگر شما جدیدا رو به ورزش آورده اید، قدم های خود را آهسته بردارید.

ورزش های با شدت کم و زیاد را طبقه بندی کنید، برای مثال: یوگا، دوچرخه سواری آهسته، باغبانی، پیاده روی، ورزش های هوازی در آب و یا شنا با سرعت متوسط.

به تدریج شدت و زمان ورزش کردن را افزایش دهید، بدین ترتیب بدن شما سالم تر و ورزشکارتر خواهد شد و بدین گونه، ورزش کردن باعث پایین آمدن فشار خون می شود.

وقتی عضلات بدن می‌گیرند

گرفتگی عضلات نوعی انقباض عضلانی ناخواسته و دردناک است که هر فردی حداقل یک بار آن را تجربه کرده است.

عضلات ما با استراحت و انقباض متناوب خود، سبب حرکت اندام ها می شوند، مثلا عضلات نگهدارنده گردن با انقباض و استراحت خود، سبب حرکت گردن می شوند.

انقباض غیر ارادی عضلات را اسپاسم یا گرفتگی عضله می گویند. گاهی اوقات گرفتگی عضلات به حدی است که توسط فردی دیگر قابل مشاهده و یا قابل لمس می باشد.

گرفتگی می تواند قسمتی از عضله و یا کل آن را درگیر گند و بیشتر عضلاتی که با هم کار می کنند، همزمان درگیر شده و گرفتگی برایشان رخ می دهد.

انواع گرفتگی عضلات

1- گرفتگی واقعی :

این نوع گرفتگی، قسمتی از یک عضله و یا گروهی از عضلات را که با هم کار می کنند، در گیر می کند، مانند عضلاتی که انگشت را می سازند. بیشتر محققین علت این گرفتگی را تحریک بیش از حد عصب می دانند.

این نوع گرفتگی عضلانی، شایع ترین نوع است که در شرایط زیر رخ می دهد:

- آسیب: اسپاسم عضلانی مداوم که ممکن است به عنوان یک مکانیسم محافظ پس از یک آسیب مانند شکستگی استخوان رخ دهد. در این حالت، اسپاسم سبب محدود شدن حرکت شده و اثر آسیب وارده را کمتر می کند. آسیب عضله به تنهایی ممکن است سبب اسپاسم عضله شود.

- فعالیت شدید: هنگامی که عضلات فردی با فعالیت های شدید عادت نداشته باشد، گرفتگی عضلات برایش اتفاق می افتد، مانند گرفتگی هایی که در طول فعالیت های شدید یا بعد از آن اتفاق می افتد. سالمندانی که فعالیت های ورزشی شدید و کششی انجام می دهند، بیشتر در معرض این نوع گرفتگی عضلات می باشند.

- گرفتگی عضلات در حالت استراحت : این نوع گرفتگی عضلات بیشتر در سالمندان شایع است، اما در هر سنی ممکن است رخ دهد، حتی در کودکی. این گرفتگی بیشتر در طول شب رخ می دهد و خیلی خطرناک نیست، اما می تواند سبب اختلال در خواب شبانه شود (معمولا به عنوان گرفتگی شبانه شناخته می شود) و ممکن است چند بار در طی یک شب و یا چند شب در طی یک هفته رخ دهد.

- از دست دادن آب بدن : گاهی گرفتگی عضلات به سبب از دست دادن آب بدن، به صورت عرق کردن در طی فعالیت های ورزشی شدید یا در اثر گرما رخ می دهد. این نوع گرفتگی معمولا در هوای گرم اتفاق می افتد و می تواند جزء علایم اولیه گرمازدگی باشد.

استفاده از داروهای مدر (افزایش دهنده ادرار) و کم نوشیدن مایعات می تواند سبب گرفتگی عضلانی مخصوصا در سالمندان شود

- کلسیم و منیزیم خون : کاهش کلسیم یا منیزیم، به طور مستقیم سبب تحریک پذیری بالای عصب و تحریک عضله می شود. این نوع گرفتگی بیشتر در سالمندان تجربه می شود و یا برای بعضی زنان در طول دوران بارداری اتفاق می افتد. کمبود کلسیم و منیزیم در خانم های باردار بسیار شایع است و باید تحت نظر پزشک، از مکمل های آنها در رژیم غذایی خود استفاده کنند.

کمبود کلسیم در موارد زیر وجود دارد:

*مصرف داروهای دیورتیک (ادرار آور)

*استفراغ بیش از حد

*کمبود کلسیم و منیزیم در رژیم غذایی : کمبود پتاسیم که سبب ضعف عضلانی می شود، جذب ناکافی کلسیم به دلیل کمبود ویتامین  D 

*عملکرد ضعیف غدد پاراتیروئید (غدد کوچکی در گردن که تنظیم و تعادل کلسیم را به عهده دارند)

- کزاز : در بیماری کزاز، همه سلول های عصبی در بدن فعال می شوند. این واکنش سبب اسپاسم یا گرفتگی عضلانی در سراسر بدن می شود. نام کزاز از اثر سم کزاز در اعصاب مشتق شده است.

2- گرفتگی های دیستونیک:

این نوع گرفتگی بیشتر در عضلات پلک، فک و گردن اتفاق می افتد و یا ممکن است برای دست و پا در طول انجام فعالیت های تکراری مثل نوشتن، تایپ کردن و ... اتفاق بیفتد. این گرفتگی به دلیل خستگی عضلانی می باشد و شایع نیست.

درمان و جلوگیری از گرفتگی عضلات

هنگام گرفتگی عضلات می توانید با انجام کارهایی از درد و عوارض ناشی از آن بکاهید. کارهایی مانند ماساژ محل گرفتگی، کشش آن محل، یخ گذاشتن روی محل گرفتگی، گرم کردن محل گرفتگی و یا دوش گرفتن.

برای کاهش احتمال ابتلا به گرفتگی های عضلانی به نکات زیر توجه کنید :

- قبل از فعالیت ورزشی یا کار شدید، بدن خود را گرم کنید تا آسیب های بعدی به وجود نیاید.

- به مقدار کافی آب بنوشید. مصرف نوشیدنی به خصوص مصرف آب کافی، قبل از فعالیت و در طول فعالیت و بعد از انجام فعالیت بسیار مهم می باشد و از کم آبی شدید بدن که سبب ایجاد گرفتگی عضلانی می شود، پیشگیری می کند.

از خستگی شدید به خصوص در هوای گرم اجتناب کنید. اگرمی توانید فعالیت های شدید خود را به بعد از گرمای شدید روز موکول کنید

- موادغذایی سرشار از منیزیم و کلسیم را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید

- از مکمل های کلسیم و منیزیم استفاده کنید و با تجویز پزشک و تحت نظر او در طول بارداری از این مکمل ها استفاده کنید تا از گرفتگی عضلانی که در طول دوران بارداری اتفاق می افتد، جلوگیری کنید.

- اگر گرفتگی عضلانی در طول شب به سراغتان می آید، می توانید قبل از خواب حرکات کششی انجام دهید و یا ورزش های سبک مثل دوچرخه سواری انجام دهید تا از گرفتگی عضلانی در طول شب پیشگیری کنید.

در اغلب موارد می توان با مراقبت از خود، از گرفتگی عضلانی پیشگری کرد، اما اگر فردی اغلب اوقات دچار گرفتگی عضلانی بدون هیچ دلیلی می شود، باید نزد پزشک متخصص برود تا مشکل او را بررسی کند.

آزمایش های معمول در بارداری

یکی از مراقبت‌ های دوران بارداری، انجام آزمون ‌هایی است که باید برای اطمینان از سلامت جنین انجام شود. بعضی از این آزمون‌ ها در همه زنان لازم است اما انجام برخی از آن ها با توجه به نظر پزشک و در مواردی انجام می‌ شود که ممکن است سلامت جنین در خطر باشد یا در بروز برخی اختلالات شک و تردید وجود دارد.

در این جا ، شما را با 7 نمونه از آزمون ‌های دوران بارداری آشنا می‌ کنیم.

1- سونوگرافی

با استفاده از سونوگرافی در هفته‌های 5 تا 6 بارداری ضربان قلب جنین قابل مشاهده و شنیدن است. حتی از سونوگرافی برای تعیین جنسیت نیز استفاده می ‌شود. البته سونوگرافی به صورت ‌های رنگی، سه بعدی و چهار بعدی حتی می ‌تواند تصاویری از چهره جنین را در هفته ‌های آخر بارداری مشخص کند.

سونوگرافی به طور کلی در دوران بارداری در موارد زیر انجام می‌ شود:

- تشخیص بارداری

- بررسی سلامت جنین و رشد او، تکامل قلب و اعضای داخلی و کنترل ضربان قلب

- بررسی محل قرارگیری جفت

- بررسی اختلالات جنینی

- وجود ناهنجاری‌‌ های جنینی

- بررسی مقدار مایع آمینوتیک

- بررسی سقط یا بارداری خارج رحمی

- بررسی چند قلویی

- ابعاد جمجمه، ران و ستون فقرات برای تعیین سن بارداری

2- آمنیوسنتز

آمنیوسنتز عبارت‌ است از خارج کردن مقداری از مایع آمنیوتیک که جنین را احاطه کرده است. نمونه به دست آمده از مایع آمنیوتیک که 30 میلی ‌لیتر است به آزمایشگاه ژنتیک جهت بررسی ارسال می ‌گردد. این آزمایش در حوالی هفته‌های 16 تا 18 بارداری انجام می ‌گیرد. در این زمان رحم و جنین بزرگ شده و به اندازه کافی مایع آمنیوتیک وجود دارد که بتوان این حجم مایع را از آن گرفت و مشکلی هم برای جنین پیش نیاید. در آمنیوسنتز، ابتدا محل قرار گرفتن جفت و جنین به کمک سونوگرافی تعیین می ‌گردد و بعد سطح شکم در ناحیه روی رحم، ضدعفونی و بی‌ حس می‌ شود، سپس سوزن از روی دیواره شکم وارد رحم می‌ شود و هم‌ زمان مسیر سوزن به وسیله سونوگرافی کنترل می‌ گردد. با وجود تمام احتیاطات، انجام آمنیوسنتز با خطراتی همراه است از جمله صدمه دیدن جفت و جنین و عفونت که از عوارض جانبی آمنیوسنتز می ‌باشد. در خانم‌ هایی که گروه خونی منفی دارند بعد از آمنیوسنتز، رگام تزریق می ‌شود.

با تجزیه مایع آمنیوتیک به دست آمده می ‌توان بیماری‌ های کروموزومی از جمله سندرم داون، بیماری ‌های اسکلتی، عفونت ‌ها، بیماری‌ های دستگاه عصبی، جنسیت و... را بررسی کرد.

3- آزمون تحمل گلوکز

در زنان باردار آزمون تحمل گلوکز برای مشخص شدن دیابت بارداری انجام می ‌شود. در این آزمون ابتدا در هنگام ناشتا بودن به مدت 8 تا 14 ساعت نمونه خون برای کنترل قند گرفته می ‌شود، سپس به بیمار 50 گرم گلوکز یا قند خالص می ‌دهند و پس از آن مجددا نمونه‌ گیری انجام می‌ شود. این روش به صورت پی در پی به فاصله هر یک ساعت انجام شده تا زنان باردار در معرض خطر دیابت بارداری مشخص شوند. این آزمون برای زنان باردار در معرض خطر یعنی زنان دارای سابقه مرده ‌زایی، حداقل 2 بار سقط خود به خودی، تولد نوزاد با وزن زیاد، سابقه دیابت در افراد درجه اول و مبتلا به چاقی بسیار ضروری است و در هفته 24 تا 28 بارداری، انجام‌ پذیر است.

پس از مشخص شدن دیابت بارداری توصیه‌ های لازم به زن باردار انجام می‌ شود. این توصیه ‌ها شامل رعایت رژیم غذایی و انجام ورزش ‌های سبک از جمله پیاده ‌روی بوده و تحت ‌نظر پزشک است.

4- آزمون آلفا فیتوپروتئین

این آزمون برای تشخیص نقایص لوله ‌های عصبی نظیر اسپاینا بیفیدا و آنانسفالی(عدم تشکیل جمجمه و مغز) انجام می ‌شود. این آزمون حتی می ‌تواند خطر سندرم داون را مشخص کند. انجام این آزمون برای همه خانم‌های بالاتر از 30 سال که تصمیم به بارداری دارند، ضروری است. عمده ‌ترین دلایل انجام این آزمون عبارت است از غربالگری برای اختلالات ژنتیکی خاص یا ناهنجاری جنسیتی. در این آزمون یک نمونه‌ خونی از مادر گرفته می ‌شود و معمولا باید در هفته 15 تا 17 بارداری انجام شود. تاریخ دقیق در انجام این آزمون بسیار مهم است. نتیجه آزمون معمولا با درصد بیان می‌ شود. مثلا خطر نقایص لوله عصبی 1 در 500 است. این آزمون به خودی خود خطری ندارد. تنها در صورت جواب مثبت و افزایش خطر لازم است مادر و جنین تحت بررسی ‌های بیشتر نظیر سونوگرافی و آمنیوسنتز قرار گیرند.

5- آزمون پروفایل بیوفیزیکال

آزمون بیوفیزیکال در اواخر بارداری انجام می‌ شود. در این آزمون سلامت کلی جنین و حرکات او مورد بررسی قرار می ‌گیرد. در برخی موارد برای رعایت احتیاط بعد از مشکلاتی در بارداری قبلی یا وجود عوامل خطر نظیر از دست رفتن بارداری‌ های قبلی در نیمه دوم بارداری یا وجود فشار خون بالا، دیابت، عدم رشد جنین در داخل رحم، انجام می ‌شود. این آزمون معمولا در مطب پزشک انجام می ‌شود. یکی از عمد ه‌ترین قسمت‌ های این آزمون، استفاده از سونوگرافی است که در طی آن تکنسین به دنبال حرکات بازو و پاها، حرکات بدن، حرکات تنفسی بوده و مایع آمنیوتیک را اندازه‌ گیری می‌ کند.

6- آزمون بدون استرس

این آزمون در هفته‌های 38 تا 42 بارداری انجام می شود. این آزمون در شروع سه ماهه سوم نیز ممکن است انجام شود. در این آزمون، جنین در 5 مورد باید نمره کسب کند. به هر کدام از موارد زیر نمره صفر(غیرطبیعی) یا نمره 2 (طبیعی) داده می ‌شود.

- تون عضلانی

- حرکات جنینی

- حرکات تنفسی

- میزان مایع آمنیوتیک

- ضربان قلب

نمره زیر 6 نگران کننده است و ممکن است زایمان سزارین یا القای زایمان طبیعی لازم باشد، نمره 6 حد مرز است و آزمون باید تا زمان تولد، هر روز تکرار شود.

7- آزمون ویلوس کوریونی

این آزمون برای شناسایی اختلالات کروموزومی انجام می ‌شود. برای انجام آن توسط یک سوزن از راه واژن یا شکم، نمونه‌ هایی از پرز‌های کوریونی جمع‌ آوری می ‌شود. این آزمون تحت سونوگرافی انجام می ‌شود تا به جفت یا جنین آسیب نرسد. زمان انجام این آزمون معمولا در هفته 8 بارداری است. از عوارض خطر این آزمون، سقط است. از جمله عوارض دیگر، بروز ناهنجاری ‌ها است.

اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD)

کودکانی که بیش از حد فعالند

اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD) وضعیتی است که کودکان را از توانایی خود برای تمرکز و توجه محروم می سازد. کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD بی قرار هستند و به راحتی از موضوع منحرف می شوند. این امر باعث دشواری نگه داشتن آن ها سر یک کار خاص مثل گوش دادن به درس معلم و یا به پایان رساندن یک کار سخت و طاقت فرسا می شود.

علائم  ADHD 

1- بی توجهی

علامت اصلی ADHD ، ناتوانی در توجه است. کودکان و نوجوانان مبتلا ممکن است در گوش دادن به یک سخنرانی، پایان رساندن وظایف و یا پیگیری مسائل شخصی مشکل داشته باشند. آنها اغلب ممکن است دچار افکار پوچ و از طرفی به دلیل بی دقتی، مرتکب اشتباه شوند. کودکان مبتلا به ADHD تمایلی به انجام فعالیت هایی که نیاز به دقت دارند و یا ممکن است خسته کننده باشند، ندارند.

2- بیش فعالی

یکی دیگر از علائم ADHD ، عدم توانایی در نشستن در یک جا است. کودکان ممکن است مکررا بدوند و یا از وسایل مختلف بالا و پایین بروند، حتی زمانی که در داخل خانه هستند. هنگامی که آنها نشسته اند، تمایل به پیچ و تاب خوردن، بی قراری و گزافه گویی دارند. برخی از کودکان مبتلا به ADHD ، بیش از حد صحبت می کنند و نمی توانند بی سر و صدا بازی کنند.

3- تکانشگری

علامت سوم تحریک پذیری یا تکانشگری است. بی اجازه وارد صف شدن، قطع صحبت دیگران و یا پاسخ به سوال معلم قبل از خاتمه آن از نشانه های این علامت است. این جنبه از ADHD در کودکان، صبر کردن برای رسیدن به نوبت خود و یا فکر کردن قبل از عمل را برای آنها دشوار می سازد.

ADHD خطر ابتلا به افسردگی دوران کودکی و اختلالات اضطرابی را افزایش می دهد

تاثیر ADHD در زندگی روزمره

بدون درمان، ADHD  می تواند تکامل اجتماعی و تحصیلی کودک را تحت تاثیر قرار دهد. عدم توانایی در تمرکز ذهنی، اغلب به عملکرد ضعیف در مدرسه منجر می شود. کودکانی که تحریک پذیرند ممکن است در پیدا کردن یا نگه داشتن دوستانشان، مشکل داشته باشند. این موانع می تواند به کاهش اعتماد به نفس و رفتارهای خطرناک منجر شود.  ADHD خطر ابتلا به افسردگی دوران کودکی و اختلالات اضطرابی را افزایش می دهد.

علل  ADHD

کودکان مبتلا به ADHD فعالیت کمتری در نواحی کنترل توجه در مغز دارند. آنها هم چنین ممکن است عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز به نام انتقال دهنده های عصبی داشته باشند. روشن نیست چه عاملی باعث این بی نظمی ها می شود، اما ADHD در خانواده ها تکرار می شود، بنابراین بسیاری از کارشناسان معتقدند که ژنتیک در ایجاد آن نقش دارد.

تشخیص  ADHD

هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. پزشکان بر پاسخ بیمار به سؤالات، توضیحات خانواده ها در مورد مشکلات رفتاری و ارزیابی مدرسه ها تکیه می کنند. کودک مبتلا به ADHD، باید ترکیبی از بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری را به مدت حداقل شش ماه به درجه ای که ناسازگار و متناقض با سن او باشد نمایش داده باشد.

شروع علائم نباید بعد از سن 7 سالگی رخ داده باشد.

انواع اختلال ADHD

سه نوع  ADHD وجود دارد.

نوع ترکیبی شایع ترین نوع است و شامل کودکانی می شود که بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری را دارا می باشند.

در نوع بیش فعال - تکانشگر، کودک بی قرار است و نمی تواند انگیزه های خود را کنترل کند.

در نوع بی توجهی که قبلا موسوم به اختلال کمبود توجه بود، کودک دچار عدم تمرکز است. اما بیش از حد، فعال نیست و معمولا کلاس درس را مختل نمی کند.

متخصصان دیدن تلویزیون برای کودکان زیر 2 سال و بیش از دو ساعت در روز برای بچه های بزرگتر را توصیه نمی کنند

داروهای مورد استفاده در  ADHD

داروهای محرک می توانند با کنترل بیش فعالی و تکانشگری کودکان باعث افزایش میزان توجه آن ها شوند. مطالعات نشان می دهند که این داروها در 70 تا 80 درصد از بیماران موثر می باشند، اگر چه ممکن است عوارض جانبی ناراحت کننده ای نیز داشته باشند.

مشاوره برای اختلال   ADHD

مشاوره می تواند به کودک مبتلا به ADHD کمک کند تا اعتماد به نفس خود را بالا ببرد و دچار سرخوردگی نشود. همچنین می تواند پدر و مادر را با راهکارهای حمایتی آشنا سازد.

نوع خاصی از درمان، آموزش مهارت های اجتماعی نامیده می شود.

آموزش استثنایی برای   ADHD

اکثر کودکان مبتلا به ADHD در کلاس های درس استاندارد آموزش می بینند، اما برخی از آن ها در یک محیط ساختار یافته تر (استثنایی) بهتر آموزش می یابند. ولی همه کودکان مبتلا، نیاز به آموزش استثنایی ندارند.

رژیم غذایی در مبتلایان به   ADHD

دانشمندان هنوز در مورد اینکه آیا رژیم غذایی ممکن است علائم ADHD را بهبود بخشد یا نه، اتفاق نظر ندارند. در حالی که مطالعات انجام شده در مورد رژیم غذایی ADHD نتایج متفاوتی داشته اند، برخی از کارشناسان معتقدند غذاهایی که برای مغز خوب هستند می توانند علائم اختلال را کاهش دهند.

غذاهای با پروتئین بالا از جمله تخم مرغ، گوشت، حبوبات و مغزها ممکن است تمرکز را بهبود بخشند.

هم چنین ممکن است جایگزینی کربوهیدرات های ساده مانند آب نبات و نان سفید، با کربوهیدرات های پیچیده مانند میوه و نان سبوس دار مفید باشد.

قبل از هر گونه تغییر در رژیم غذایی کودک خود حتما با پزشک کودکتان مشورت نمایید

ADHD و تلویزیون

ارتباط بین تلویزیون و این اختلال به درستی شناخته نشده است، اما آکادمی متخصصان اطفال آمریکا توصیه می کند که قرار گرفتن کودکان کم سن و سال در برابر تلویزیون کم شود.

این آکادمی، دیدن تلویزیون برای کودکان زیر 2 سال و بیش از دو ساعت در روز برای بچه های بزرگتر را توصیه نمی کند.

برای کمک به افزایش مهارت های تمرکزی کودک خود او را تشویق به انجام بازی های فکری، تکمیل جورچین ها و مطالعه نمایید.

جلوگیری از  ADHD

هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از ایجاد اختلال در کودکان وجود ندارد، اما شما می توانید اقداماتی برای کاهش خطر ابتلا انجام دهید.

شما می توانید شانس ابتلای کودک خود را با سالم ماندن در دوران بارداری کاهش دهید.

از الکل، مواد مخدر و سیگار در دوران بارداری استفاده نکنید.

کودکانی که مادرانشان در طی بارداری سیگار می کشند، دو برابر بیشتر احتمال ابتلا به ADHD دارند.

چشم انداز آینده برای کودکان مبتلا به   ADHD

با درمان، اکثر کودکان مبتلا به ADHD بهبود می یابند. آن ها باید هم چنان تحت پیگیری منظم قرار گیرند، زیرا در برخی از کودکان همزمان با رشد نیز بیماری ادامه می یابد و بیش از نیمی از بیماران علائم را در سن بزرگسالی نیز تجربه می کنند.